Mặt dây chuyềnẢnh: Lê Thảo Nguyên
Lần đầu tiên, kho báu cổ
vật di sản cách đây hàng ngàn năm, từng tạo nên dấu ấn của vương quốc
Phù Nam, được mở rộng cửa để công chúng thưởng ngoạn.
Sáng 29.11, Bảo tàng Lịch sử TP.HCM phối hợp với bảo tàng các tỉnh:
Long An, Tiền Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Đồng Nai
tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề đặc biệt: Báu vật vương quốc cổ -
Nghệ thuật kim hoàn và trang sức Óc Eo. Có hơn 300 hiện vật khai quật từ
các di tích thuộc văn hóa Óc Eo từ năm 1944 đến nay được trưng bày, thể
hiện óc thẩm mỹ và trình độ nghệ thuật cao của cư dân văn hóa Óc Eo.
Ông Nguyễn Hữu Giềng, Giám đốc Ban Quản lý di
tích văn hóa Óc Eo (H.Thoại Sơn, An Giang), cho biết từ ngày 29.9 -
30.10 tại Ban Quản lý di tích văn hóa Óc Eo sẽ diễn ra triển lãm trưng
bày văn hóa Óc Eo Nam bộ với chủ đề Gốm Óc Eo - nghệ thuật đặc sắc Phù
Nam.
Hội tụ các báu vật tinh hoa
TS Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, cho biết: Sự
phát hiện di tích cảng thị Óc Eo - Ba Thê (Thoại Sơn, An Giang) vào năm
1944 của nhà khảo cổ học Louis Malleret là phát hiện mang tính chất đặc
biệt quan trọng, mở đầu cho việc nhận thức, kiểm chứng và khẳng định sự
tồn tại của vương quốc cổ Phù Nam từ thế kỷ 1 đến thế kỷ 7. Tiếp đó, các
cuộc điền dã và khai quật khảo cổ học từ Kiên Giang cho đến vùng cao
trung lưu sông Đồng Nai sau 1975 cũng “khám phá” thêm nhiều di tích quan
trọng cùng nhiều hiện vật quý hiếm.
Trong số đó, sản phẩm kim hoàn và trang sức của văn hóa Óc Eo rất
đa dạng về loại hình, phong cách và đề tài trang trí được chế tác cầu
kỳ, tinh xảo không chỉ là những tuyệt phẩm từ bàn tay khéo léo của nghệ
nhân mà còn thể hiện cả tư duy trong đời sống văn hóa tinh thần. Nhưng
thật đáng tiếc, lâu nay các hiện vật vô giá ấy vẫn cứ “ngủ yên” trong
kho của các bảo tàng...
Mảnh vàng có hình Nam thần
|
Ròng rã một năm lên ý tưởng, khảo sát và tiếp nhận hiện vật, ý
nguyện “hội tụ” các báu vật chưa từng thấy của nền văn hóa Óc Eo để giới
thiệu công khai của Bảo tàng Lịch sử TP.HCM giờ mới thành hiện thực. Bà
Nguyễn Khắc Xuân Thi, Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử TP.HCM, nói: “Khi
xem các lá vàng dát mỏng với kỹ thuật chạm, khắc cùng nhiều đề tài trang
trí như nhân thần, linh thú, biểu tượng, hoa sen, văn tự..., tôi thực
sự kinh ngạc về sự điêu luyện của người xưa. Các vị thần trên các mảnh
vàng: Thần Vishnu trong tư thế đứng thẳng, đầu đội mũ trụ, 4 tay cầm
những vật đặc trưng như vỏ ốc, cây chùy; thần Surya với tay cầm hoa sen;
thần Shiva với con mắt thứ ba giữa trán; thần Kalkin với đầu ngựa, chim
thần Garuda cùng những nam thần, nữ thần... hoành tráng và đẹp không
thể tưởng tượng”.
Đến khu trưng bày vàng lá, người xem bất ngờ với những cánh hoa
bằng vàng vừa hé nở, có hoa đã nở rộ, cạnh đó là những hình ảnh như ốc,
bánh xe, mặt trời, mặt trăng khuyết. Tất cả đều được trau chuốt, gia
công kỹ lưỡng và kỹ thuật khắc miết, tạo chữ nổi trên lá vàng cho thấy
tư duy thẩm mỹ, kỹ thuật tạo chế đã phát triển vượt bậc trong nghề kim
hoàn của cư dân Óc Eo. Phần hạt chuỗi được chế tác với nhiều kiểu dáng,
kích thước và màu sắc khác nhau. Loại hình chất liệu phong phú: đá quý,
đá màu, mã não, thủy tinh và đất nung. Một số hạt còn được chạm, sơn vẽ
mặt ngoài với nhiều đề tài rất mỹ thuật. Loại hình vật đeo đặc biệt vừa
có chức năng trang sức vừa làm bùa hộ mệnh.
Các hiện vật chủ yếu được làm bằng chì thiếc, hình dáng phổ biến là
hình chữ nhật với các đề tài trang trí như ốc, đinh ba, bình hoa, văn
tự để theo chân các đoàn thương nhân, ngoài ý nghĩa trang sức, bùa hộ
mệnh các vật đeo này còn kiêm thêm chức năng con dấu “chứng nhận uy tín”
đóng trên các kiện hàng làm ăn.
“Giải mã” nền văn minh cổ đại rực rỡ
Cùng với Chămpa, nền văn hóa Óc Eo là một trong hai nền văn hóa
được xếp vào loại rực rỡ nhất của nền văn minh cổ đại VN. Theo TS Hoàng
Anh Tuấn: “Qua nhiều cuộc khai quật đã thu về một số lượng lớn các loại
hạt chuỗi tại nhiều di tích cư trú. Hạt chuỗi có hình dáng và kỹ thuật
tạo tác nhiều nét tương đồng với các loại được tìm thấy cùng thời tại Ấn
Độ, Hy Lạp, La Mã… Điều này cho thấy vai trò trung tâm, vị trí thương
cảng quốc tế quan trọng của Óc Eo trong việc kết nối kinh tế - văn hóa
giữa Óc Eo với các nước trên thế giới”.
TS Hoàng Anh Tuấn cũng cho biết sự xuất hiện của con dấu, từng được
sử dụng rộng rãi ở những nền văn hóa lớn thời cổ đại: Ấn Độ và La Mã,
là biểu tượng của sự văn minh trong việc thể hiện chức năng quản lý xã
hội. Điểm khác biệt ở Óc Eo là con dấu không thành sản phẩm riêng biệt
mà được sử dụng kết hợp làm mặt trang trí trên trang sức như nhẫn, mặt
dây chuyền. Đề tài chạm khắc mang tính tả thực cao gồm các hình ảnh linh
thú (sư tử, bò Nandi), biểu tượng tôn giáo (ốc, rùa, đinh ba), chữ
Phạn..., chứng minh cách đây hơn 13 thế kỷ, trình độ điêu khắc nghệ
thuật đã đạt đến đỉnh cao. Một số khác mang hình ảnh có thể là nhân thần
hay những người có chức quyền trong xã hội Phù Nam, là sự kết hợp của
yếu tố trang sức thẩm mỹ thể hiện sự ảnh hưởng của vương quyền và thần
quyền trong quản lý xã hội ở vương quốc Phù Nam.
“Trong mấy chục năm làm nghề và gắn bó với cổ vật, tôi
chưa bao giờ thấy trưng bày về vương quốc Phù Nam quy mô như lần này.
Các báu vật khai quật từ năm 1944 đến nay vô cùng có giá trị lần đầu
tiên “đưa ra ánh sáng”, minh chứng cho thời kỳ phát triển hưng thịnh của
văn hóa Óc Eo, văn minh Phật giáo của vương quốc Phù Nam, một nền văn
minh rực rỡ”.
TS Bá Trung Phụ, Trưởng phòng Trưng bày (Bảo tàng Lịch sử TP.HCM)
|
Theo: thanhnien.vn