Bức cửa võng đình làng nghề Thổ Hà, xã Vân Hà (thị xã Việt Yên, Bắc Giang) có tuổi đời hơn 300 năm, là một kiệt tác nghệ thuật chạm khắc gỗ, đại diện cho đỉnh cao nghệ thuật chạm khắc kết hợp với sơn son thếp vàng thời Lê Trung Hưng, thuộc thế kỷ XVII – XVIII.

Bức cửa võng tại đình làng Thổ Hà được tạo tác vào khoảng năm 1685-1692, bởi các hương lão, quan viên và nhân dân trong làng. Chất liệu làm bằng gỗ sơn son thếp vàng và gốm, cửa võng có chiều cao 4,9m, rộng 4,3m và được chia làm 3 tầng, được chạm khắc cầu kỳ, tinh xảo với nhiều hình khối nghệ thuật, biểu tượng tứ linh, tứ quý, đề tài mang tính nhân sinh cao đẹp. Tác phẩm này cũng minh chứng cho tài năng, sự khéo léo của các nghệ nhân đương thời và cũng là nơi ghi dấu ấn rõ nét nhất của kỹ thuật làm gốm cổ truyền của làng Thổ Hà.

Bức cửa võng hơn 300 năm tuổi tại đình Thổ Hà, thị xã Việt Yên, Bắc Giang. Ảnh: Doanh nhân Phạm Hà Thủy cung cấp

Đình làng Thổ Hà nằm cách trung tâm TPBắc Giang khoảng 25km về phía Tây, được xây dựng vào năm 1686, đời vua Lê Hy Tông. Ngôi đình được xây dựng để làm nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, nơi tôn thờ Thành Hoàng làng của nhân dân địa phương là Thái Thượng Lão Quân và thờ tổ sư nghề gốm là ông Đào Trí Tiến. Trong đình còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị lịch sử về nghệ thuật điêu khắc được thể hiện qua nhiều chủ đề đa dạng và đặc sắc. Trong đó cửa võng đình là một bảo vật, được tạo tác với chức năng để ngăn cách không gian tâm linh, đồng thời tạo điểm nhấn trang trọng, linh thiêng ở vị trí trung tâm trước tòa hậu cung của ngôi đình.

Trải qua hơn 300 năm lịch sử nhưng những mảng trang trí, chạm khắc của cửa võng vẫn còn nguyên vẹn, được chính quyền và nhân dân địa phương coi như một báu vật và luôn trân trọng bảo vệ, giữ gìn. Với những giá trị đặc biệt, năm 2020 cửa võng đình Thổ Hà đã được Nhà nước công nhận là Bảo vật quốc gia.

Bức cửa võng có chiều cao 4,9m, rộng 4,3m.

Ngoài đình làng Thổ Hà là một điểm đến văn hóa, xung quang làng Thổ Hà, Bắc Giang cũng còn lưu giữ những phong tục tập quán tốt đẹp, một mảnh đất địa linh nhân kiệt, đã từng nổi tiếng cả nước với nghề gốm cổ truyền. Nơi gắn kết quan hệ dòng tộc, xóm giềng bằng những ký ức rất gần gũi, bình dị, thân thương.

Doanh nhân Phạm Hà Thủy ngồi đò trên sông Cầu, bến đò chính của làng. Ảnh: Doanh nhân Phạm Hà Thủy cung cấp

Đến nơi đây, du khách không chỉ thấy cảnh thuyền bè trên dòng sông Cầu, được ngắm những cây đa cổ thụ, thăm những công trình kiến trúc vô cùng độc đáo như: đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà, cổng làng, miếu làng, điếm làng, giếng cổ, hay những con ngõ nhỏ cổ kính và rêu phong được làm bằng gạch nung, gốm, tiểu sành, thăm các gia đình làm mì gạo, nấu rượu, làm bánh đa nem…Tất cả đã tạo nên vẻ đẹp mộc mạc nhưng vô cùng độc đáo, mang dấu ấn đặc trưng của một làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Trong dân gian làng Thổ Hà có ca dao:

“Vạn Vân có bến Thổ Hà,Vạn Vân nấu rượu Thổ Hà nung vôi.Tưởng rằng đá nát thì thôi,Nào ngờ đá nát nung vôi lại nồng.” (Vạn Vân tức là rượu làng Vân nổi tiếng)