Bảo vật vô giá
Ngôi nhà ông Đạm nằm nép ở cuối làng, khuất sâu một con ngõ hẹp, rất ít người qua lại. “Các chú là người ở xa đến hay sao mà hỏi nhà ông Đạm? Ông ấy, giờ này thường hay uống rượu, chơi cờ với ông bạn ở làng bên. Về hưu rồi, nên ông ấy chỉ có vui chơi, giải trí với bạn già thôi” - ông Nguyên Viết Hồng người cùng làng cho biết. Bỗng nghe giọng ồm ồm cất lên từ bên trong cánh cửa sắt được khoá kiên cố: “Các chú tìm gặp tôi à? Mấy chú ở đâu đến, gặp tôi có việc gì?”. Khi biết chúng tôi muốn gặp ông tìm hiểu về bộ đồ đồng quý giá, ông khép cửa quay vào: “Các chú tìm nhầm nhà rồi, cổ với xưa gì ở đây, các chú đi cho không thì phiền phức lắm”. Sau khi nghe giải thích, giọng ông Đạm mới trở lại ôn hoà, nở nụ cười, cởi mở mời chúng tôi vào nhà.

Ngôi nhà gỗ cổ với nghệ thuật, kiến trúc đạt đến độ tinh xảo, mỗi góc xà, đường hạ,... được chạm trổ “Long - Ly - Quy - Phượng”  và những bản khắc gỗ dân gian hết sức sinh động. Choáng ngợp hơn cả là bộ đồ đồng đa chủng gồm mâm đồng được đúc liền với những tác phẩm chạm khắc hết sức tinh vi, điêu luyện. Chiêm ngưỡng tận mắt bộ tượng bằng đồng, chuông đồng, khánh đồng, lư hương, đèn,... khiến cho chúng tôi choáng váng trước bộ sưu tập  của “vua” đồ đồng này.

Tư liệu cổ ghi lại, trước đây, mảnh đất Hương Sơn không chỉ có truyền thống khoa cử, (trên 20 vị đỗ đại khoa, từ tiến sĩ trở lên) mà nơi đây còn là cái nôi hình thành nên nét văn hoá riêng biệt, hun đúc, ăn sâu trong ký ức mỗi con người. 

Ông Đạm chia sẻ: “Từ ngôi nhà gỗ quý này đến bộ mâm bằng đồng, lư hương,... đều do đời trước truyền lại. Khi lớn lên tôi đã thấy các mâm đồng, lư hương,... được xếp gọn gàng, ngăn nắp giấu kín trong hòm gỗ, hòm sắt, lâu lâu lại thấy bố tôi đưa ra lau chùi. Có lần tôi nói với bố, sao không đem bán đi khỏi để mất chỗ, mất công lau chùi, bố tôi đã mắng, đây là thứ không thể đánh đổi bằng tiền đâu con ạ! Đến lúc lớn lên, tôi mới ý thức được đó là vật gia truyền, có thể coi như là vật “bất ly thân”, bùa hộ mệnh của gia đình”.

Cũng chính từ đó trách nhiệm thiêng liêng đã đánh thức trái tim ông Đạm về gìn giữ, bảo quản và bổ sung thêm cho bộ sưu tập đồ đồng. Thời gian ông làm công nhân hoá chất ở Nghệ An, ngoài đồng lương ít ỏi, ông còn dành dụm tiền, nhịn ăn, nhịn mặc săn lùng mọi miền đất nước để sưu tầm. 

“Có nhiều lúc tôi cũng nản lòng lắm. Vợ con không ủng hộ.  Tôi định kêu đồng nát vào bán đi cho xong, khỏi phiền phức người khác. Nhưng đêm nằm nghĩ lại, mình không thể thất hứa với người đã khuất. Nếu lỡ sau này gia đình có hệ sự gì thì sao?” - ông Đạm tâm sự.

Chiếc mâm đồng trong bộ sưu tập của ông Đạm có đường kính 50cm, thành mâm khoảng 3cm. Chính giữa chạm chữ Phúc, xung quang chạm khắc rồng. Những ngôi sao có xen giữa các cánh sao là hoạ tiết lông công, các đường vạch chéo hình tam giác lồng vào nhau, bao quanh mâm có hình người, vật, động vật và các hoa văn hình học có đường chấm nhỏ, vành chỉ trơn, vòng tròn chấm giữa tiếp tuyến, vòng tròn đồng tâm, hoa văn hình gẫy khúc, hoa văn răng cưa và vạch gắn song song. Ý nghĩa chạm trổ trên bề mặt mâm đồng chính là sản phẩm của nền văn minh nông nghiệp phát triển. 

Ông Đạm cho biết: “Mâm đồng thể hiện quyền uy, quý phái, sang trọng, còn những nét chạm trổ hoa văn trên mâm chứng tỏ sự cung kính khi dâng lễ vật lên vua chúa”. Ông chia sẻ thêm: “Khi xưa, dân làng thường có lễ vật tế trời đất cầu cho “Quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu”.

Ngoài bộ sưu tập đồ đồng có niên đại cả nghìn năm, ông Đạm còn sở hữu bộ gốm, sứ, sành,...  đa dạng có từ đời Minh (Trung Quốc), đời Lý, đời Trần, đời Nguyễn,...  với những hoa văn tinh xảo, chất men của người Trung Quốc cổ, Thái Lan.

Những điều trăn trở...
Ông Đạm chia sẻ: “Điều mà tôi băn khoăn nhất là khi tôi chết đi con tôi có tiếp tục bảo quản, giữ gìn cẩn thận không. Do không có chỗ bảo quản tốt, tránh kẻ xấu đánh cắp, ông Đạm đã xếp gọn trong hòm sắt giấu kỹ trong hầm kín. Song theo ông Đạm, “đó chỉ là biện pháp tạm thời thôi,  tôi cũng đang lên kế hoạch bàn với mấy anh, cùng các con cháu, quyên góp vốn xây dựng một “bảo tàng thu nhỏ” nằm trong khuôn viên vườn nhà. Thứ nhất, có chỗ để lưu giữ cho tốt, tránh mất mát,... Thứ hai, đây cũng là điểm đến cho các du khách du lịch trong và ngoài nước có cơ hội tìm đến, để hiểu thêm giá trị văn hoá lịch sử”. Hơn 40 năm gìn giữ, sở hữu khối lượng bộ đồng bí mật này, ông Đạm rất tự hào và hãnh diện về tài sản quý giá. “Tôi không dám nói trong tay có tiền tỷ, hoặc hàng trăm triệu USD. Tôi dám khẳng định rằng giá trị cổ vật đổi ra bằng tiền ít đại gia nào theo kịp tôi.  Những tôi không bao giờ bán hay đổi một thứ gì. Người có tiền cũng không bao giờ mua được nó, giá trị lịch sử sẽ trường tồn với thời gian mãi mãi”.