Hồn lĩnh nơi Lụa Hà

Nằm trên con phố Thụy Khuê tập nập ồn ào, cửa hàng Lụa Hà là nơi duy nhất còn bày bán sản phẩm lĩnh Bưởi ở Hà Nội - một trong những mặt hàng dệt thủ công cao cấp nổi tiếng, gắn liền với câu ca dao

Nhắn ai trẩy hội kinh thành

Mua em tấm lĩnh hoa chanh gửi về

Cửa hàng Lụa Hà trên phố Thụy Khuê

Khác hẳn với không gian náo nhiệt bên ngoài, cửa hàng Lụa Hà tạo cho mình một phong cách riêng với sự giản dị và ấm cúng. Đây là điểm hẹn lý tưởng cho những ai muốn tìm lại cảm giác thanh lịch qua từng tấm lĩnh của Tràng An xưa. Những tấm lĩnh truyền thống như lĩnh trơn, lĩnh hoa chanh, lĩnh ô vuông được xếp xen kẽ với các tấm lĩnh Lụa Hà, lĩnh Tuýt sơ, tạo nên một không gian rực rỡ màu sắc. Chị Vũ Thị Minh Hoàng, người con gái đời thứ 14 của dòng họ Vũ đất Bưởi chính là chủ nhân của cửa hàng này.

Các tấm lĩnh truyền thống, hiện đại xen kẽ bên các mặt hàng

Chia sẻ về cái nghề dệt của mình, chị Hoàng tâm sự: “Thực ra nghề dệt lĩnh đã mai một từ rất lâu rồi. Năm 1947 là năm tấm lĩnh Bưởi cuối cùng được dệt ra. Sinh ra và lớn lên ở vùng Bưởi, dù không trực tiếp được làm ra những tấm lĩnh, nhưng qua những câu chuyện của bà mà vẻ đẹp của lĩnh như ám ảnh mình tự lúc nào. Vì thế, khi thấy những tinh hoa truyền thống của nơi đây cứ mai một dần, mình tiếc lắm, nên quyết tâm tìm lại cái nghề đã mất dấu này”. Biết bao những ngày tháng lặn lội, trăn trở và tìm hiểu, chị và một người thợ của mình đã tìm đến nhà cụ Phùng Văn Thiêm - nghệ nhân duy nhất còn nắm giữ được những kỹ thuật làm lĩnh, để học cách dệt thứ mặt hàng đã vang bóng một thời này.

Hành trình tìm cách học nghề của chị không đơn giản một chút nào, bởi lẽ cụ Thiêm khi ấy đã ngoài 80 tuổi, khoảng cách thế hệ chính là vấn đề lớn giữa chị và người nghệ nhân nhiều tâm huyết này. Đã hơn nửa thế kỷ từ khi tấm lĩnh cuối cùng được dệt, công nghệ hiện đại khác hẳn với cách dệt thô sơ ngày trước , những ngón nghề bí truyền của các cụ không dễ gì mà hiểu hết được, sợi tơ ngày nay có nhiều khác biệt với sợi tơ cũ. Cái khó nhất là làm sao để hiểu được ý cụ Thiêm nói vì với nghề dệt lĩnh chị là kẻ ngoại đạo và làm sao để những máy móc hiện đại có thể dệt được những mẫu lĩnh Bưởi không bị thay đổi hay sai lệch với mẫu cũ. Mất bốn năm mày mò, nghiên cứu, không biết đã bao nhiêu lần thử nghiệm bị hỏng, có những lúc chị cùng với những người thợ của mình nản lòng. Thế nhưng, niềm đam mê với lĩnh lại tiếp thêm cho chị sức mạnh để đi tiếp. Năm 2008, khi cầm tấm lĩnh màu vàng ngà trơn đến cho người thầy của mình, nhìn thấy cụ Thiêm tay mân mê tấm lụa, run run nói “Lĩnh Bưởi là đây!”, chị nghẹn ngào, xúc động vô cùng vì những cố gắng của mình đã được đền bù xứng đáng. Có lẽ với người con gái xứ Hà thành này, không gì bằng niềm hạnh phúc khi ấy!

Không ngừng nỗ lực và sáng tạo trong quá trình đến với nghề lĩnh, năm 2009 chị Hoàng còn phục hồi lại được loại lĩnh hoa chanh, lĩnh ô vuông - đây là những loại lĩnh truyền thống với kỹ thuật khó và đòi hỏi nhiều công sức. Bên cạnh đó, chị còn cải tiến tạo ra một loại lĩnh mới là lĩnh Lụa Hà. Đặc điểm của loại lĩnh này là công đoạn dệt cũng giống như cách dệt lĩnh truyền thống nhưng có màu sắc phong phú hơn. Nếu lĩnh truyền truyền thống được yêu thích bởi sự thoáng, nhẹ thì lĩnh Lụa Hà có khả năng thẩm thấu mồ hôi nhanh rất thích hợp với thời tiết và khí hậu ở Việt Nam, màu sắc phong phú và đa dạng nên có thể sáng tạo ra nhiều kiểu mẫu khác nhau. Nhìn những mẫu sản phẩm nơi đây mới thấy hết được những công sức của một con người đã dành trọn trái tim mình cho lĩnh.

   Các mẫu lĩnh

Ước mong xây dựng thương hiệu

Là truyền nhân duy nhất của nghề dệt Lĩnh Bưởi, hiện nay chị Hoàng đang cố gắng đưa thương hiệu lĩnh Bưởi và lĩnh Lụa Hà đến gần hơn với nhu cầu cuộc sống. Chị cho biết, lĩnh là một mặt hàng cao cấp, ngày xưa chỉ có quan lại và những người giàu có mới có thể dùng lĩnh để may quần hoặc may váy. Mái tóc vấn đuôi gà, đôi guốc mộc cùng với chiếc áo the, quần lĩnh nhẹ bay trong gió đã từng là một biểu tượng đẹp của các cô gái Hà Thành. Ngày nay, cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, nhiều loại vải được du nhập vào Việt Nam, lĩnh Bưởi bị quên lãng và gần như đã thất truyền sau năm 1945. Cửa hàng của chị chủ yếu là bán cho khách Tây và những người sành chơi ở Hà Nội, bởi lĩnh được làm bằng loại tơ nõn, dệt mất nhiều công phu nên giá thành tương đối cao.

Hiện tại chị đang nghiên cứu để sáng tạo thêm nữa những mẫu lĩnh mới để đưa lĩnh đến gần với người tiêu dùng và tạo dựng cho mình một thương hiệu riêng “Lĩnh Lụa Hà”. “Mình chỉ mong một điều, các sản phẩm của lĩnh được sống trở lại đời sống như xưa, người ta sẽ lại nhắc tới lĩnh như một thời cha ông ta từng tự hào. Và Lụa Hà đang cố gắng thực hiện điều ấy”, chị Hoàng chia sẻ. Trong dự định sắp tới, chị sẽ mở thêm chi nhánh cửa hàng vào thành phố Hồ Chí Minh, lĩnh Bưởi sẽ được mở rộng không gian sống... Hi vọng vào tương lai không xa, ước mong xây dựng thương hiệu và khôi phục lại nét đẹp ăn mặc của cha ông ta của chị sẽ được hoàn thành.

Mai Hà - Trang Nguyên