Gần
100 hiện vật sơn son thiếp vàng không chỉ là 100 câu chuyện lịch sử mà còn là
những tác phẩm nghệ thuật thể hiện tư duy thẩm mỹ, bàn tay tài hoa của nghệ
nhân, chứa đựng những giá trị lịch sử, nghệ thuật, phong tục, tập quán, tôn
giáo, tín ngưỡng ...
Công chúng sẽ có dịp được tìm hiểu
những câu chuyện lịch sử ẩn trong hàng trăm hiện vật sơn son thiếp vàng được
trưng bày tại Triển lãm Nét vàng son diễn ra từ ngày 20/6 tại Bảo tàng Lịch sử
quốc gia, số 1 Tràng Tiền, Hà Nội.
Nghề chạm khắc gỗ, làm đồ sơn là một
ngành nghề có truyền thống lâu đời của người Việt. Trong các ngôi mộ thời Đông
Sơn (cách đây hơn 2000 năm) khai quật được ở Việt Khê, Châu Can, Đường Dù, Xuân
La, Minh Đức, Châu Sơn... đã phát hiện nhiều đồ sơn mang tính bản địa. Những
phát hiện đồ gỗ sơn son cho thấy nghề chạm khắc gỗ sơn của Việt Nam đã có
truyền thống lâu đời.
Tượng Phật trong triển lãm Nét vàng son
Trong chiều dài lịch sử phát triển, đồ
gỗ sơn thếp đã kế thừa, phát triển mạnh mẽ suốt thời kỳ phong kiến, tuy
nhiên, rực rỡ nhất là thời Lê, Nguyễn (thế kỷ XVII- XIX). Với nét chạm
khắc tinh xảo, sắc đỏ của sơn, ánh sáng lấp lánh vàng quỳ cùng những đề
tài trang trí phong phú mang ý nghĩa tốt lành, cao quý đã đưa đồ gỗ sơn
thếp gắn với những nơi tôn nghiêm, trang trọng chốn cung đình hay nơi
thờ tự và trở thành những vật quý giá, linh thiêng. Những tác phẩm nghệ
thuật không chỉ thể hiện tư duy thẩm mỹ, bàn tay tài hoa của nghệ nhân
mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử, nghệ thuật, phong tục, tập quán,
tôn giáo, tín ngưỡng ...
Cùng với lịch sử các triều đại phong
kiến, sự phát triển của các tôn giáo, tín ngưỡng, nghề làm đồ sơn - sơn
son thếp vàng ngày càng trở nên phát triển, hưng thịnh; Tuy có những lúc
thăng trầm, có lúc tưởng chừng đã mai một nhưng ngày nay nghề sơn thếp
đã được hồi phục và ngày càng phát triển. Ngoài làm nông nghiệp, nhiều
vùng miền ở nước ta đều có nghề phụ là nghề mộc để phục vụ việc xây dựng
nhà cửa, đình chùa, đóng bàn ghế, giường tủ, làm tượng hay đồ trang
trí. Những sản phẩm sơn thếp được tạo tác từ nhiều công đoạn tỷ mỷ, chi
tiết có tính mỹ thuật cao, mang đậm bản sắc dân tộc. Các nghệ nhân dân
gian trên cơ sở những tinh hoa truyền thống tạo nên những sản phẩm có
giá trị phục vụ nhu cầu sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày và tôn giáo,
tín ngưỡng.
Đôi Nghê được tạo tác khéo léo, sơn son thiếp vàng
Theo bà Vũ Như Ngọc, cán bộ Phòng Trưng
bày, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cho biết: Bảo tàng Lịch sử quốc gia hiện
đang lưu giữ một sưu tập đồ gỗ sơn thếp phong phú về số lượng, loại hình
và niên đại. Đây là nguồn tài liệu quan trọng để nghiên cứu về các vấn
đề lịch sử mỹ thuật, tôn giáo, tín ngưỡng, dân tộc học, làng nghề truyền
thống...
Trong những năm qua, Bảo tàng Lịch sử
quốc gia đã nỗ lực sưu tầm, lưu giữ, bảo quản những di vật đồ gỗ sơn
thếp và cũng đã bước đầu tổ chức một số cuộc triển lãm ngắn hạn tại Bảo
tàng tỉnh Lạng Sơn, Trung tâm Triển lãm Vân Hồ, Bảo tàng tỉnh Hà Nam...
Trưng bày “Nét vàng son” lần này giới
thiệu hiện vật đồ gỗ sơn thếp có niên đại thời Lê - Nguyễn gồm các loại
hình hiện vật: đồ thờ, tượng thờ, chi tiết trang trí kiến trúc và đề tài
trang trí phong phú: tứ linh, tứ quý, thư pháp, linh vật, hoa lá, chim
muông... Trong đó có những hiện vật độc đáo, quý hiếm lần đầu tiên được
giới thiệu tới công chúng. Nét vàng song được chia thành các nhóm hiện
vật: hiện vật Phật giáo, hiện vật ban thờ thần, hiện vật ban thờ gia
tiên, hiện vật khác giới và một số hình ảnh và công cụ, dụng cụ, các
công đoạn của nghề làm vàng quỳ, nghề làm đồ sơn thếp: chàng, đục, giấy
bản, búa, sơn, chổi...
Mõ- một vật dụng không thể thiếu trong văn hóa làng xã Việt Nam xưa
Qua “Nét vàng son”, công chúng có thể
chiêm ngưỡng Tượng Văn Thù Bồ Tát (Gỗ sơn son thếp vàng thời Lê Trung
Hưng, thế kỷ XVII-XVIII) cưỡi sư tử với những đường nét tỉ mỉ, nhiều họa
tiết điêu khắc cầu kỳ, thể hiện trình độ cao của người nghệ nhân.
Cùng với đó là những bức tượng Phật
Thích Ca Mầu Ni, gỗ sơn son thếp vàng, thời Lê Trung Hưng, thế kỷ
XVII-XVIII; Tượng phật tam thế gỗ sơn son, thếp vàng thời Nguyễn, thế kỷ
XIX-XX; Khám thờ, bài vị, gỗ sơn son, thếp vàng, thời Nguyễn, thế kỷ
XIX – XX…Tranh thờ “Thập điện Diêm vương” gỗ sơn son thếp vàng thời Lê
Trung Hưng, thế kỷ XVII-XVIII; Cuốn thư “Phúc–Lộc –Thọ”, gỗ sơn son,
thếp vàng thời Nguyễn, thế kỷ XIX – XX…
Trưng bày sẽ giúp công chúng hiểu sâu
sắc và trân trọng những giá trị lịch sử, văn hoá, nghệ thuật, ý nghĩa
của đồ gỗ sơn thếp trong đời sống người Việt. Từ đó, góp phần nâng cao ý
thức bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa, làng nghề thủ
công truyền thống, tinh hoa văn hóa dân tộc.
Trưng bày sẽ mở cửa đón khách tham quan từ ngày 20/ 6 đến cuối tháng 11/2017./.
Theo: toquoc.vn