Mộ thuyền Việt Khê - Ảnh: Ngọc Thắng
|
Năm 1961, cuộc khai quật ở xã Phù Ninh, H.Thủy Nguyên, Hải Phòng phát
hiện 5 chiếc quan tài hình thuyền. Quan tài là những thân cây khoét
rỗng, dài hơn 4 m, có nắp. Tìm được 5 nhưng chỉ một chiếc còn các vật
chôn theo. Đầu to của thuyền có đồ đồng lớn như trống, thạp, đỉnh, bình.
Đầu nhỏ có rìu, đục, dao găm. Chiếc quan tài duy nhất có chứa hiện vật
giờ đây đã trở thành bảo vật quốc gia - mộ thuyền Việt Khê, đang trưng
bày tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia.
Theo các chuyên gia lịch sử, tục chôn cất người chết xưa hết sức
phong phú. Mộ táng thời Đông Sơn có loại mộ huyệt đất, mộ có quan tài
hình thuyền, mộ nồi vò... Người Đông Sơn cho rằng cái chết chấm dứt cuộc
sống ở thế giới bên này, mở ra cuộc sống ở thế giới bên kia. Sang bên
đó, họ vẫn tiếp tục lao động, sinh hoạt và chiến đấu. Vì thế, người Đông
Sơn khi chết đều thực hiện táng tục giống nhau. Người chết được chôn
cùng đủ ba loại đồ vật: sinh hoạt, công cụ sản xuất và vũ khí.
Lượng di vật phong phú
|
|
|
Mộ cổ Việt Khê là một minh chứng điển hình cho táng thức và táng tục của cư dân Đông Sơn cách ngày nay khoảng 2.500 năm
|
|
|
TS Vũ Quốc Hiền,
Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia
|
|
|
“Mộ cổ Việt Khê là một minh chứng điển hình cho táng thức và táng tục
của cư dân Đông Sơn cách ngày nay khoảng 2.500 năm”, TS Vũ Quốc Hiền,
Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử quốc gia, nói. Trên thực tế, mộ thuyền
Đông Sơn phát triển qua ba giai đoạn. Ở giai đoạn sớm, mộ chôn trong
huyệt đất, quan tài gỗ có mặt cắt ngang tròn - gần tròn, hai đầu chừa
lại hai đoạn thân cây gỗ làm vách ngăn, dùng đinh chốt hoặc mộng khớp
liên kết tấm thiên và địa, trong mộ chôn theo nhiều đồ đồng điển hình
của văn hóa Đông Sơn. Mộ Việt Khê chính là tiêu biểu cho giai đoạn sớm
này.
Khi tìm thấy, bộ di cốt trong mộ Việt Khê đã mủn. Tuy nhiên, đồ vật
chôn theo hầu như còn nguyên vẹn gồm 107 hiện vật. Cũng giống như các mộ
Đông Sơn khác, hiện vật trong mộ bao gồm đồ dùng sinh hoạt, công cụ sản
xuất và vũ khí, trong số này đồ đồng chiếm nhiều nhất. Các chất liệu
còn lại gồm gỗ, da, đất.
“Mộ Việt Khê được tìm thấy trong một nhóm mộ táng gồm 5 mộ. Trong đó
chỉ mỗi mộ này có trên 100 hiện vật”, PGS-TS Bùi Văn Liêm cho biết. Các
hiện vật đồng gồm: giáo, lao, dao găm, kiếm, ống bịt đầu cán giáo, rìu,
đục, nạo móc, đũa, dao gọt, thạp, thố, bình, âu, đỉnh, khay, ấm,
muôi, đèn, trống, chuông, chuông dẹt, chuông có núm. Các hiện vật gỗ
gồm: mái chèo, cán giáo, đồ sơn, khuy áo.
Không chỉ nhiều, các hiện vật trong mộ Việt Khê cũng vô cùng độc đáo,
đa dạng. Theo PGS-TS Liêm, trong các mộ Đông Sơn, chỉ duy nhất mộ Việt
Khê có một tiêu bản dũa đồng, với hình dáng gần giống chiếc bàn chải
hiện đại, dài 19 cm. Thân dũa hình chữ nhật góc vê tròn, một mặt phẳng,
một mặt có viền một gờ nổi ở mép, trong lòng có nhiều răng nhọn. Những
răng dũa không xếp theo một trật tự nhất định. Một số răng đã bị gãy. Số
còn lại nhọn. Có thể dũa đã được sử dụng.
Cũng theo ông Liêm, trong số các loại hình hiện vật, rìu chiếm số
lượng lớn nhất. Công cụ chặt cũng chiếm số nhiều so với nông cụ làm đất
như lưỡi cày. Nó cũng nhiều hơn công cụ chế tác đồ gỗ (đục), dụng cụ gặt
lúa (nhíp) hoặc dụng cụ gia công đồng (dũa).
Vũ khí bằng đồng chôn theo cũng khá phổ biến. Trong số các mộ Đông
Sơn, Việt Khê là một trong 3 ngôi mộ có vũ khí bằng đồng nhiều nhất.
Đặc biệt, các nhà khảo cổ còn phát hiện thạp Việt Khê có kích cỡ lớn.
Thố tìm thấy trong mộ cũng được coi là thố thời Đông Sơn có thân và đáy
được trang trí đẹp nhất. Thố được trang trí thêm các băng răng cưa, bao
bọc bên trong bằng hai vòng tròn đồng tâm liền nhau và năm vòng tròn
đồng tâm chung tiếp tuyến.
Ngoài ra, trong các khu mộ thuyền chỉ duy nhất ở Việt Khê có phát
hiện trống Đông Sơn. Trống Việt Khê đã bị vỡ chỉ còn lại một phần tang
và mặt trống. Lưng và tang chỉ còn lại một mảnh nhưng vẫn có thể nghiên
cứu được. Mặt trống hình tròn, đường kính 23 cm, giữa là ngôi sao 8
cánh. Tang trống được trang trí đơn giản, chủ yếu là đường chỉ nổi chạy
vòng quanh. Thân chỉ còn một mảng, trang trí một con chim đứng chầu mỏ
lên trời.
Gia đình quyền quý
Thống kê cho thấy, đa số những khu mộ lớn thường có hướng mộ thống
nhất. Năm ngôi mộ ở Việt Khê đều đặt theo hướng đông - tây, hơi chếch
tây nam một ít. Tám mộ ở Châu Can đều cùng hướng chếch đông từ 18 - 45
độ. Điều này cho thấy người xưa đã có ý thức nghi lễ trong chôn cất
người chết.
Cũng về nghi lễ chôn cất, theo ông Liêm, rất có thể mộ thuyền là của
người giàu, có địa vị trong xã hội; còn mộ đất, mộ vỏ cây, mộ giát
giường là của người nghèo, có địa vị thấp trong xã hội. Và cũng có thể
mộ đất, mộ vỏ cây là mộ của những người chết đột ngột, chết trẻ, chết
ác.
“Theo tôi, thân phận, địa vị của người chết không phải chỉ thể hiện
trong mộ thuyền và các loại hình mộ táng khác, mà ngay trong mộ thuyền
cũng đã biểu hiện rất rõ nét”, ông Liêm cho biết. “Khu mộ táng Việt Khê
là một minh chứng. Ở đây chủ nhân của ngôi mộ có quan tài to nhất là
người giàu có nhất, với trên 100 hiện vật. Bốn ngôi mộ nhỏ còn lại hiện
vật không có gì. Như vậy, hoàn cảnh sống của người chết đã để lại dấu ấn
đậm nét trong ngôi mộ”.
Do đó, ông Liêm cho rằng mộ Việt Khê đã cho thấy có sự phân hóa xã
hội trong thời Đông Sơn, dẫn tới hình thành các tầng lớp xã hội khác
nhau. Và, sự phát triển ở giai đoạn sau của văn hóa này đã đạt tới mức
hình thành các giai cấp đầu tiên trong xã hội.
Theo: thanhnienonline