Chất liệu và tạo hình đa dạng

Theo họa sĩ Phạm Bình Chương, điêu khắc đương đại ngày càng đa dạng về chất liệu và phom hình, hai yếu tố này là hơi thở của nghệ thuật đương đại. Những năm gần đây, các nghệ sĩ điêu khắc đã có nhiều thay đổi trong tư duy sáng tác, nắm bắt kịp thời các xu thế trong nước và quốc tế. Công chúng đã có thể có những trải nghiệm đa dạng về chất liệu, tạo hình điêu khắc trong nhiều thể loại mới như: điêu khắc trong không gian ánh sáng, điêu khắc trong trang trí và kết hợp với nhiều hình thức sắp đặt khác như tượng tròn, chạm khắc trên mặt phẳng, trên mặt đất, trên bệ với các chất liệu dân gian như kim loại, thạch cao, men gốm, khảm, sơn ta… mang lại giá trị nghệ thuật cao cho không gian nội thất nhà ở, khách sạn, nơi công cộng…

“Chúng ta đã có thể quên đi những thứ vẫn hiểu là chất liệu khi tạo tác tác phẩm điêu khắc, như phải là chất liệu rắn và có thao tác đục đẽo. Hiện nay, chất liệu cho loại hình nghệ thuật này đã phong phú hơn rất nhiều, thậm chí được mở rộng với nước, ánh sáng... Điêu khắc cũng đa dạng về phom hình, đi vào đời sống như những món đồ nội thất hay trang trí không gian công cộng. Chúng ta nên để cho người dân, người sưu tập tác phẩm nghệ thuật có ý thức về việc chơi tác phẩm, sản phẩm điêu khắc thì giá trị của nó sẽ tăng lên rất nhiều”, họa sĩ Phạm Bình Chương bày tỏ.

Đồng quan điểm, nhà điêu khắc Trần Trọng Tri cho rằng, sự thay đổi về cách nhìn, cách chơi điêu khắc của công chúng chứng tỏ điêu khắc đã được quan tâm hơn trước rất nhiều. “Thứ nhất, do môi trường và nguồn lực có điều kiện hơn, điêu khắc có nhiều chỗ đứng, chỗ đặt hơn; nhận thức của công chúng cũng đã thay đổi, họ nhận thấy điêu khắc phát huy được giá trị khi đưa vào các không gian và hiểu được nhu cầu trưng bày không gian sống. Thứ hai, hoạt động điêu khắc gần đây đã cởi mở hơn, nhà điêu khắc sáng tác tác phẩm hướng tới phục vụ công chúng hoặc thỏa mãn nhu cầu của riêng mình, tính chất đối thoại của tác phẩm điêu khắc cũng gắn với ngữ cảnh nhiều hơn thay vì khu biệt, âm thầm trong xưởng như trước. Họ đã tìm hiểu, kết nối không gian, từ đó đưa ra các câu chuyện điêu khắc đối thoại trong không gian một cách chủ động, để điêu khắc đi vào đời sống như món ăn thường nhật".

Tiếp biến và sáng tạo

Điêu khắc đương đại chịu tác động của hoàn cảnh xã hội nên biến đổi không ngừng. Theo nhà điêu khắc Trần Trọng Tri, hiện nay điều kiện xã hội tốt hơn nên nghệ sĩ, nhà sáng tạo có không gian đủ rộng để chơi, để kiến tạo không gian cảm xúc. “Chỉ xét riêng sự kết hợp giữa không gian kiến trúc với điêu khắc đã mở ra những cơ hội để chúng phát huy ngôn ngữ, khiến cho không gian thú vị hơn rất nhiều. Những thử nghiệm tìm hướng đi cho điêu khắc đương đại 10 năm gần đây, đặc biệt từ dự án “New form”, dự án "Kết nối điêu khắc và kiến trúc đương đại" và các triển lãm cho thấy, nhiều tác phẩm đã vượt qua khuôn mẫu tạo hình của điêu khắc truyền thống, mở ra những hướng mới trong tư duy và khả năng sáng tạo của loại hình nghệ thuật này. Người làm điêu khắc cũng lựa chọn cách thức riêng để tác động và thay đổi không gian kiến trúc bằng điêu khắc của họ”.

Nhà điêu khắc Thái Nhật Minh từ chỗ sáng tác hình dáng con chim theo dạng tượng tròn, bằng bột giấy, nhôm đúc, gỗ phủ sơn mài, đã thử nghiệm tác phẩm điêu khắc bằng khối phản xạ ánh sáng, đem đến cảm giác khác lạ. Điêu khắc không dừng ở khối đặc mà phản chiếu xung quanh, cho ngữ nghĩa mới. Đặc biệt, khi đặt tác phẩm vào cửa sổ ngôi nhà, kết nối không gian bên trong và bên ngoài, nội thất và ngoại thất, sẽ tạo phản chiếu thú vị, có mà như không.

Trong khi đó, Phạm Thái Bình dựa trên những hình thể cố định, triển khai theo hướng sắp đặt, nhằm khám phá khả năng linh hoạt và đa dạng trong liên kết điêu khắc với kiến trúc. Điêu khắc, theo cái nhìn của tác giả, đang nằm trong tiến trình dịch chuyển và thích ứng với sự đa dạng của các không gian kiến trúc và những ngữ cảnh đa chiều của cuộc sống hiện tại. Anh sử dụng ánh sáng như chất liệu biểu diễn, để tác phẩm vừa có giá trị thẩm mỹ vừa có chức năng chiếu sáng. 

Khổng Đỗ Tuyền thì sử dụng những mảng tường, cửa sổ và toàn bộ trần căn phòng trở thành không gian cho điêu khắc. Thể nghiệm của nghệ sĩ mở rộng khả năng của điêu khắc, không chỉ hòa nhập mà còn biến đổi không gian kiến trúc, cũng như cho thấy sự liên kết giữa không gian kiến trúc và điêu khắc có thể trở thành một thể thống nhất... Hay khi chiêm ngưỡng tác phẩm của nhà điêu khắc Trần Văn An sẽ thấy ngôn ngữ điêu khắc đương đại đầy cô đọng, cảm xúc, thể hiện ở sự phân mảng sắt, các mối hàn nổi và phát triển của hình khối trong không gian đầy biến hóa, bay bổng.

Nhà điêu khắc Trần Trọng Tri nhận xét, các tác phẩm điêu khắc đương đại đã tìm kiếm hình thức biểu đạt khối điêu khắc mới mang hơi hướng tối giản, trừu tượng, ý niệm... Chất liệu sử dụng cho các tác phẩm cũng ngày càng phong phú và mở rộng gồm giấy báo cũ, đèn led, mica trong, nilon bọc đồ, dây đay, giấy bồi… “Với tôi, mỗi nghệ sĩ đều có cách nhìn nhận chất liệu khác nhau. Việc sử dụng, đối xử với chất liệu theo cách nào sẽ cho người ta cái nhìn riêng biệt về tính cá nhân của nghệ sĩ ấy, để thông qua nó, tác giả đạt được trạng thái thỏa mãn nhất, đồng thời hướng đến nhu cầu, thị hiếu công chúng đương đại”.