Hiện nay, do công nghệ sản xuất ở các làng nghề trên địa bàn cả
nước còn rất lạc hậu, quy mô theo hộ cá thể nên không đủ năng lực tài chính và
kỹ thuật để đầu tư các công trình bảo vệ môi trường và xử lý ô nhiễm. Đồng thời,
hệ thống các văn bản về quản lý môi trường làng nghề chưa cụ thể và phù hợp với
đặc điểm sản xuất. Vì vậy, tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề vẫn diễn ra
nghiêm trọng kéo dài: Thực tế này cho thấy, nên cần phải có những giải pháp đồng
bộ khả thi để khắc phục và cải thiện môi trường làng nghề.
Gây áp lực tới chất lượng môi trường
Theo thống kê mới nhất của Tổng cục Môi trường, cả nước có khoảng 2.500 làng nghề,
trong đó, có hơn 1.200 làng nghề truyền thống. Trong đó làng nghề thuộc đồng
bằng Bắc bộ chiếm tới 67,3%, chủ yếu tại các tỉnh Bắc Ninh, Hưng Yên, Hà Nội,
Thái Bình, Nam Định...; khu vực miền Trung chiếm 20,5%, số còn lại nằm trên địa
bàn các tỉnh phía Nam như Đồng Nai, Bình Dương, Cần Thơ...
Rác thải tại làng giấy Phong Khê đổ bừa bãi, lấn
chiếm nhiều diện tích đất nông nghiệp. Ảnh: Hoàng Lâm - TTXVN
Hoạt động của các làng nghề đã và đang gây áp lực to lớn đến
chất lượng môi trường. Bởi phần lớn các làng nghề có quy mô sản xuất nhỏ, mặt
bằng chật hẹp xen kẽ với khu dân cư, quy trình sản xuất thô sơ, lạc hậu. Hoạt động
của các làng nghề gây lãng phí tài nguyên và phát sinh nhiều chất gây ô nhiễm
môi trường, tác động trực tiếp đến môi trường sống, điều kiện sinh hoạt và sức
khỏe của người dân.
Bên cạnh đó, kết cấu hạ tầng nông thôn như đường giao thông, cống, rãnh thoát
nước thải không đáp ứng được nhu cầu phát triển sản xuất, chất thải không được
thu gom và xử lý càng dẫn đến nhiều làng nghề bị ô nhiễm nghiêm trọng. Chất
lượng môi trường tại hầu hết các khu vực sản xuất trong các làng nghề đều không
đạt tiêu chuẩn. Có tới 95% người lao động có nguy cơ tiếp xúc với bụi, 86,9%
tiếp xúc với nhiệt, 59,6% tiếp xúc với hóa chất.
Ô nhiễm nguồn nước các làng nghề cũng đáng báo động. Trong đó, ô nhiễm chất
thải hữu cơ do chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi và giết mổ gia súc,
gia cầm… gây ra. Riêng tại làng nghề tinh bột Dưỡng Liễu (Hà Nội), để mỗi năm
sản xuất ra 52.000 tấn sản phẩm sẽ phải thải ra 3.050 tấn COD, 934,4 tấn BOD và
2.133 tấn SS. Các làng nghề dệt nhuộm, thủ công mỹ nghệ và mây tre đan, tái chế
giấy tạo ra nước thải có hàm lượng cặn lớn và chứa nhiều chất ô nhiễm như dung
môi, dư lượng các hóa chất. Tại các làng nghề tái chế, trong nước thải mạ và
tái chế kim loại có hàm lượng kim loại nặng độc hại vượt quy định hàng chục
lần.
Nỗ lực khắc phục
Thực hiện Quyết định 64 của Thủ tướng Chính phủ về Kế hoạch xử lý triệt để các
cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, cho đến nay đã có 3 trên tổng số 15
làng nghề thuộc Quyết định 64 đã thoát khỏi danh sách không còn gây ô nhiễm môi
trường nghiêm trọng; 12 làng nghề còn lại đang triển khai xử lý ô nhiễm triệt
để. Song để khắc phục và cải thiện môi trường làng nghề theo hướng bền vững và
lâu dài, theo nhận xét của Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Bùi Cách
Tuyến thì “không phải là công việc một sớm một chiều”.
Nguyên nhân trước hết là do hệ thống văn bản pháp luật về khắc phục ô nhiễm và cải
thiện môi trường còn thiếu và chưa đồng bộ. Mặt khác, hệ thống quản lý nhà nước
về môi trường cũng chưa đáp ứng được các yêu cầu về bảo vệ môi trường, trong
giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Việc kiểm soát ô nhiễm mới mạnh về chỉ tập trung kiểm tra, thanh tra mà chưa chú
trọng về khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường. Đặc biệt, nhận thức không
đầy đủ của các cấp, các ngành và nhất là của người dân làng nghề về ý thức,
trách nhiệm đối với công tác bảo vệ môi trường đã dẫn tới những việc làm chỉ
coi trọng lợi ích cục bộ, lợi ích trước mắt về kinh tế mà thiếu chú ý đến lợi
ích lâu dài. Chính vì vậy, ô nhiễm và suy thoái môi trường trong các làng nghề
vẫn tiếp tục gia tăng.
Do đó, trong Dự thảo nội dung Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm
2020, tầm nhìn 2030, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã nêu những mục tiêu cụ thể
như: Đến năm 2015 phải khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường đối với 8 loại
hình làng nghề điển hình đang gây ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng, bao
gồm sản xuất và tái chế giấy, giết mổ gia súc, tái chế kim loại, dệt nhuộm, chế
biến lương thực thực phẩm, làng nghề chế biến nông sản thực phẩm kết hợp chăn
nuôi, làng nghề chế biến đồ mỹ nghệ từ da, xương trâu bò.
Theo đó, Chương trình sẽ tiến hành xây dựng dự án thí điểm xử lý, khắc phục ô nhiễm
và cải thiện môi trường cho sáu loại hình làng nghề đang gây ô nhiễm môi trường
nghiêm trọng.
Theo tính toán của Tổng cục Môi trường, Dự án khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi
trường tại các làng nghề bị ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng, giai đoạn 2011-2015
được thực hiện trên địa bàn các tỉnh Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nam, Hưng Yên,
Thái Bình, Thừa Thiên - Huế và thành phố Hà Nội, với tổng mức đầu tư lên 1.400
tỷ đồng, trong đó nguồn vốn Trung ương 600 tỷ đồng, vốn ODA 500 tỷ đồng, vốn từ
tỉnh, thành phố 200 tỷ đồng và huy động từ doanh nghiệp và cá nhân 100 tỷ đồng.
Trong đó, các khoản đóng góp thực hiện theo đúng nguyên tắc “người gây ô nhiễm
phải trả tiền”.
Nguồn:
Tin Tức