Đối với những người miền xuôi khi nghe đến cái tên “bánh trứng kiến” sẽ phần nào tò mò và đâu đó có cảm giác “sởn tóc gáy” bởi nguyên liệu chính làm bánh là trứng non của loài kiến đen và nguyên liệu tiếp theo không thể thiếu đó chính là gạo nếp.
Theo người Tày ở Tuyên Quang, không phải trứng kiến nào cũng có thể sử dụng làm bánh được, mà phải là trứng của loài kiến đen rừng (loại kiến có thân nhỏ, đuôi nhọn được cho là lành nhất) trứng mẩy, béo và có hàm lượng đạm cao. Loài kiến này thường làm tổ, đẻ trứng trên những chạc cây không cao lắm và thường được thu lượm ở cây ngõa, xoan, quế, găng, vầu.
Để lấy được trứng kiến người dân phải vào rừng sâu, chọn một tổ kiến ngon và nhiều chất dinh dưỡng phải lựa chọn tổ có lớp màng trắng liên kết các lá bọc bên ngoài. Khi nào lớp màng trắng phủ đều ngoài lá thì trứng kiến bên trong sẽ rất nhiều và ở độ căng tròn mọng sữa. Thường trứng kiến đen chỉ có khoảng đầu tháng 3 đến cuối tháng 4 âm lịch, nên thời điểm này đồng bào Tày mới có nhân trứng kiến để làm bánh.
Thường trứng kiến đen chỉ có khoảng đầu tháng 3 đến cuối tháng 4 âm lịch.
Ở đây, người Tày vẫn làm bánh nếp nhân trứng kiến theo cách thủ công, truyền thống. Khâu làm sạch trứng kiến cũng cần có sự tỉ mỉ, kỳ công. Còn gạo nếp phải là nếp nương, sau đó sẽ được ngâm khoảng 2 - 3 giờ đồng hồ thì vớt ra để ráo nước rồi xay mịn và nhào nặn với nước cho thật nhuyễn. Đối với phần nhân bánh, khi chảo nóng già, người làm bánh cho mỡ lợn, phi hành thơm hoặc lá hẹ, cho trứng kiến đã được rửa sạch xào chung với một ít thịt lợn băm thì nhân sẽ thơm ngon hơn.
Chị Ma Thị Thủy chuyên làm bánh trứng kiến ở Lâm Bình, chia sẻ: “ Khi chuẩn bị xong hết phần nhân bánh, chúng ta sẽ lấy bột nếp nặn thành những chiếc bánh tròn. Sau đó cho phần nhân trứng kiến vào trong sao cho nhân không bị lọt ra ngoài. Điều đặc biệt ở bánh này là không sử dụng lá chuối hay lá dong, mà dùng lá ngóa (lá vả), loại không quá non hay quá già để gói bánh. Nếu lá non thì khó bóc, còn lá già thì bánh bị cứng và không đủ thơm. Bước cuối cùng, cho bánh trứng kiến vào nồi hoặc chõ gỗ hấp cách thủy chừng 30 - 50 phút, khi mùi hương lan tỏa thì lúc đó bánh chín”.
Công đoạn làm bánh trứng kiến rất tỉ mỉ
Theo hướng dẫn của chị Thủy, bánh sau khi chín sẽ phải bóc lớp lá vả già gói ở ngoài và chỉ ăn được lá vả non ở lớp thứ 2. Bánh trứng kiến khi thưởng thức dù nóng hay nguội sẽ mang lại nhiều cảm nhận dư vị khác nhau. Có vị béo ngậy của nhộng kiến, vị dẻo của bột nếp, vị ngai ngái của lá ngõa. Tất cả hòa quyện làm nên vị đặc trưng vừa lạ, vừa hấp dẫn.
Bánh trứng kiến ngoài hương vị thơm ngon đặc biệt lại có hàm lượng dinh dưỡng cao như: giàu protein, axit amin và các vi khoáng, vitamin khoáng chất, thế nhưng cần lưu ý, những ai có tiền sử dị ứng thì không nên trải nghiệm. Còn đối với du khách lần đầu thưởng thức thì nên thử một miếng nhỏ để xem mình có dị ứng với trứng kiến không. Tuy trứng kiến không độc nhưng lại có phản ứng phụ với tùy người, tùy cơ địa, như có người dị ứng hải sản, rượu ong… còn số khác thì không.
Bánh trứng kiến ngon và lạ miệng nên nếu có dịp đến với Tuyên Quang vào dịp tháng 3, tháng 4 âm lịch, du khách hãy ghé thăm các chợ bản của bản người Tày để được thưởng thức chuẩn vị món bánh trứng kiến.
Anh Bùi Anh Ngọc - du khách Quảng Ninh cho hay: “Bánh trứng kiến ngon tuyệt vời, rất thơm và béo ngậy nữa".
Bánh trứng kiến ngon và lạ miệng nên nếu có dịp đến với Tuyên Quang vào dịp tháng 3, tháng 4 âm lịch, du khách nên ghé thăm các chợ bản của bản người Tày để được thưởng thức chuẩn vị món bánh trứng kiến. Ngoài ra, đây còn là món quà ý nghĩa và độc đáo mà du khách có thể mua về biếu tặng người thân, bạn bè.