Phú Thọ là mảnh đất thiêng liêng của cội nguồn dân tộc Việt Nam
với hàng ngàn năm lịch sử, nơi khởi nghiệp 18 đời vua Hùng, mảnh đất
được coi là văn hiến và văn vật với nền văn minh nông nghiệp từ thuở
bình minh dựng nước. Không chỉ có thế, mảnh đất trung du này cũng là nơi
sản sinh ra những thứ đặc sản thơm ngon, hấp dẫn, ai đến chơi lỡ nếm
một lần rồi cứ bâng khuâng mà thương mà nhớ.
Chè
Nếu du khách thích đến Sapa để trải nghiệm không khí lạnh lẽo mập mờ
sương khói, cái cheo leo của những con đường men theo sườn núi hay những
mảnh ruộng bậc thang nối tiếp trùng điệp nhiều màu sắc của mùa lúa chín
thì chắc chắn đến với Phú Thọ, người ta sẽ bị mê mẩn và lôi cuốn bởi
những đồi chè xanh mướt, non tơ. Những hàng chè cứ quẩn quanh, ôm ấp,
bao trùm lên những ngọn đồi đất đỏ, uốn lượn rất tự nhiên nhưng đó thực
sự là một kiến tạo của con người.
Những đồi chè xanh mướt, non tơ uốn lượn trên các sườn đồi (Ảnh: Internet)
Không chỉ chè sấy khô mới được ưa chuộng mà thứ chè xanh tươi mát
cũng được sử dụng như một thứ nước uống thường ngày. Mùa hè hay mùa
đông, được nhấp một ngụm chè xanh trong thì chẳng ai có thể chê được.
Sản phẩm chè - đặc sản Phú Thọ - khá đa dạng, ngoài chè đen, chè xanh
là chủ đạo bước đầu đã có sản phẩm chè ô long, chè lipton, chè ướp
hương… được xuất khẩu ra thế giới. Đến đây, với nhiều loại chè phong phú
như vậy, bạn có thể tha hồ thưởng thức loại nào mình thích.
Quả cọ
Người ta chỉ biết đến cây cọ mà ít biết rằng, trái cọ cũng là một thứ
quà ngon và là đặc sản của mảnh đất này. Khi những cơn gió đầu mùa se
lạnh bắt đầu dập dìu bên những sườn đồi cũng là lúc quả cọ chín già, đen
bóng, sai lúc lỉu từng chùm, đung đưa đón mùa về. Khi ấy, người dân
thường đi hái quả, thứ quả mang vị bùi, chát được lắng đọng qua mưa và
nắng gió trung du.
Khi những
cơn gió đầu mùa se lạnh bắt đầu dập dìu bên sườn đồi cũng là lúc quả cọ
chín già, đen bóng, sai lúc lỉu từng chùm (Ảnh: Internet)
Quả cọ được hái về rửa sạch bụi đất rồi đem làm ỏm. Khi ỏm cọ phải
chú ý thời gian cho phù hợp với độ sôi của nước, nếu không khéo cọ sẽ bị
tóp lại, cứng chát không ăn được. Thế nên ỏm được một mẻ cọ ngon là
phải khéo léo, kì công.
Quả cọ khi đã ỏm có màu nâu sậm, lúc ỏm xong dầu cọ nổi như váng mỡ
bám quanh nồi, bóp vào mà quả thấy mềm, cho màu vàng ươm là ngon nhất.
Người ăn cọ sành là người biết chọn cho mình những quả cọ tròn, cùi dầy
có màu vàng như mật ong, khi nhấm nháp còn thấy bùi, ngọt béo ngậy, thơm
đặc, dẻo dính ở răng thì đó chính là loài cọ nếp quý.
Cọ ỏm xong có màu nâu sẫm, bên trong thịt cọ vàng ươm, béo ngậy (Ảnh: Internet)
Cọ ỏm chấm với nước mắm là ngon nhất thế nhưng tùy thuộc khẩu vị từng
người có thể thay bằng bột canh hay tương ớt, muối lạc, muối vừng…
Cơm nắm lá cọ thơm ngon (Ảnh: Internet)
Ngoài cọ ỏm, người ta còn làm dưa cọ muối, xôi cọ. Thậm chí là cơm
nắm với lá cọ… Dù là món ăn gì đi nữa thì cây cọ vẫn luôn mang cái hồn
và thần thái của người người vùng đất trung du này.
Thịt chua
Cũng là một loại thịt thính giống như nem chua Thanh Hóa, nem nắm Nam
Định, nem Phùng, nhưng thịt chua Phú Thọ có sự khác biệt về hương vị.
Đây là món ăn gốc của người Mường trên mảnh đất Thanh Sơn nhiều đồi núi.
Nhưng bởi sự thơm ngon đặc biệt được ưa thích nên thịt chua đã lan
truyền sang nhiều vùng khác trong tỉnh, khiến món ăn ngày càng trở nên
nổi tiếng và trở thành một thứ đặc sản quà tặng đặc sắc nơi đây.
Thịt chua - đặc sản Phú Thọ - có cách làm khá đơn giản nhưng để có
một lọ thịt chua hấp dẫn và đạt yêu cầu lại là cả một nghệ thuật, và nó
thể hiện qua sự chọn lọc kỹ càng để có các nguyên liệu tốt nhất cũng như
quy trình thực hiện chính xác, nghiêm ngặt. Bởi thế, dù nhiều nơi cũng
có món thịt chua nhưng chỉ ở Thanh Sơn – Phú Thọ người ta mới tìm được
thứ hương vị mà mình thích nhất.
Bí quyết tạo nên thành công cho món thịt chua chính là ở khâu rang
thính. Thính rang phải đảm bảo yêu cầu chín kỹ, dậy thơm, vàng và không
được để cháy. Sau khi được trộn đều với thính, thịt được cho vào ống
bương, ống tre để chứa đựng (tuy nhiên, hiện nay để tiện cho thương mại
hóa sản phẩm người sản xuất thường dùng lọ nhựa). Lót lá ổi xuống dưới
dụng cụ chứa đựng thành một hai lớp, lèn thật chặt thịt vào trong và phủ
vài lớp lá ổi lên lớp thịt trên bề mặt dụng cụ chứa đựng, nén chặt bằng
một vài nẹp tre gài chéo.
Thịt chua ăn ngon nhất khi thưởng thức cùng với lá ổi, lá sung, đinh
lăng, lá mơ tam thể, lộc vừng, nhội, rau thơm… Chỉ cần cho một miếng
thịt chua thơm phức vào những chiếc lá này cuộn lại, chấm với tương ớt
cay cay rồi thả vào miệng nhai chậm rãi. Đơn giản bấy nhiêu thôi mà thực
khách có thể thưởng thức được bao nhiêu hương vị chua, ngọt của thịt,
thơm của gia vị, và cả sức sáng tạo tài tình trong ẩm thực
của con người. Nếu một lần đến mảnh đất Trung du mưa nắng thuận hòa này
nhất định bạn phải nếm thử món thịt chua, và có lẽ sự hấp dẫn của thứ
thịt là này chính là sợi dây níu bao lữ khách, đi rồi vẫn muốn trở lại
đầy luyến tiếc.
Bánh Tai
Chẳng rõ từ bao giờ món bánh tai nổi tiếng lại xuất hiện ở thị xã Phú
Thọ, món bánh làm nức lòng bao khách phương xa thưởng thức. Nghe nói,
bánh tai trước kia được gọi là bánh trai vì bánh được nặn theo hình con
trai, sau đó được gọi tắt là bánh tai. Bánh được làm vẫn những nguyên
liệu đó nhưng dài hơn và nặng hơn.
Món bánh tai là đặc sản ngon của thị xã Phú Thọ
Để làm được chiếc bánh tai ngon thì trước tiên là phải chọn được loại
gạo tẻ ngon, trắng, dẻo, đây là khâu quan trọng quyết định đến chất
lượng của chiếc bánh tai. Xong rồi đến kỹ thuật làm bánh, nhân bánh. Qua
những bàn tay nhào nặn tài tình, những bí quyết gia truyền riêng, những
chiếc bánh tai nóng hổi đã ra lò thơm mùi bột quyện trong mùi thịt,
hành ngây ngất.
Ở nơi đây, bánh tai là thứ quà sáng rất đặc biệt bởi nó dễ ăn, lại
lành tính. Khi ăn, phải nếm chậm rãi, cắn từng miếng nhỏ mới có thể cảm
nhận hết được hương vị trong từng miếng bánh. Thưởng thức xong rồi mà
mùi thơm của bánh vẫn còn phảng phất đâu đây mãi chẳng rời.
Bưởi Đoan Hùng
Đến với mảnh đất Phú Thọ linh thiêng của tổ tiên, lữ khách còn được
thưởng thức đặc sản trái cây của nơi này. Đó là bưởi Đoan Hùng. Đã từ
lâu giống bưởi này không chỉ nổi tiếng tại quê hương mà còn nức tiếng
khắp Nam Bắc xa gần.
Đến đây, ai cũng muốn tìm mua cho mình vài trái bưởi để thưởng thức
và đem làm quà biếu. So với các loại bưởi nối tiếng khác trong cả nước
như bưởi Da xanh, bưởi Năm Roi, bưởi Diễn thì bưởi Đoan Hùng có chút
khác biệt. Bưởi có quả hình cầu dẹt, quả chưa đầy 1 kg, chín màu vàng
sáng, vỏ hơi héo, cùi mỏng, múi ráo, tôm mọng nước, màu trắng ngà, đặc
trưng bởi hương vị thơm, ngon, ngọt, mát.
Bưởi Đoan Hùng, Phú Thọ nổi tiếng khắp nơi trong cả nước (Ảnh: Internet)
Giống bưởi ở đây còn quý ở chỗ, có thể bảo quản được vài tháng đến
nửa năm, khi bổ ra, ăn vẫn ngọt, ngon như thường. Ngoài kỹ thuật trồng
ra, có lẽ, bưởi Đoan Hùng còn ngon và nổi tiếng nhờ thiên nhiên ưu đãi,
nằm trên khu vực ngã ba sông của con sông Lô và sông Chảy, quanh năm phù
sa bồi đắp. Cùng những chất đất đặc biệt ở các khu vườn này. Chính vì
thế, dù ai đó có cố gắng xin giống bưởi này về trồng thì hương vị cũng
vẫn thua xa vài bậc.
Chỉ một lần nếm miếng bưởi với tép bưởi trắng, mềm mọng nước và ngọt
lịm, thơm ngây ngất khiến ta tưởng chừng như vị bưởi như đang tan vào
tận ruột gan, da thịt (Ảnh: Internet)
Ở Đoan Hùng, bưởi của xã Chí Đám và Bằng Luân là ngon nhất. Chỉ một
lần nếm miếng bưởi với tép bưởi trắng, mềm mọng nước và ngọt lịm, thơm
ngây ngất khiến ta tưởng chừng như vị bưởi như đang tan vào tận ruột
gan, da thịt.
Rau sắn
Nhiều thực khách chỉ quen thưởng thức củ sắn trắng thơm, bở, bùi mà
ít ai biết rằng rau sắn cũng là một đặc sản. Và chính ở mảnh đất trung
du này đã biến thứ rau dân dã ấy thành những món ăn tuy không sang trọng
nhưng ngon và ấn tượng. Để chế biến thành các món khác nhau, trước tiên
rau sắn được hái về đem muối chua giống như bạn làm dưa cải vậy nhưng
công đoạn có sự khác biệt.
Rau sắn muối ngon thì phải biết chọn nguyên liệu. Những búp sắn non
mập mạp còn nguyên lớp phấn mịn phía đầu chồi, hái về ngâm qua nước cho
bớt nhựa rồi được vò nát. Người vò phải khéo léo làm sao cho lá sắn mềm,
sóng đều nguyên búp chứ không vụn thành từng đoạn.
Dưa rau sắn tuy đơn sơ, giản dị nhưng lại khiến người ăn mê mệt bởi hương vị ngon và lạ (Ảnh: Internet)
Sau khi vò xong, trộn lá sắn với chút muối cho thêm vị đậm đà. Cách
này cũng giúp cho rau sắn nhanh chua hơn và để lâu ngày không bị hỏng,
bị váng. Bởi vậy khi thêm muối cũng phải lựa sao cho rau không quá mặn
mà khó nấu, cũng không quá nhạt để nổi váng, rau dễ bị hỏng. Rau sắn sau
khi đã trộn muối đem cho vào vại hoặc bình, để 4 đến 5 ngày ủ chua.
Một kiểu nấu canh rau sắn (Ảnh: Internet)
Rau sắn muối có màu vàng đều, dậy mùi thơm hấp dẫn và tưởng chừng như dù có thưởng thức bất cứ món ngon nào cũng không thể quên hương vị món dưa sắn.
Từ thứ dưa rau sắn này, người ta có thể xào, nấu canh cá, làm nộm
(gỏi), kho cá… Mỗi món ăn mang một hương vị thân thương của gia đình,
của tình yêu quê hương của những người con xa quê khi nhớ về. Bao thực
khách đến đây, dù sang trọng hay bình thường cũng đều bị thứ hương dưa
sắn quyến rũ. Những bát canh cứ đầy lại vơi, những món xào chỉ hết trong
nháy mắt… thật thích thú biết bao.
Rêu đá Thanh Sơn
Thanh Sơn là mảnh đất rộng và có lẽ là nhiều đồi núi nhất của Phú
Thọ. Nó cũng là nơi sản sinh nhiều món ăn ngon, độc đáo. Bên cạnh món
thịt chua đặc sắc, còn có món rêu đá mà không phải ai cũng biết đến. Nói
đến rêu đá - đặc sản Phú Thọ, nhiều người sẽ nghĩ rêu làm sao mà ăn
được, nhưng thực tế, đến với một số xã như Đồng Sơn, Thu Cúc, Thượng
Cửu... của huyện này, quý lắm mới được người nơi đây mời, đãi món này.
Nó được coi như là một thứ rau sạch của những người vùng cao.
Đi lấy rêu (Ảnh: Internet)
Rêu đã được rửa và đập sạch (Ảnh: Internet)
Khi rêu được lấy về, làm sạch sẽ được đem tẩm ướp gia vị. Đó là tỏi
thái mỏng, muối, mì chính, cộng thêm hành và chút mỡ lợn rồi trộn đều,
dùng lá đu đủ (hoặc lá rong) gói thành nhiều lớp buộc chặt lại. Lớp lá
đu đủ bén lửa bốc lên mùi cay cay, thơm thơm. Đợi đến khi những lá đu đủ
bên ngoài chuyển thành màu đen, họ mới bóc từng lớp lá ra để thưởng
thức. Mùi tỏi và hành quyện với mùi nồng nồng của rêu đá tạo nên một
hương vị rất riêng biệt và khó quên.
Rêu được chuẩn bị nướng (Ảnh: Internet)
Thông thường món ăn này được làm vào buổi tối vì đó là lúc có mặt đông đủ mọi thành viên trong gia đình.
Theo: eva.vn