Con cá bống dừa mình đen bóng pha chút sắc tím, nhưng thịt trắng tươi. Cá sống ở những mương, rạch nước mặn, lợ miệt vườn Cửu Long, thường ôm trứng trong mùa mưa. Cá cỡ ngón tay cái, đã gây náo động vang dội, làm người nhát gan giật mình tưởng... ma nhát, giữa một đoạn rạch um tùm, vắng vẻ.

Đặc biệt, cá thích lẫn trốn, săn mồi trong những kẹt gốc dừa nước (bập dừa). Cũng có thể da cá đen trũi như vỏ bập dừa dính đầy bùn non nên chết tên cá bống dừa.

Ngoài đặt trúm, dân Bến Tre có cách câu cá khá thú vị. Họ câu không cần lưỡi. Nắm rõ tính háu ăn của cá, nên họ khéo léo luồn một đầu dây cước vào bụng vài ba con trùng cơm, buộc chặt. Đầu kia, được buộc chặt vào cần trúc ngắn. Đợi nước ròng cạn, họ í ới rủ nhau đi nhấp bống dừa.

Lúc này, cá nấp kỹ dưới hang hoặc "mai phục" trong những lỗ chân, vũng nhỏ nước đọng. Người câu điệu nghệ, sẽ điều khiển chùm mồi trùng nhảy múa chầm chậm qua những chỗ nghi có cá ẩn náu.

Đùm trùng cứ trồi lên hụp xuống như con nhái bén mồ côi, đang hổn hển lặn lội đường xa. Đánh hơi biết có món khoái khẩu, bống dừa cụ lẫn bống con tung mình phóng lên đớp mồi nghe bừng bựt.

Đợi có vậy, người câu nhanh tay thả lỏng dây, để cá không cảnh giác. Vài phút sau, cá đã mê mồi đến độ trời gầm không nhả. Họ nhẹ nhàng giở cá lên, đặt ngay vào miệng thùng đã thủ sẵn. Nếu trúng, chơi trò Khương Tử Nha cỡ nửa tiếng, đã kiếm được vài chén bống dừa tươi mới, đủ kho tiêu mỡ hành thơm phức, để nồi cơm “nhỏ con” một phen khổ sở.

Bỗng, các hàng quán sang tại thành phố Bến Tre cũng “mời” bống dừa vào thực đơn hương vị quê nhà. Thưởng thức, nhiều du khách ríu rít khen. Có người còn hỏi: cá này có leo lên cây dừa như cá thòi lòi hay chuột không?

Kéo theo, giá cá nhảy vọt lên: 100.000 -120.000 đồng/ký mùa mưa, 150.000 – 180.000 đồng/ký tháng nắng. Ngư phủ làm thêm nhiều trúm, rang thơm cám gạo, bắt còng gạch làm mồi bén dụ cá... Đến nỗi, bống chưa một lần yêu đã ngơ ngác lên dĩa!

Cũng có người nghĩ cách dưỡng bống dừa nhỏ trong hồ nhân tạo, cho ăn cám, thức ăn công nghiệp. Cá lớn nhanh, mập ú song thịt bở và lạt hơn cá tự nhiên. Hết mê!

Chịu khó, sang ngang sông Cổ Chiên bằng phà, gặp lại con bống dừa... trời nuôi. Một số đầu bếp miệt vườn ở đây, chế biến món bống dừa om (um) lá cách thật đạt. Bống vẫn sánh đôi cùng dừa – nước cốt trái dừa khô.

Cái khéo của người nấu là nêm vài ba muỗng... sữa dừa thôi. Béo vừa phải, sôi bập bùng, thơm điếc mũi! Nếu lạm dụng sẽ gây ớn ngán, ợ hơi và trở thành kẻ thù không đội trời chung của Tào Tháo, với những ai yếu đường ruột.

Các vùng đất phèn mặn của Trà Vinh rất hợp với cây lá cách. Không cần phân, thuốc cây vẫn xanh đen. Tha hồ hái.

Lá cách ban đầu hôi hăng, gặp nhiệt lại thơm mới lạ. Lửa liu riu, làm nước dừa cạn dần, thêm béo. Lúc này, lá cách liền ra oai hãm béo, kích thích khẩu vị thực khách.

Khỏi phải nói, nàng bống dừa trứng lộng lẫy như công chúa trong dạ tiệc vu quy. Thịt cá dẻo ngọt, béo bùi trùng điệp! Phẩm vị trong sáng, thanh tân tựa bài hát đồng dao dễ mến. Gặp đêm sáng trăng, tha hồ cao nhân đồng cảm hoặc hoài tưởng!

Mới hay, bống đen mà tâm trắng, vẫn tốt gấp trăm lần so với bống trắng tâm... than.

                                                                                              Theo: iHay.vn