Trong nhiều tư liệu, hiệu phở Cát Tường tại phố Cầu Gỗ được nhắc tới
là quán phở đầu tiên ở Hà Nội do người Việt làm chủ.
|
Cụ Trần Thị Bảo – con gái chủ hiệu phở Cát Tường xưa. Ảnh: P.H. |
Thương hiệu này khá tiếng tăm trong những năm đầu
thế kỷ XX nhưng ít ai biết về cuộc đời đặc biệt của bà chủ quán cũng như
hậu duệ của bà.
Gánh bún dạo làm nên nhiều căn nhà phố cổ
Cụ Trần Thị Bảo, năm nay 90 tuổi, nguyên cán bộ Xưởng
phim hoạt họa Việt Nam, trú tại khu Tập thể Văn nghệ sỹ Núi Trúc, Ba
Đình, Hà Nội, mà chúng tôi gặp chính là con gái bà chủ hiệu phở Cát
Tường Phùng Thị Tài tiếng tăm đó. Cụ Bảo tâm sự: “Mẹ tôi vốn có nghề bán
bún gánh. Bà không được học hành gì nên một chữ bẻ đôi cũng không biết.
Mãi sau này bà mới được các con đi học về dạy lại chữ. Từ việc gánh bún
đi bán khắp nơi, bà lại học lỏm được nghề đóng giày rồi làm nghề ấy.
Dần dần, bà có tiền và mua được căn nhà số 108 Cầu Gỗ và mở hiệu phở tại
đó. Bà gặp và lấy cha tôi – một người đàn ông đã có vợ ở quê mà mãi sau
này bà mới biết”.
Việc kinh doanh khấm khá, bà Tài tiếp tục mua thêm
các nhà số 110 và 106 trên phố Cầu Gỗ. Cả 3 căn nhà đó hợp lại vẫn lấy
chung hiệu là Cát Tường, chỉ có 1 cửa hàng là bán phở còn 1 cửa hàng bán
rượu Tây, cái còn lại bán bánh kẹo. Bà Tài bảo với con gái rằng Cát
Tường là “tốt đẹp dài lâu”…Mọi việc ở cửa hàng đều do một tay bà đảm
nhiệm.
Cũng theo lời cụ Bảo, từ hiệu Cát Tường, mẹ của cụ
mua được rất nhiều tài sản khác trên các phố lớn. Sự phát triển nhanh
chóng ấy đã khiến người phụ nữ với gánh bún ban đầu kia không muốn dừng
lại. Bà tiếp tục mở rộng việc kinh doanh nên đã “đốt cháy giai đoạn”
bằng cách chơi “họ”. Cụ Bảo nhớ lại: “Tôi nhớ hồi đó phở bán 2 xu 1 bát,
vậy mà mẹ tôi dám cầm “họ” 1 vạn đồng Đông Dương. Tôi chỉ còn nhớ loáng
thoáng là những người cùng chơi không có tiền đóng cho mẹ tôi nữa còn
mẹ tôi thì vẫn phải trả nợ cho người khác. Vậy là mẹ tôi đành phải cầm
cố cả 3 căn nhà trên phố Cầu Gỗ cho ngân hàng và hàng ngày phải trả lãi
khá vất vả. Cứ đến cuối ngày, tôi lại thấy người ta đến thu lãi. Cả nhà
sống trong nợ nần khá nhiều năm. Thật may, sau này em gái tôi làm ăn khá
giả nên đã có đủ tiền để chuộc lại toàn bộ 3 căn nhà ấy cho gia đình và
chúng tôi tiếp tục kinh doanh cho đến tận sau này”.
Cụ Bảo kể, tuy mẹ cụ là người làm ăn buôn bán nhưng
bà vẫn rất tích cực tham gia các hoạt động cách mạng: “Bà tham gia vào
Hội Phụ lão cứu quốc. Cứ sau những giờ tất tả lo cho quán, tôi lại thấy
bà cụ vác búa chim đi đào hầm hàm ếch trên phố Chương Dương thời bấy
giờ….Tôi vẫn luôn tâm đắc lời mẹ tôi nói là “cứu một người phúc đẳng hà
sa”. Thế nên, mẹ tôi dù bận bịu nhưng bà vẫn rất tích cực như thế”, cụ
Bảo nhớ lại.
|
Một góc phố Cầu Gỗ ngày nay. Ảnh: TL. |
1.000 cây vàng và 1 nếp gia phong
Hiệu phở Cát Tường được ghi nhận là quán phở đầu tiên
ở Hà Nội do người Việt làm chủ bởi thời bấy giờ cũng đã có một quán phở
khác khá nổi tiếng nhưng là của người Tàu bán tại Bờ Hồ. Bà chủ quán
phở người Việt đầu tiên đó vốn là một cô gái sống trên phố Lò Đúc, có
tên là Phùng Thị Tài. |
Mặc dù là người không
được học hành nhưng bà chủ hiệu Cát Tường vẫn lo cho các con ăn học đầy
đủ. 14 lần sinh nở, bà chỉ giữ lại được 9 người con. Người vợ cả của
chồng bà mất sớm, để lại một người con trai, bà Tài lại đón ra Hà Nội
chăm bẵm, nuôi dưỡng, lo chuyện học hành.
Cả 10 người con ấy của bà chủ hiệu Cát Tường sau này
có người thành bác sỹ, giáo viên, người làm ngân hàng, người vào quân
đội… Theo cụ Bảo, các con cháu của cả gia đình sau này đều có cuộc sống
khấm khá. Điều đáng mừng nhất là cả một gia đình lớn như thế nhưng các
con các cháu không có ai vướng vào tệ nạn gì, đều là những người chăm
chỉ học hành, làm ăn.
Nói về hiệu phở Cát Tường, cụ Bảo cho biết, sau này
hiệu không còn bán phở mà chuyển sang bán mì vằn thắn, sủi cảo…. Thế
nhưng, các anh em trong gia đình của hiệu Cát Tường đều đã có những công
việc nhất định. Họ họp nhau lại và quyết định bán cả 3 căn nhà trên phố
Cầu Gỗ vào năm 1996 với tổng trị giá hơn 1.000 cây vàng. Đó cũng là lúc
hiệu Cát Tường chính thức chấm dứt hoạt động kinh doanh.
Nghĩ về thương hiệu của gia đình đã xây dựng trong
nhiều năm, cụ Bảo cho biết đó là thời điểm phải dừng lại. Anh em nhà cụ
tuy có bán căn nhà không được nhiều tiền như thời bây giờ nhưng họ đã
không hối tiếc. Theo cụ Bảo, 3 căn nhà đó là một tài sản lớn. Anh em nhà
cụ đã nhìn thấy những bài học từ nhiều gia đình đông con khác. Có những
gia đình anh chị em lục đục, thậm chí tương tàn nhau chỉ vì tài sản cha
mẹ để lại. Vì thế, họ quyết định bán đi chia đều cho nhau để tự lo làm
ăn, phát triển. Từ những đồng tiền ấy, mỗi gia đình đều đã sử dụng vào
việc làm ăn và đều là những đồng tiền có ý nghĩa cho cuộc sống bản thân,
con cháu họ.
Theo: Giadinh.net