Là một nước
phong phú, đa dạng về dược liệu với ước tính hơn 4.000 thực vật làm
thuốc, nhưng Việt Nam lại đi nhập khẩu dược liệu đến 90%. Sự nghịch lý
này xem ra chưa có lời giải, trong khi mỗi ngày các loại dược liệu trong
nước lại được thương lái Trung Quốc thu gom tận diệt. Đó cũng là nguyên
nhân khiến giá thuốc ngày càng đắt đỏ.
Bán cái chất lượng, nhập cái... tù mù
Tại hội thảo “Phát triển dược liệu
theo tiêu chuẩn Tổ chức Y tế thế giới - WHO” do Sở Y tế TPHCM phối hợp
UBND tỉnh Hà Giang vừa tổ chức, TS Trần Thị Hồng Phương, Phó Cục trưởng
Cục Quản lý y dược cổ truyền - Bộ Y tế, cho biết mỗi năm Việt Nam khai
thác và sử dụng khoảng 50.000 - 70.000 tấn dược liệu, nhưng hầu hết
trong số đó bị thương lái Trung Quốc thu gom và khai thác một cách cạn
kiệt.
“Có nhiều dược liệu quý trong tự
nhiên được bà con khai thác bán hết. Thậm chí bán từ gốc đến ngọn với
giá rất rẻ”, bà Phương nói. Chưa kể, thương lái thường có các “chiêu
bài” rất nguy hiểm. Thay vì chỉ lá cây có giá trị làm thuốc nhưng thương
lái yêu cầu mua cả rễ để tận diệt.
Điều đáng nói, thương lái đến
nhiều địa phương mua tất tần tật, từ cây máu chó, củ ráy, hoằng đằng,
khúc khắc, cu li, rễ na rừng, nấm… đến các loại lá cây. Hiện đang có
tình trạng nhiều loài thuộc các chi, loài đặc hữu ở Việt Nam muốn gây
trồng và phát triển làm dược liệu nhưng không kiếm được giống…
 |
|
Một vùng trồng dược liệu ở Hà Giang. |
|
|
|
Theo Cục Quản lý dược
(Bộ Y tế), hiện Việt Nam mới đáp ứng được khoảng 50% nhu cầu sử dụng
thuốc, nhưng 90% nguyên liệu sản xuất phải nhập khẩu từ nước ngoài. Sự
phụ thuộc này khiến ngành dược Việt Nam đang gặp không ít rủi ro do biến
động tỷ giá, giá cả nguyên liệu, rủi ro chất lượng nguyên liệu và “đội”
giá thuốc. | |
|
|
Bên cạnh đó, dược liệu chủ yếu được buôn bán theo
hộ kinh doanh cá thể, tự phát, không đủ điều kiện bảo quản, tiêu chuẩn
vệ sinh. Không ít dược liệu lại được nhập lậu từ Trung Quốc không quản
lý nguồn gốc, chất lượng.
PGS-TS Phạm Khánh Phong Lan, Phó Giám đốc Sở Y tế
TPHCM, cho biết dược liệu rác, trôi nổi, kém chất lượng đến nay vẫn chưa
kiểm soát được, trong khi nhu cầu dược liệu sạch cho TPHCM rất lớn.
Riêng Bệnh viện Y học cổ truyền TPHCM mỗi năm sử dụng 100 tấn dược liệu,
nhưng theo bác sĩ Lê Hoàng Sơn, Giám đốc bệnh viện, 70% nguồn dược liệu
từ Trung Quốc. Đó là chưa kể 20 khoa y học cổ truyền của 20 bệnh viện
thuộc sở và trên 1.000 phòng chẩn trị y học cổ truyền cũng đang sử dụng
một nguồn dược liệu vô cùng lớn.
Bác sĩ Lê Hùng, Phó Chủ tịch Hội
Đông y TPHCM, bức xúc vì giới lương y không biết đâu là dược liệu sạch
và đâu là rác. “Dù có nhiều bài thuốc hay nhưng chúng tôi cũng phải đắn
đo, không dám kê đơn vì lo người bệnh mua nhầm thuốc dỏm”, ông Hùng băn
khoăn.
Nhiều trường hợp suy gan,
thận cũng vì do uống thuốc đông y có độc chất. Qua kiểm nghiệm gần 400
mẫu dược liệu của Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương về chất lượng thuốc
đông y trong các cơ sở khám chữa bệnh của nhà nước mới đây cũng cho thấy
có tới 60% mẫu chưa đạt chất lượng. Trong đó, 20% số thuốc bị trộn rác
như cát, xi măng, lẫn tạp chất, tẩm ướp hóa chất độc hại. Theo TS Trần
Thị Hồng Phương, nguồn dược liệu nhập từ Trung Quốc chiếm hơn 80% nhưng…
chất lượng vẫn tù mù.
Cần những vùng trồng dược liệu sạch
Theo Bộ Y tế, hiện Việt Nam đã
thống kê được trên 4.000 loài cây trong rừng tự nhiên có thể sử dụng làm
thuốc. Không chỉ một số dược liệu chữa được bệnh thông thường mà hiện
nay đã nghiên cứu, phát triển thành những loại thuốc có tác dụng chữa
các bệnh nan y như thuốc Kim Tiền Thảo chữa sỏi thận của Công ty cổ phần
Dược phẩm OPC (TPHCM), thuốc Crila chiết xuất từ cây Trinh Nữ Hoàng
Cung do TS Nguyễn Thị Ngọc Trâm nghiên cứu chữa bệnh u xơ tử cung…
Còn theo Bộ NN-PTNT, với hệ sinh
thái nhiệt đới, Việt Nam có tiềm năng rất lớn về dược liệu như quế, hồi,
sa nhân, thảo quả, ba kích, thanh hao hoa vàng… Vậy làm gì để phát
triển nguồn dược liệu phục vụ nhu cầu sản xuất thuốc trong nước, hạn chế
nhập khẩu và tiến tới xuất khẩu? Ông Nguyễn Minh Tiến, Phó Chủ tịch
UBND tỉnh Hà Giang, cho biết nhiều năm nay vẫn trăn trở để làm sao có
được một vùng dược liệu lớn nhất nước để cung cấp dược liệu sạch cho
Việt Nam.
Theo ông Tiến, hiện tỉnh Hà Giang
đã nhờ các chuyên gia Nhật Bản và Hàn Quốc thông qua Công ty cổ phần
Thương mại công nghệ Bình Minh (Công ty Bình Minh) lập đề án đầu tư
trồng dược liệu tại 6 huyện nghèo, giúp dân xóa đói giảm nghèo và tạo
vùng dược liệu đủ lớn. Chương trình phát triển dược liệu này cũng đã
được Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương quy hoạch 10.000ha.
Ông
Sái Minh Đạo, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Bình Minh cho biết,
đến nay công ty đã đầu tư gần 2.000ha ở 3 huyện nghèo của Hà Giang với
trên 1.000 loại dược liệu, phấn đấu đáp ứng đủ 300 vị thuốc y học cổ
truyền cho cả nước. Một số doanh nghiệp dược cũng đã chủ động xây dựng
các vùng trồng nguyên dược liệu như cây hoa hòe ở Đắk Lắk (sản xuất được
hoạt chất rutin); atisô (có hàm lượng cynarin cao) ở Lâm Đồng; cây kim
ngân, nhân trần tía, hoài nhơn, đẳng sâm… ở Đắk Nông; cây thìa canh
(dùng để sản xuất thuốc diabetna trị bệnh tiểu đường) ở huyện Phú Lương,
tỉnh Thái Nguyên…
Tuy nhiên, thực tế việc nuôi trồng nguồn dược
liệu chủ yếu vẫn tự phát, manh mún. Địa phương nào thấy có dược liệu
tiềm năng thì kêu gọi trồng, doanh nghiệp có tiềm lực thì nuôi trồng
nhưng thiếu những mô hình, quy hoạch. Nhiều địa phương xin Chính phủ hay
các bộ ngành hỗ trợ nuôi trồng dược liệu nhưng mục tiêu chưa rõ ràng,
chưa ai chịu trách nhiệm. Địa phương không quan tâm, nông dân trồng
nhưng không tiêu thụ được thì bỏ.
Do đó, theo TS Trần Thị Hồng
Phương, cần phải quy hoạch vùng trồng dược liệu chuyên canh trồng quy mô
lớn nhằm cung cấp dược liệu sạch, có tính ổn định. “Ngoài quy hoạch,
cần có chính sách khuyến khích nông dân nuôi trồng dược liệu, tạo ra thị
trường tiêu thụ dược liệu tốt, nghiên cứu và phát triển các loại thuốc
từ dược liệu…”, bà Phương kiến nghị.
Còn trước mắt, theo PGS Phạm Khánh
Phong Lan, Bộ Y tế sớm ban hành quy định về việc lưu thông phân phối
dược liệu trên thị trường như quy định về bao bì, nguồn gốc, ngày đóng
gói, hạn sử dụng, tên cơ sở đóng gói để việc quản lý chất lượng và nguồn
gốc dược liệu tốt hơn.
Theo: SGGP