Dòng sông Son chảy qua miền di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha –
Kẻ Bàng (xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) chứa trong mình
hàng trăm loài cá ngon nhưng nổi tiếng nhất vẫn là cá chình. Thế nhưng
thứ cá “đặc sản” này đang ngày cạn kiệt bởi sự săn bắt tận diệt… cho đến
khi một số hộ nông dân ở đây đã nghĩ ra cách nuôi chúng…
“Đặc sản” đang cạn kiệt
Sông Son nằm trong di sản thiên nhiên
thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, đoạn chảy qua xã Sơn Trạch
có chiều dài trên 12km, rộng khoảng 100m, quanh năm nước trong xanh.
Cá chình nuôi chưa đầy 1 năm, có trọng lượng trên 1kg ở lồng nuôi của ông Thái.
Trong hơn 70 loài cá được tìm thấy ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng,
có 3 loài cá có tên trong Sách đỏ Việt Nam, trong đó có 2 loài cá chình
là chình hoa và chình mun. Điều này có nghĩa mọi hoạt động mua bán, săn
bắt cá chình trên phạm vi sông Son là hành vi vi phạm pháp luật. Tuy
nhiên, trước lúc được ghi tên trong Sách đỏ, cá chình là thứ cá đặc sản,
ngon nổi tiếng mà thiên nhiên đã ban tặng cho vùng đất này. Nhiều người
cho rằng, đến tham quan di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng
mà chưa thưởng thức loại cá da trơn đặc sản này với các kiểu chế biến
như um, rán, lẩu... thì coi như chưa đến Phong Nha.
Quan điểm
Ông Trần Đức Bình – Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Trạch
So với các vùng khác, việc
nuôi cá chình lồng trên sông Son có nhiều thuận lợi hơn vì dòng nước
trong, lại chảy xiết; hơn nữa Phong Nha – Kẻ Bàng là di sản thiên thế
giới, là trung tâm du lịch nên người dân không khó khăn trong việc tìm
đầu ra. Tuy nhiên, đến nay khó khăn nhất là vẫn chưa ở đâu tìm ra cách
lai tạo loại cá này nên khó khăn về nguồn giống. Hơn nữa, việc người dân
đánh bắt cá chình về làm giống có nhiều bất cập, ảnh hưởng đến sinh
thái của dòng sông…
Còn theo người dân bản địa, vùng đất này là xứ sở của chình. Sông Son
với nhiều đoạn có đá ngầm, hang ngầm là môi trường sống lý tưởng, ưa
thích của loài cá này. Cá chình sống trong các hang đá, đặc biệt là
những nơi tăm tối nên muốn bắt được nó không có chuyện thả lưới mà phải
thả câu. Phải là người có nghề mới câu được chình vì chúng rất tinh
khôn, hễ cảm nhận được nguy hiểm là ẩn lì trong hang, lúc bị cắn câu rồi
thì tìm cách rút vào hang rất khó kéo lên…Trước đây, người dân bản xứ
ít săn bắt cá chình bởi khó bắt và bởi sông Son có rất nhiều tôm cá, chỉ
cần chèo thuyền ra giữa sông quăng vài tay lưới là có cá ăn thả
giàn…Thế nhưng, khi hoạt động du lịch phát triển, kéo theo nhu cầu ăn
nghỉ, nhất là nhu cầu thưởng thức của ngon vật lạ của khách đường xa thì
người ta đã rất tích cực săn bắt cá chình. Một nông dân Sơn Trạch cho
biết, mấy năm trước, vì cá chình là đặc sản nên các hàng quán tương
bảng ầm ầm để hút khách. Sau này khi các cơ quan chức năng làm mạnh vì
cá chình nằm trong Sách đỏ Việt Nam thì người ta không dám công khai mà
chỉ bán theo kiểu truyền miệng, nghĩa là khi có khách ghé quán, chủ quán
sẽ chào hàng. Khách thuận ý thì người ta sẽ đưa con chình đi làm thịt.
"Chình leo giá vùn vụt, giá chình hiện tại các chủ quán ăn thu vào đã
bảy, tám trăm ngàn 1kg, câu được con chình là có chắc tiền triệu trong
tay… nên nhiều người đi câu chình lắm" – người nông dân này nói.
Chúng tôi ghé vào một nhà hàng bên bờ
sông Son để hỏi cá chình, chị chủ quán ở đây cho biết, cá chình bây giờ
hiếm lắm, muốn ăn phải đặt trước. “Do nó ngon, nó bổ nên giá lên từng
ngày. Hồi trước giá chỉ 300 ngàn đồng 1kg), sau lên năm trăm, rồi bảy
trăm và giờ thì cả triệu đồng, có khi hơn nhưng khách vẫn tranh ăn vì nó
xứng đáng đồng tiền bát gạo" – chị chủ quán nói.
Kinh nghiệm nuôi cá chình
Ông Hoàng Văn Thái (62 tuổi) ở thôn
Xuân Tiến, xã Sơn Trạch được biết đến như là một trong những người đầu
tiên và có nhiều kinh nghiệm nuôi cá lồng trên sông Son, tuy nhiên trước
đây ông chỉ nuôi các loài cá bình thường như cá trắm, cá mè…
Lồng nuôi cá chình trên sông Son.
Theo ông Thái, ý tưởng nuôi cá chình đã được ông nhen nhóm từ khá lâu
khi nhìn thấy những con cá chình bé tý người ta bán lẫn trong mớ cá đánh
bắt được trên sông Son. Thế nhưng, mãi đến cuối cuối năm 2011, khi xã
Sơn Trạch tổ chức đoàn cán bộ chủ chốt của xã cùng một số hộ điển hình
trong nuôi cá lồng (ông Thái là một trong 2 người được đi) đi tham quan
mấy mô hình nuôi cá chình ở thành phố Huế và xã Hải Tân, huyện Hải Lăng,
tỉnh Quảng Trị thì ý tưởng mới thành hiện thực. Sau chuyến đi, ông Thái
chính thức bắt tay vào nuôi cá chình, lúc ấy là đầu năm 2012. Việc ông
nuôi cá chình tạo nên một "chuyện lạ" trên dòng sông này. Chuyện lạ, bởi
truyền thống ở đây là chuyên nuôi cá trắm, cá mè, cá rô phi... chứ cá
chình thì chưa ai nghe thấy bao giờ.
Để nuôi cá chình, chi phí để làm lồng
nuôi tốn kém hơn nhiều. Lồng nuôi cá chình được hàn bằng kẽm nguyên tấm
dày khoảng 2,5mm, chiều dài khoảng 2m, chiều rộng khoảng 2,5m và chiều
cao khoảng 1,8m xung quanh lồng được khoan lỗ tròn, to bằng đầu chiếc
đũa ăn cơm, bên trong lồng được đặt hai ống nhựa dài từ 1 – 1,2m, đường
kính khoảng 20cm. Ông Thái giải thích: “Giống cá chình ưa sống trong
tối nên phải đặt ống nhựa trong lồng. Với diện tích như trên, giá thành
của một lồng nuôi cá chình nhẩm tính khoảng 14 triệu đồng. Lồng có thể
thả số lượng tối đa được 300 con. Để nuôi thuận tiện và tiết kiệm, lồng
nên được ngăn đôi, cá lớn cho qua một ngăn, cá nhỏ hơn cho qua một ngăn
để tránh việc chúng tranh giành thức ăn…”.
Ông Hoàng Văn Thái với nhiều bằng khen về thành tích nuôi cá lồng trên sông Son.
Cũng theo ông Thái, cá chình là giống kén ăn so với các loại cá nước
ngọt ăn tạp khác. Thức ăn chính của cá chình là cá bống sông, giun đất,
ếch nhái và cua đồng. Cá chỉ ăn thức ăn trong ngày chứ không để lâu. Cá
chình chỉ cần cho ăn ngày một lần, với số lượng 150 con trong một lồng
từ 3 lạng đến 4kg cho ăn khoảng 3kg thức ăn là đủ. Cá chình nuôi một
năm có trọng lượng khoảng 1– 1,5 kg, nuôi trên một năm mới bán được và
giá hiện nay là 700 -800ngàn đồng/kg.
Biết cùng đợt tham quan học tập mô hình
nuôi cá chình với ông Thái ở Quảng Trị, chúng tôi qua thăm nhà ông
Nguyễn Văn Đệ thôn Gia Tịnh, xã Sơn Trạch. Hỏi chuyện nuôi cá chình ông
cho biết: “Tui đi cùng đợt tham quan tập huấn với ông Thái, nhưng vì tui
nuôi trong hồ nước đọng nên cá chết hết”.
Tuy nhiên, ông Đệ cũng chia sẻ thêm một
số kinh nghiệm: “Tui cũng biết con cá chình rõ lắm, nuôi nó là lãi hơn
nuôi cá chi hết. Cá chình nuôi ở sông là thích hợp nhất, nước phải chảy
thường xuyên và ở nhiệt độ càng lạnh càng tốt, vì vậy mà nó chỉ có ở các
con suối trên cao nơi có nhiều hang hốc. Cá chình nuôi ở hồ thì nhanh
lớn hơn, nhưng vì nước hồ về mùa hè hay nóng, có khi đáy hồ sâu gần hai
mét mà nước vẫn nóng, cá khô nhớt và chết…”.
Theo ông Thái và ông Đệ, hiện nhiều
người dân đã nuôi cá chình thành công trên sông Son nhưng khó khăn nhất
đối với người nuôi vẫn là nguồn giống. Đến nay chưa có cơ sở nào sản
xuất con giống của loại cá này, muốn nuôi phải thu gom từ những người
đánh bắt cá trên sông. Giá cả tuỳ thuộc vào trọng lượng cá giống, thường
thì con khoảng dưới một lạng giá 50-70 nghìn đồng, 3-7 lạng khoảng
200-350 nghìn đồng...
“Cá chình giống mua về nuôi được đánh
bắt bằng túm là tốt nhất vì đánh điện con cá chậm lớn lắm, còn không may
mua nhằm cá người ta câu đem ra chợ bán thì không nuôi được. Trước đây,
khi cá chết, tôi mổ ra xem gần chục trường hợp đều mắc lưỡi câu ở
trong. Cá mắc lưỡi câu khi mua về nuôi phải đến 5-6 tháng sau mới chết.
Cá giống mua về nuôi tốt nhất có trọng lượng từ 2 – 3 lạng, cá nuôi
nhanh lớn mà giá mua lại rẻ” – ông Thái chia sẻ.
Theo : danviet.vn