Quần thể 9 cây muỗm ở đền Voi Phục (phường Thụy Khuê,
quận Tây Hồ, TP Hà Nội) với hơn 700 năm tuổi là những cổ thụ đầu tiên
trong cả nước được công nhận Cây di sản Việt Nam vào dịp 1.000 năm Thăng
Long - Hà Nội. Tuy nhiên, sau khi được vinh danh, 5 cây đã chết và 4
cây còn lại cũng đang “hấp hối”.
“Chúng tôi đã cố hết sức...”
Cụ Hà Văn May - 94 tuổi, hơn 40 năm làm thủ từ đền Voi Phục - cho
biết chỉ trong vòng hơn 3 năm nay, cụ phải chứng kiến 5 cây muỗm đại thụ
ở trong đền lần lượt chết. “Trước đây, 9 cây đều tỏa bóng sum sê, mát
rượi cả khu đền. Hơn 40 năm gắn bó với ngôi đền này, nhìn những cây muỗm
cứ lần lượt chết, tôi tiếc và xót xa lắm” - cụ May ngậm ngùi.
Những cây muỗm di sản chết khô tại đền Voi Phục
Theo cụ May, vào khoảng tháng 8-2012, 2 cây muỗm to đã chết vì bị sâu
ăn rỗng ruột, phải chặt bỏ. Cách đây mấy tháng, 3 cây muỗm khác trong
đền lại chết vì lý do tương tự. “Ba cây chết khô vẫn đứng ở 3 góc đền.
Hiện còn 4 cây vẫn xanh lá nhưng cũng đang bị bệnh, chẳng biết đến bao
giờ thì chết nốt” - cụ May lo lắng.
GS-TSKH Đặng Huy Huỳnh - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi
trường (VACNE), Chủ tịch Hội đồng Cây di sản Việt Nam - cho biết bắt
đầu vào năm 2010, vấn đề vinh danh và bảo vệ cây di sản lần đầu tiên
được VACNE đề xuất nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.
“Những cây di sản không chỉ đơn thuần là cổ thụ mà còn là những nhân
chứng lịch sử, gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa, tinh thần, tâm
linh của nhân dân, vì vậy cần phải được tôn vinh và bảo vệ” - ông Huỳnh
khẳng định.
Về nguyên nhân dẫn đến 5 cây muỗm ở đền Voi Phục chết, ông Huỳnh cho
rằng ngoài sâu bệnh, tuổi thọ thì việc xây dựng, tu bổ đền vào năm 2011
mới đây cũng ảnh hưởng rất nhiều đến sự sinh trưởng của cây. “Khi một
số cây bắt đầu có dấu hiệu bị bệnh, chúng tôi đã cử nhiều đoàn về nghiên
cứu, lấy mẫu sâu bệnh cũng như mời chuyên gia nước ngoài tham gia việc
chữa trị cho cây. Chúng tôi đã cố hết sức nhưng không cứu được là điều
đáng tiếc” - ông Huỳnh bày tỏ.
Thiếu quan tâm
Ông Nguyễn Văn Tùng, Trưởng Ban Quản lý di tích đền Voi Phục, cho
biết: “Được công nhận là cây di sản thì quý nhưng sau khi vinh danh, ai
là người bảo vệ, bảo tồn lại chẳng rõ”.
Theo ông Tùng, 4 cây muỗm còn sót lại trong đền chẳng biết sống được
bao lâu nữa bởi chúng đang bị sâu bệnh mà cũng chẳng biết bệnh gì để
chữa. Phải đợi đến tháng 3-2014, các chuyên gia nước ngoài được mời sang
để kiểm tra, lúc đó mới biết được những cây này sống hay chết.
Ông Tùng cho biết sau khi 2 cây muỗm đầu tiên chết hồi năm 2012, ông
đã gửi đơn kêu cứu khắp nơi, từ phường, quận đến VACNE, mong muốn được
giúp đỡ. Tuy nhiên, VACNE chỉ giúp mời chuyên gia; chính quyền thì chẳng
có phản ứng gì, thậm chí ông còn... bị mắng. “Đền đã phải vận động các
mạnh thường quân đóng góp được 60 triệu đồng chữa bệnh cho cây nhưng
cuối cùng, cả 5 cây vẫn chết” - ông Tùng chua xót.
Ông Tùng bảo rằng lo kinh phí hay bảo tồn cây khó khăn đã đành, ngay
việc xử lý 3 cây đã chết khô cũng rất rườm rà. Sau khi cùng cơ quan chức
năng của phường, quận và VACNE kiểm tra, xác nhận cây đã chết, tháng
11-2013, ông Tùng làm đơn gửi cơ quan chức năng của TP Hà Nội đề nghị
cho chặt bỏ để bảo đảm an toàn nhưng đến nay vẫn chưa nhận được câu trả
lời. “Họ nói đây là cây di sản nên phải đợi xin ý kiến. Bây giờ ai đi
ngang qua cũng sợ nhưng thủ tục nó thế, biết làm thế nào!” - ông Tùng
bức xúc.
Theo GS-TSKH Đặng Huy Huỳnh, trong tiêu chí công nhận cây di sản,
trách nhiệm bảo vệ cây thuộc về chủ sở hữu (chùa, đình, làng, xã, cá
nhân, tập thể đăng ký danh hiệu). Tuy nhiên, việc bảo vệ phải mang tính
cộng đồng, phải có sự chung tay của cả xã hội chứ không phải cụ thể cá
nhân nào.
Công nhận gần 600 cây di sản
GS-TSKH Đặng Huy Huỳnh cho biết đến nay, đã có gần 600 cây thuộc 50
loài khác nhau ở hơn 30 tỉnh - thành trong cả nước được phát hiện và
công nhận là cây di sản. Cây được ghi nhận cao tuổi nhất là khoảng 2.100
năm, có từ thời An Dương Vương ở TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Cây cao
nhất là cây samu dầu ở Vườn Quốc gia Pù Mát (Nghệ An), cao trên 70 m.
Cây đơn thân lớn nhất là cây tùng ở Đắk Lắk có đường kính 6,5 m; cây đa ở
đền Thượng (Lào Cai) tính cả rễ phụ có chu vi 45 m...