Việc vinh danh cây di sản gắn liền với trách nhiệm của cộng đồng trong việc bảo vệ, chăm sóc cây.
Năm 2010, vấn đề vinh danh và bảo vệ cây
di sản lần đầu tiên được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường (VACNE)
khởi xướng nhân dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội. Theo Giáo sư,
Tiến sĩ Khoa học Đặng Huy Huỳnh – Phó Chủ tịch VACNE, cây di sản không
đơn thuần là những cây cổ thụ, mà còn là những nhân chứng lịch sử, văn
hóa của đất nước, của dân tộc cần được tôn vinh và bảo vệ.
Để công nhận một cây trở thành cây di
sản, VACNE phải thành lập Hội đồng xét duyệt với những tiêu chí cụ thể
về tên khoa học của cây, xác định tuổi cây, chu vi, đường kính, chiều
cao, các giá trị của cây về văn hóa, lịch sử, xã hội và giáo dục... Ngay
sau khi công bố tiêu chí xét duyệt vinh danh cây di sản, VACNE nhận
được hồ sơ đăng ký của Trưởng ban di tích đền Voi Phục (Thụy Khuê, Hà
Nội) Nguyễn Văn Tùng, đề nghị công nhận 9 cây muỗm cổ thụ ở Đền Voi Phục
là cây di sản Việt Nam.
|
Những tán cây xum xuê của 9 cây muỗm phủ kín đền Voi Phục (Ảnh chụp năm 2010 - VACNE) |
9 cây muỗm đền Voi Phục có tuổi thọ hơn
700 năm tuổi, gắn liền với việc xây dựng đền Voi Phục từ thời nhà Lý là
những cây cổ thụ đầu tiên được vinh danh cây di sản nhân dịp Đại lễ 1000
năm Thăng Long - Hà Nội. VACNE đã khẳng định rằng cả 9 cây muỗm này đều
rất xứng đáng được tôn vinh là cây di sản Việt Nam, cần được chăm sóc,
bảo vệ nghiêm ngặt.
Tuy vậy, chỉ chưa đầy 4 năm sau khi được gắn biển, 9 cây muỗm cổ đền Voi Phục hiện chỉ có 4 cây còn sống.
Đại thụ 700 tuổi ngắc ngoải chống sâu bệnh
Hai tiếng “xót xa”
là tất cả những gì mà ông Nguyễn Văn Tùng – Trưởng ban quản lý di tích
đền Voi Phục – người đã gắn bó với những cây muỗm đại cổ thụ này được
gần 30 năm cảm nhận sau khi 5 trên 9 cây không còn nữa. Ông Tùng cho
biết, sau cái chết của 2 cây đầu tiên hồi cuối năm 2012, tháng 3/2013,
ông Tùng đã gửi lời “kêu cứu” đến các cấp chính quyền và VACNE, mong
muốn sự giúp đỡ từ các chuyên gia. Tháng 3/2013, VACNE đã mời chuyên gia
từ Úc sang phối hợp cùng Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam đến xem xét
cụ thể để tìm phương án cứu cây. Tuy vậy, VACNE không thể hỗ trợ về kinh
phí, ông Tùng phải vay mượn và vận động nhân dân quanh đền cùng đóng
góp số tiền 60 triệu đồng để mua thuốc chữa trị cho 6 cây muỗm bị bệnh.
|
Hiện tại, đền Voi Phục đã mất đi tổng cộng 5 cây muỗm cổ thụ |
Sau khi được chữa trị, cả 6 cây đều xanh
lá trở lại. “Tháng 6/2013, cây vẫn ra hoa. Tuy vậy, đến tháng 11 năm
ngoái, 3 trong số 6 cây được cứu chữa rụng lá dần và sau đó chết hẳn” –
ông Tùng nói.
Hiện tại, trong 4 cây vẫn còn xanh lá, 2 cây bắt đầu có dấu hiệu sâu bệnh giống như các cây đã chết.
Ông Tùng xót xa cho biết, 3 cây chết khô
trơ trụi trong khuôn viên đền đang đợi quyết định để được cưa bỏ trong
tháng này. Ông Tùng mong muốn thành phố sớm có quyết định cưa bỏ cây để
ông và ban quản lý di tích vận động trồng lại cây thay thế vào mùa xuân.
Những cây muỗm mới được vận chuyển từ Hòa Bình xuống có tuổi thọ từ
trên 40 năm, cao khoảng 5 - 6m, đường kính khoảng 30cm, có giá khoảng 30
triệu/cây sẽ được trồng thay thế để đảm bảo số lượng 9 cây muỗm đền Voi
Phục. “Quần thể 9 cây muỗm được gọi là trùng cửu, mãi mãi trường tồn
không thể thiếu trong đền Voi Phục từ xưa đến nay. Vì thế việc trồng cây
thay thế là cần thiết” – Ông Tùng cho biết.
Ý thức cộng đồng
Trao đổi về vấn đề vinh danh và bảo vệ
cây di sản, Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Đặng Huy Huỳnh – Phó Chủ tịch
VACNE cho biết, bảo vệ các cây di sản là vấn đề mang tính cộng đồng, vì
vậy việc bảo tồn, gìn giữ cây di sản phải có sự chung tay của cộng đồng.
“VACNE là tổ chức hoàn toàn không có kinh phí, chúng tôi hoạt động dựa
vào cái “tâm” muốn cống hiến hết mình cho khoa học. Vì vậy, trước sự
việc 9 cây muỗm đền Voi Phục bị bệnh, hội chỉ hỗ trợ được về tư vấn, mời
chuyên gia đến xem xét, còn thuốc chữa bệnh cho cây thì VACNE không có
kinh phí”.
|
Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Đặng Huy Huỳnh – Phó Chủ tịch VACNE
|
Theo GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh, một trong
những tiêu chí xác định cây di sản là khả năng bảo vệ của cây đó, về môi
trường sinh sống, cũng như điều kiện chăm sóc có tốt hay không. Nghĩa
là trách nhiệm bảo vệ cây di sản trước hết thuộc về nơi quản lý cây, ý
thức cộng đồng dân cư khu vực cây di sản. GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh cho
biết, khi vinh danh, quần thể 9 cây muỗm hội tụ đầy đủ những tiêu chí là
cây di sản. Tuy vậy, 2 năm sau đó, một số cây bắt đầu có dấu hiệu bị
bệnh và chết đi. VACNE đã cử nhiều đoàn về nghiên cứu, lấy mẫu sâu bệnh,
cũng như mời chuyên gia nước ngoài tham gia vào việc chữa trị cho cây.
Trách nhiệm của Hội chỉ dừng lại ở đó, còn kinh phí mua thuốc chữa bệnh
cho cây, VACNE không thể lo được.
9 cây muỗm cổ tại đền Voi Phục là 9 cây
muỗm đầu tiên VACNE vinh danh cây di sản. GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh khẳng
định , trong số gần 600 cây di sản được vinh danh, hầu như chưa có
trường hợp nào bị bệnh như quần thể muỗm tại đền Voi Phục. Chia sẻ về
nguyên nhân dẫn đến cái chết của 5 trong số 9 cây muỗm đền Voi Phục,
GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh cho biết, ngoài việc bị sâu bệnh xâm hại cũng như
những biến đổi về khí hậu, hay tuổi thọ của cây, việc xây dựng, tu bổ
đền Voi Phục vào tháng 3/2011 cũng làm ảnh hưởng rất lớn đến “sức khỏe”
của các “cụ” muỗm.
|
Biển Cây di sản Việt Nam trước một gốc cây muỗm chết |
Với kinh phí gần 20 tỷ đồng, đền Voi
Phục được tu bổ khang trang hơn. Tuy vậy, trong quá trình xây dựng,
nhiều công nhân vô ý đổ cát sỏi, vôi vữa quanh khu vực gốc cây. Họ không
ý thức được rằng đây là những cây di sản cần được bảo vệ, chỉ biết chỗ
nào gần nơi xây dựng, chỗ đó để trộn vữa, xi măng.
GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh cho rằng, việc
vinh danh cây di sản gắn liền với trách nhiệm của cộng đồng trong việc
bảo vệ cây. Không phải cứ xây tường xi măng bao quanh gốc cây, gắn biển
cây di sản là đủ. Việc vinh danh nhằm tuyên truyền, nâng cao nhận thức
của người dân đối với việc bảo vệ cây di sản nói riêng và bảo vệ thiên
nhiên môi trường nói chung, cũng là bảo vệ cuộc sống cho cộng đồng.
Theo: VOV.VN