Di tích Kiếp
Bạc gắn bó với cuộc đời và sự nghiệp của Trần Hưng Đạo. Nơi đây vốn là
phòng tuyến quân sự được Trần Hưng Đạo xây dựng ở thế kỷ XIII để bảo vệ
cho kinh đô Thăng Long và từng diễn ra các trận đánh ác liệt trong các
cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông. Ba lần đế quốc
Nguyên - Mông xâm lược Đại Việt, cả ba lần chúng đều thất bại thảm hại
trước ý chí đấu tranh kiên cường của vua tôi nhà Trần, thất bại trước
tài năng quân sự kiệt xuất của Trần Hưng Đạo. Với đất nước, ông là Anh
hùng dân tộc, được nhân dân tôn phong là vị Thánh. Với nhân loại, ông là
một trong những vị tướng tài.
Cuối thế kỷ
XIV, quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán, nhà chính trị, nhà thơ, nhà kịch
pháp lớn ở cuối triều Trần đã về Côn Sơn dựng Thanh Hư động để sống
những năm tháng cuối đời. Nguyễn Trãi - vị Anh hùng dân tộc, Danh nhân
văn hoá thế giới từ thuở ấu thơ đã gắn bó với núi rừng Côn Sơn cùng ông
ngoại là quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán. Côn Sơn là nơi đã hun đúc nên
tinh thần yêu nước, trí lược tài ba và tư tưởng nhân tâm xuyên suốt thời
đại của Nguyễn Trãi. Sự nghiệp, tài năng, đức độ và nhân cách của ông
sáng tựa Sao Khuê. Vai trò của ông trong cuộc kháng chiến chống quân
Minh, được đánh giá là một nhân tố quan trọng trong cuộc chiến tranh
giải phóng dân tộc của nhân dân ta đầu thế kỷ thứ XV. Ông không chỉ là
nhà quân sự, nhà chính trị, nhà ngoại giao kiệt xuất mà còn là tác gia
hàng đầu trong lịch sử văn hoá nước ta với những tác phẩm lớn, có giá
trị như Quân trung từ mệnh tập, Ức trai thi tập, Dư địa chí, Quốc âm thi
tập, Bình ngô đại cáo, Phú núi Chí Linh... Ngoài giá trị về văn hoá,
những tác phẩm này còn là kết tinh tiêu biểu cho tư tưởng thời đại, tinh
hoa khí phách của dân tộc Việt Nam.
Núi Phượng
Hoàng trong khu vực Côn Sơn là nơi Chu Văn An sau khi dâng Thất trảm sớ
xin chém 7 tên gian thần nhưng vua không nghe, đã
từ quan về ở ẩn, dạy học, viết sách cho tới khi mất. Chu Văn An có công
truyền bá tư tưởng Nho học vào Việt Nam, xây dựng nền giáo dục nước
nhà, là người thầy tiêu biểu, mẫu mực của muôn đời. Và nơi đây cũng
chính là quê hương của nữ Tiến sĩ
nho học đầu tiên của Việt Nam - Nguyễn Thị Duệ. Bà có tri thức uyên
thâm, văn chương xuất chúng, sống vị tha và đặc biệt quan tâm đến sự
nghiệp giáo dục. Bà được mệnh danh là Bà chúa Sao Sa, từng đào tạo nhiều
hiền tài cho quê hương, đất nước.
Vùng đất di sản
Những di sản
văn hoá của khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc còn lưu giữ đến ngày nay đều
in đậm dấu ấn lịch sử và trở thành tài sản quý báu của dân tộc.
Sau khi Trần
Hưng Đạo qua đời (năm 1300), nhân dân tôn kính lập đền thờ ông tại thái
ấp Kiếp Bạc. Năm 1427, Lê Lợi cho sửa chữa đền để tỏ lòng biết ơn tiền
nhân. Sau này, đền được đại trùng tu vào các năm 1876, 1879 và 1895 thời
Nguyễn... Ngôi đền có bố cục đối xứng, tuân thủ âm dương, ngũ hành,
mang phong cách cung đình với thần đạo, nghi môn, tả hữu thành các,
giếng mắt rồng, nhà Bạc, giải vũ và đền chính. Nghi môn đền sừng sững uy
nghi với kiến trúc đồ sộ hoành tráng, thiết kế theo kiểu cổng thành
dạng bức cuốn thư với ba cửa vòm và hai trụ lớn. Nằm sâu bên trong, đền
chính uy nghi với các hạng mục: tiền tế, trung từ, hậu cung. Mỗi hạng
mục kiến trúc: thềm đá, cột gỗ, mái ngói, dẻo đao đến các họa tiết hoa
văn đều toát lên sự tinh xảo. Những hiện vật, cổ vật quý hiếm trong đền
như hoành phi, câu đối, bài vị, ngai, văn bia, đặc biệt là bộ ấn của Đức
Thánh Trần càng làm tăng thêm giá trị độc đáo của di tích.
Ngôi chùa cổ
Côn Sơn Thiên Tư Phúc Tự (còn gọi là chùa Hun) nằm dưới chân núi Côn
Sơn được khởi dựng vào cuối thế kỷ XIII. Trong chùa hiện còn lưu giữ
nhiều di vật cổ có giá trị, tiêu biểu là 3 pho tượng tam thế có phong
cách giữa thế kỷ XVII hiếm gặp ở chùa khác cùng một bức tượng Phật A-
di- đà cao trên 3m.
Côn Sơn còn
có giếng Ngọc dưới chân tháp tổ Huyền Quang, huyệt mạch của núi Côn Sơn,
được ví như "mắt" của núi Kỳ Lân. Bàn Cờ Tiên trên đỉnh núi, tương
truyền là nơi các vị tiên trên trời thường xuống đánh cờ. Côn Sơn có Ngũ
Nhạc Linh Từ - 5 đỉnh núi cao có những linh miếu thờ thần linh cai quản
vạn vật, đất trời. Hồ Côn Sơn sơn thủy hữu tình, tụ linh, tụ phúc. Về
Côn Sơn du khách không thể không tới thăm Thanh Hư động, cầu Thấu Ngọc,
không gian thiên nhiên với các công trình kiến trúc độc đáo được quan
Đại tư đồ Trần Nguyên Đán kiến tạo. Đi dọc con đường cạnh bờ suối, dưới
những tán trúc xanh ngắt bước chân ta sẽ đến nền nhà xưa của Nguyễn
Trãi. Cách đó không xa là Thạch Bàn, nơi ông cảm tác "Côn Sơn ca"…
Sự phong phú
di sản văn hóa vật thể của Kiếp Bạc - Côn Sơn còn được thể hiện ở hàng
ngàn hiện vật khảo cổ học tìm được qua các đợt khai quật. Nếu có dịp đến
Kiếp Bạc - Côn Sơn, du khách sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng những di vật
quý hiếm này cùng những cọc gỗ đã làm nên những chiến công oanh liệt
trên sông Bạch Đằng. Côn Sơn - Kiếp Bạc cũng lưu giữ được nhiều di sản
văn hóa phi vật thể. Đó là những nghi lễ cổ truyền: Cáo yết, rước bộ,
rước thủy, khai ấn, diễn xướng hầu thánh, làm bánh tiến thánh, hội quân
trên sông Lục Đầu... cùng những trò chơi dân gian trong dịp lễ hội.
Theo ông Nguyễn Khắc Minh, Trưởng ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc,
với giá trị lịch sử, văn hóa vô giá, năm 1962, Côn Sơn - Kiếp Bạc đã
được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử quốc gia. Đặc biệt, ngày
10/5/2012, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định công nhận khu di tích lịch
sử và kiến trúc nghệ thuật Côn Sơn - Kiếp Bạc là di tích quốc gia đặc
biệt. Đây là một quyết định quan trọng, khẳng định giá trị, vị thế của
khu di tích, đồng thời đánh dấu bước phát triển mới của khu di tích Côn
Sơn - Kiếp Bạc trong giai đoạn hiện nay.
Tưng bừng lễ hội mùa thu Côn Sơn
Ông
Nguyễn Mạnh Hiển, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương cho biết, Lễ hội mùa thu
Côn Sơn - Kiếp Bạc năm nay được Hải Dương tổ chức trang trọng, kéo dài
từ ngày 25/9 đến ngày 5/10. Điểm nhấn của lễ hội năm nay là lễ kỷ niệm
570 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn
Trãi được tổ chức sáng 30/9 và Lễ công bố Côn Sơn - Kiếp Bạc được xếp
hạng di tích đặc biệt quốc gia tổ chức tối 1/10 trên bến Vạn Kiếp trước
cửa đền Kiếp Bạc (truyền hình trực tiếp trên sóng VTV2 và VTV4). Lễ hội
năm nay đậm đặc các hoạt động: Lễ rước văn tại Côn Sơn, lễ cầu an và hội
thả hoa đăng trên sông Lục Đầu, lễ rước bộ, lễ dâng hương tưởng niệm
712 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo, lễ giỗ Đức Thánh
Trần trên núi Mâm Xôi… Phần hội sôi động với đêm thơ Côn Sơn tại sân đền
Nguyễn Trãi, liên hoan diễn xướng dân gian ca ngợi công lao Đức Thánh
Trần, hội quân, bơi chải trên sông Lục Đầu, các trò chơi dân gian: đấu
vật, đánh thó, múa lân, rồng, rối nước, bắt vịt, nấu cơm thi...
|