Tham luận Diễn đàn “Làng nghề Việt Nam phát triển và hội nhập, góp phần xây dựng nông thôn mới” (5)
Ts. Nguyễn Viết Chức ( Ảnh minh họa )
Langnghevietnam.vn- Vicrafts.vn - Ban truyền thông- QHQT HHLN xin được đăng nguyên văn
tham luận tham gia hội thảo của Ts Nguyễn Viết Chức - Viện
trưởng Viện nghiên cứu Văn hóa Thăng Long "XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TỪ NỀN TẢNG VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG CÁC LÀNG QUÊ VIỆT NAM "
Xây dựng nông thôn mới là
một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta, xây dựng nông thôn mới nhằm làm cho
kinh tế nông thôn phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của người dân tăng
lên, hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, môi trường xanh, sạch, đẹp; huy động sự
tham gia của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, khơi dậy tinh thần, ý thức
tự lực, tự cường, tự vươn lên của mọi người dân. Xây dựng môi trường sống ở
nông thôn ổn định, hòa thuận và dân chủ, có đời sống văn hóa phong phú, đậm đà
bản sắc văn hóa dân tộc.Chương trình nông thôn mới là một chương trình hợp lòng dân, triển khai
có hiệu quả. Chương trình này mang tính nhân văn sâu sắc, không chỉ góp phần
nâng cao đời sống vật chất mà còn nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, đặc
biệt góp phần giữ gìn truyền thống văn hóa tốt đẹp của làng quê Việt Nam. Những
nét văn hóa giàu bản sắc, tình làng nghĩa xóm, những sản phẩm văn hóa mang đậm
bản sắc mỗi làng, mỗi vùng miền (ví như việc thờ Tổ nghề góp phần gắn kết cộng
đồng dân cư, việc truyền nghề , việc hợp tác trong sản xuất, kinh doanh sản
phẩm nghề truyền thống gắn kết cộng đồng...).Việc giữ gìn làng nghề truyền thống cũng chính là giữ gìn văn hóa truyền
thống của mỗi làng, đồng thời cũng góp thêm một con đường, một năng lực trong
hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Những sản phẩm của làng nghề truyền thống
đã xuất khẩu được như: ...Những sản phẩm này không chỉ đem về cho đất nước hàng
năm bao nhiêu ngoại tệ mà còn góp phần làm cho vị thế của Việt Nam ngày càng
được nâng cao trên trường quốc tế.Do vậy, chương trình này
đặt ra nhiều vấn đề cần tập trung nỗ lực cần giải quyết, trong đó vấn đề cơ bản
và lâu dài là phải xây dựng gia đình văn hóa, ấm no hạnh phúc, bởi vì hạt nhân
của xã hội là gia đình, gia đình tốt thì xã hội mới tốt và nông thôn như là một
xã hội thu nhỏ được tạo lập bởi nhiều gia đình. Điều này cho thấy tầm quan
trọng to lớn của việc xây dựng gia đình văn hóa trong Chương trình Mục tiêu
quốc gia xây dựng nông thôn mới.
Xác định rõ vai trò, vị
trí của gia đình đối với con người và sự phát triển nông thôn của tỉnh, Nghị
quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII chỉ rõ: tiếp tục đưa phong
trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” đi vào chiều sâu. Thực hiện
nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội; đẩy lùi hủ tục, các tệ
nạn cờ bạc, ma tuý, mại dâm, bạo lực, gây rối trật tự công cộng. Xây dựng, tăng
cường hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hoá, thể thao từ tỉnh đến
cơ sở, bảo đảm tính thiết thực và bền vững; từng bước khắc phục tình trạng
chênh lệch về mức hưởng thụ văn hoá của nhân dân giữa thành thị và nông thôn,
giữa miền núi với đồng bằng.
Để đưa Nghị quyết vào
thực tiễn cuộc sống, các tỉnh thành trong cả nước đã triển khai nhiều
văn bản chỉ đạo cụ thể hóa mục tiêu về phát triển nông thôn mới . Do có sự
chỉ đạo sát sao của các cấp ủy Đảng, chính quyền, công tác xây dựng gia đình
văn hóa các tỉnh thành đã đạt được những thành tựu to lớn. Phong trào xây
dựng gia đình văn hóa được triển khai đồng bộ với phong trào “chung sức
xây dựng nông thôn mới” , bao gồm các nội dung thi đua: sản xuất, kinh
doanh giỏi, xóa đói, giảm nghèo,“ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền”,
“nuôi con khỏe, dạy con ngoan”, “gia đình, dòng họ hiếu học”...Các gia đình
thường xuyên nhắc nhở các thành viên chăm lo xây dựng gia đình hòa thuận; đoàn
kết tương trợ trong cộng đồng; thực hiện tốt nghĩa vụ công dân, sống kỷ cương,
giao tiếp ứng xử lễ phép, gương mẫu chấp hành quy ước, hương ước của địa
phương. Do đó nhiều giá trị văn hóa truyền thống được đề cao phát huy, nếp sống
văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội có chuyển biến tích cực. Việc
phát động đăng ký và tổ chức bình xét danh hiệu gia đình văn hóa hàng năm diễn
ra công khai, dân chủ.
Chương trình xây dựng
nông thôn mới được người dân đồng tình hưởng ứng rất cao, đồng lòng quyết tâm,
bà con đã hiến đất, góp công, xây dựng một số công trình hạ tầng kinh tế - xã
hội, như đường giao thông liên thôn, kênh mương, đường nội đồng của xã, nhà văn
hóa làng, bản khu dân cư.Tuy nhiên, trong giai
đoạn hiện nay, công tác xây dựng gia đình văn hóa cũng đứng trước nhiều khó
khăn, thách thức. Kết cấu gia đình, sợi dây liên kết truyền thống gia đình biến
đổi và rạn nứt, dẫn đến tình trạng ly hôn, ly thân, chung sống không kết
hôn “sống vội”, “sống thử” tăng cao, những biểu hiện tiêu cực trong
hôn nhân với người nước ngoài...đã để lại những hậu quả nghiêm trọng về nhiều
mặt đối với gia đình và xã hội. Các giá trị tốt đẹp của gia đình như: hiếu
nghĩa, thủy chung, kính trên, nhường dưới...đang có biểu hiện xuống cấp. Sự
xung đột giữa các thế hệ về lối sống và việc chăm sóc, nuôi dưỡng người cao
tuổi đang đặt ra những thách thức mới. Các tệ nạn xã hội đã và đang xâm nhập,
tác động xấu vào các gia đình.Bên cạnh đó, nhận thức
của một bộ phận người dân về vị trí và vai trò của gia đình còn hạn chế. Công
tác giáo dục đời sống gia đình, việc cung cấp các kiến thức làm cha mẹ, các kỹ
năng ứng xử của các thành viên trong gia đình chưa được coi trọng. Nhiều gia
đình do tập trung làm kinh tế đã xem nhẹ việc chăm sóc, giáo dục và bảo vệ các thành
viên, đặc biệt là trẻ em. Những vấn đề trên cản trở rất lớn trong quá trình xây
dựng gia đình văn hóa ở địa phương.Trong những năm tới, để
nâng cao chất lượng xây dựng gia đình văn hóa góp phần thực hiện thắng lợi
Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đòi hỏi sự phối kết hợp
đồng bộ giữa các cấp, các ngành, đoàn thể. Trước hết, tiếp tục quán triệt sâu
sắc chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về công tác xây dựng gia đình văn
hóa gắn với Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới theo những
tiêu chí đã đề ra. Tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế, cơ cấu lao động nâng
cao năng suất và chất lượng cuộc sống trên cơ sở đó từng bước nâng cao chất
lượng gia đình văn hóa.Làm tốt công tác tuyên
truyền, phổ biến về nội dung, tiêu chuẩn, xây dựng gia đình văn hóa, tài liệu
hỏi đáp về xây dựng nông thôn mới, làm cho mỗi hộ gia đình biết rõ phải làm gì,
xóm mình, khu mình mình làm công trình nào trong năm nay, đóng góp bao nhiêu,
bằng hình thức gì...Việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền làm cho phong trào thực
sự thấm sâu vào mỗi người dân, gia đình, cộng đồng dân cư, góp phần xây dựng
quê hương giàu đẹp, văn minh. Tiếp tục nghiên cứu xây dựng các mô hình gia đình
văn hóa trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập. Tổ chức
xây dựng gia đình phát triển bền vững, phòng chống bạo lực gia đình ở cộng đồng
dân cư. Coi trọng việc giới thiệu các nhân tố mới, điển hình tiên tiến; đồng
thời biểu dương những tập thể, cá nhân tiêu biểu trong phong trào xây dựng gia
đình văn hóa.Việc giữ gìn và phát triển làng nghề truyền thống là một trong những
hướng đi đúng đắn, thiết thực, hiệu quả trong xây dựng nông thôn mới. Tăng cường đầu tư các nguồn lực cho
phong trào xây dựng gia đình văn hóa kết hợp với phương châm xã hội hóa, tạo
nền tảng cho sự phát triển chung của toàn xã hội. Thường xuyên, định kỳ sơ kết,
tổng kết phong trào, đánh giá kết quả phấn đấu xây dựng gia đình văn hóa từng
giai đoạn kết hợp với các phong trào khác để đạt được hiệu quả thiết thực, đưa
hoạt động này thành định kỳ thường xuyên của các cấp từ tỉnh đến cơ sở.
TS.
Nguyễn Viết Chức
Viện
trưởng Viện nghiên cứu Văn hóa Thăng Long
Còn nữa...