Ngôi nhà rông vẫn đứng vững với thời gian

Vượt qua một con dốc đất đỏ, ngôi làng Kon Sơ Lăl với kiến trúc “làng tròn” truyền thống của người Bahna nằm trên một quả đồi bằng phẳng. Nhìn từ xa ngôi nhà rông màu xám nhọn hoắt đâm thẳng lên bầu trời trong xanh, bao quanh là hơn 50 ngôi nhà sàn lúp nhúp như những cây nấm mọc thành đám sau trận mưa rào.

Trong làng chỉ còn những người già ở lại canh giữ

Lại gần, ngôi nhà rông to rộng, được xây đựng từ những cây gỗ trắc quý hiếm to bằng vòng tay của một người ôm, anh Piên (người dân tộc Bahnar vùng này chỉ có tên, không có họ) - phó chủ tịch UBND xã Hà Tây phải thốt lên rằng: “Đây là ngôi nhà rông lớn nhất của xã Hà Tây này, được làm hoàn toàn thủ công và không dùng bất cứ một cây đinh nào”.

Bên vò rượu cần, những người canh giữ ngôi làng cùng “hoài niệm” về một thời xa vắng

Ngôi nhà rông được những trai tráng trong làng lên rừng chọn những cây gỗ trắc tốt chặt mang về dựng từ năm 1988. Bên trong ngôi nhà rông là hàng dài gồm những cây gỗ trắc to lớn được liên kết với nhau được bằng những mấu chốt, và dây mây rừng. Trước của nhà rông là chiếc cầu thang được đẽo bằng thân cây gỗ, tuy khá cũ những vẫn còn chắc chắn,tựa vào cầu thang hai bên là hai bức tượng nhà mồ được đẽo một cách tinh xảo, đặt uy nghiêm.

Những cây khế, me trĩu quả không có người hái

Bao quanh ngôi nhà rông là những ngôi nhà sàn vách đất đỏ trộn rơm khô dài cả 10cm, mái được lợp bằng tranh dày cả gang tay. Ngay đối diện với ngôi nhà rông là ngôi nhà sàn thờ chung của cả làng, ngôi nhà được thiết kế với những họa tiết hoa băn độc đáo trên các xà, hoành, ngay cả phần “ban công” cũng được thiết kế cầu kỳ với kiểu hàng rào chắn hình những bong được làm bằng gỗ.

Vách nhà được làm từ đất trộn rơm khô vẫn đỏ tươi

Trước cửa nhà rông là một khoảng đất trống mà theo lời anh Piên thì đây là nơi từng tổ chức lễ hội cho cả làng, ngày lễ mừng lúa mới hay những lễ hội cộng đồng của cả làng đều tổ chức ở đây, “ngày ấy mỗi mùa lễ hội, các thiếu nữ từng múa những điều xòe duyên dáng, còn các chàng trai đánh cồng chiên vang cả núi rừng”.

Lợn, dê thoải mái nằm ngủ, kiếm ăn

Một ngôi làng hoang sơ hầu như chưa có bất cứ sự “xâm lấn” nào của nền văn minh hiện đại. Đâu đó trong các buổi chiều những người phụ nữ vẫn “tắm tiên” bên các gọt nước giữa làng. Anh Piên cho biết: “Mấy năm trước, vì biết ngôi làng có nhiều ngôi nhà làm bằng gỗ trắc quý, nên người kinh từ ngoài vào gạ chúng tôi đổi nhà sàn này lấy nhà xây nhưng làng chúng tôi nhất quyết không chịu”.

Ngôi nhà thờ chung của cả làng giờ bỏ hoang lạnh

Năm 2002 để tạo điều kiện thuận lợi cho bà con người Bahnar làm ăn, sinh sống, tiếp cận với đời sống văn hóa một cách dễ dàng hơn, chính quyền huyện đã hỗ trợ kinh phí di dời toàn bộ làng Kon Sơ Lăl về gần trung tâm xã lập lên làng Kon Sơ Lăl mới, với những ngôi nhà xây bằng gạch kiên cố, ngói đỏ khang trang.

Bên trong ngôi nhà rông

Từ đó bỏ lại ngôi làng Kon Sơ Lăl cũ này. Hầu như tất cả mọi người đã chuyển về ngôi làng mới, chỉ còn một số cụ già như box Chil, box Chênh, box Hnink …lưu luyến với nơi “chôn rau cắt rốn” không lỡ dời đi, nên tình nguyện ở lại chăm sóc và canh giữ ngôi làng.

Ngồi quây quần bên ghè rượu cần, các Box thay nhau kể về ngôi làng, về cuộc sống của những người làng mình trước đây. Box Hnink dù đã hơn 70 tuổi những vẫn nhút nhát khi có mặt người lạ , Box không kể mà chỉ ngồi nghe, cười, tới lượt thì uống hết từng cang (dụng cụ đo rượu phải uống trong ghè).

Anh Piên chia sẻ: “Thỉnh thoảnh mỗi lần nhớ làng, anh em tìm về đây, như để tìm về một nơi thanh tịnh, tạm quên đi cuộc sống xô bồ bên ngoài, có hôm mải vui ngủ lại nhà rông như thời còn trai trẻ”.