Vét kiến trúc đơn giản nhưng không
kém phần độc đáo bên cạnh các khu vườn tươi mát, những ngôi nhà Moong
thật sự xứng đáng là nhà để chơi của đồng bào Cơ tu.
Thú vị kiến trúc nhà Moong Cơ tu
Bên
cạnh ngôi nhà ở truyền thống, người Cơtu còn làm thêm một ngôi nhà nữa
nằm bên cạnh hoặc phía trước ngôi nhà sàn của mình để nghỉ ngơi, vui
chơi, tiếp khách, ăn uống khi có dịp lễ hội và cũng là nơi gặp gỡ, hẹn
hò của đôi lứa.
Một
khu vườn rộng rãi, từ trên cao nhìn xuống, gần mặt đường là điều kiện
lý tưởng để bố trí ngôi nhà Moong của gia đình. Tuy nhiên, tùy thuộc vào
điều kiện kinh tế, số lao động trưởng thành, diện tích, không gian cư
trú mà mỗi gia đình xây dựng những ngôi nhà Moong khác nhau.
Kiến
trúc nhà Moong rất phong phú, bởi nó được mô phỏng, cải biên từ nhiều
kiểu nhà truyền thống của người Cơtu như nhà sàn để ở hằng ngày, nhà
làng, nhà kho, nhà rẫy... Đôi lúc nó lại giống với ngôi nhà ở thu nhỏ
với nhiều hàng cột và mái hình mu rùa; có khi lại giống với ngôi nhà
làng (gươl) với mái cao, hơi giống nhà rông Tây Nguyên; hoặc như bản sao
của choong gươl, nhà làng của cư dân Cơtu vùng thấp với mái hình chóp
nón.
Trong
các kiểu nhà ấy, có lẽ đặc sắc nhất là kiểu nhà moong một cột, mái hình
chóp nón với chiếc cầu thang nhỏ để lên. Thăm nhà Moong của đồng bào Cơ
tu, chúng ta vẫn nhận ra nét kiến trúc truyền thống, độc đáo của ngôi
nhà. Các ngôi nhà có nét kiến trúc chủ đạo là loại Gươl biến thể không có cột cái, chỉ có một cửa nhỏ và đơn giản. Tuy nhiên, không vì thế mà nhà Moong trở nên đơn điệu.
Moong được làm từ các vật liệu có như: mây, gỗ, tre nứa, lồ ô, lá nón hoặc lá tranh, lá mây...
Nét
độc đáo của nhà Moong thể hiện ở khối óc sáng tạo và đôi bàn tay khéo
léo người Cơ-tu cải biên từ ngôi nhà Gươl, ngôi nhà ở truyền thống, và
cả nhà kho. Mái nhà Moong có dáng hình mu rùa, đôi khi lại có dáng dấp
của ngôi nhà Gươl là tùy ở sở thích và cách tạo dáng ngôi nhà của mỗi
người đã sáng tạo ra nó.
Đặc
biệt, các nhà Moong mái hình chóp nón thường trang trí chim tring trên
nóc. Đó là loại chim mang tính hình tượng mình to, cánh rộng, mỏ dài làm
cho kiến trúc ngôi nhà thêm phần sinh động và mang màu sắc núi rừng.
Moong
thường không có cột cái mà chỉ có 16 cột phụ xung quanh và chỉ có một
cửa duy nhất. Xung quanh ngôi nhà Moong được che vách bằng những tấm
phên lồ ô đan theo kiểu nan long mốt theo chiều cao của từng ngôi nhà.
Tuy
nhà Moong đơn giản nhưng nó mang trong mình loại kiến trúc nhà ở độc
đáo, sáng tạo mang sắc thái đặc thù truyền thống tạo văn hóa vật chất
quan trọng liên hệ mật thiết đến chất lượng sống, không gian sinh hoạt
văn hóa, phong tục tập quán, lễ hội...
Nhà
Moong là công trình manh tính sáng tạo nghệ thuật cao và quý giá của
đồng bào Cơ tu. Đồng thời, nó là dịa điểm dừng chân không thể bỏ qua của
những ai đặt chân đến các làng Cơ tu.
Theo: Dân tộc Viêt