Bà nội tôi sống với chú út ở mảnh vườn nhỏ, cách phố chợ thị trấn nhà tôi ở chừng mươi phút đi bộ. Những sáng, những trưa, những chiều, nghĩa là những khi không có giờ học tôi thường hay sang khu vườn này chơi cùng mấy đứa em họ.

Chiều 30 Tết năm đó, tôi qua vườn chơi, thấy nội lụi hụi quạt bàn ủi than, nhưng không phải bàn ủi than con gà, mà là một cái bàn ủi than lạ lắm. Lạ, vì nó có hình tròn cỡ chén ăn cơm nhưng hơi dài, vành bàn ủi dợn sóng tai bèo, thân bàn ủi nhiều hoa văn nổi, có tay cầm ngắn để đút cây gỗ vào làm tay cầm. Nội cho than đước cháy đỏ vào đó rồi lấy quần áo trong chiếc va li mây ra ủi. Chiếc va li đan bằng mây nhỏ, thô mộc, không được đánh bóng, chỉ đựng chừng vài ba bộ quần áo mỏng, trong đó có chiếc áo lục bình mà nội chỉ dành mặc vào dịp lễ, tết. 

Sáng mùng một Tết, ba má và anh chị em tôi qua vườn chúc thọ tuổi 70 của nội. Lúc ấy nội đang cười vui, nhận lời chúc của chú thím và các em họ. Nội ngồi trên chiếc ghế đay, hai bàn tay đặt ngay ngắn trên đầu gối, bên cạnh chiếc bàn thấp. Nội mặc chiếc áo dài bằng the bên ngoài chiếc áo túi lỡ cùng chiếc quần lãnh mỹ a đen bóng, chiếc khăn the quấn choàng ngang cổ, trong tư thế rất trịnh trọng. Gia đình tôi chúc thọ nội xong, nội đứng dậy lấy tiền lì xì anh em chúng tôi.

Khoảng năm 1950, các thợ may khéo léo cắt áo lượn theo thân người. Thân áo sau rộng hơn thân áo trước, để áo ôm theo thân mà không cần chít eo, cổ áo may cao lên, trong khi gấu hạ thấp xuống. (Ảnh chỉ có tính minh họa. Nguồn: VnExpress)

Tôi hết sức bất ngờ khi thấy chiếc áo dài nội đang mặc. Đó là chiếc áo có bâu áo cao chừng một đốt ngón tay, trong khi lúc bấy giờ bâu áo các cô thiếu nữ cao kín tận cổ. Nút gài thắt bằng vải nhỏ như hột tiêu, có “hoa văn” đẹp lạ lùng. Đặc biệt, hai tà áo không dài tới chân như mốt lúc bấy giờ mà chỉ lưng lửng dài ngang đầu gối của nội.

Tôi tò mò hỏi, nội cười bảo đó là chiếc áo lục bình. Cái tên rất xa lạ mà tôi mới nghe lần đầu, giống như đây là chiếc áo tôi mới nhìn thấy trong đời lần thứ nhất từ nội, hồi những năm 1950.