Phong tục thờ cúng gia tiên là một
nét văn hóa đặc sắc của người Việt, đã được hình thành từ rất lâu đời.
Phong tục ấy không chỉ thể hiện truyền thống "uống nước nhớ nguồn" mà
còn mang giá trị giáo dục sâu sắc cho các thế hệ. Việc cùng nhau bày tỏ
lòng thành kính trước tổ tiên, các thành viên trong gia đình càng thắt
chặt thêm sợi dây huyết thống.
Tuy nhiên, sau
nhiều năm nghiên cứu, Tiến sĩ Vũ Thế Khanh, Tổng Giám đốc Liên hiệp Khoa
học Công nghệ UIA, gọi tắt là UIA, lại có một góc nhìn khác khi cho
rằng từ bấy lâu nay người ta vẫn chưa hiểu hết về phong tục tốt đẹp này.
Phong tục bắt nguồn từ nỗi lòng muốn báo hiếu tổ tiên
Tiến sĩ Khanh cho biết, để làm rõ hơn về phong tục cúng tổ tiên,
bạn đọc trước tiên cần biết về khái niệm “thần thức”. Qua 20 năm nghiên
cứu với hàng vạn ca khảo nghiệm, UIA cho rằng khả năng ngoại cảm của
con người là có thật. Nói cách khác, những người tham gia nghiên cứu
Chương trình khảo nghiệm cho rằng người ta khi chết đi thì vẫn còn lưu
lại phần "thần thức". Điều này trùng hợp với quan điểm của đạo Phật về
thuyết luân hồi, cho rằng con người phải trải qua nhiều kiếp trước khi
đến với miền cực lạc.
“Và với phong tục đẹp đẽ
thờ cúng tổ tiên, dù vô tình hay hữu ý, chúng ta đều đã chấp nhận phần
"thần thức" ấy song hành trong thế giới đương đại. Dựa trên những cơ sở
này, Chương trình khảo nghiệm đã phát triển thêm một hướng mới. Qua hàng
trăm ca giao lưu điển hình, những người nghiên cứu đi sâu tìm hiểu nhu
cầu, ước muốn của phần "thần thức" và đặc biệt trong phong tục cúng lễ,
đã có những phát hiện rất lý thú”, tiến sĩ Khanh nói.
Theo
nhà nghiên cứu này: “Con người ta sinh ra, ai mà không có ông bà cha
mẹ, cao hơn nữa là tổ tiên dòng tộc. Kể từ 9 tháng 10 ngày hoài thai đến
khi ra đời rồi được nuôi nấng lớn khôn, con cái đã được các bậc sinh
thành dành cho biết bao là yêu thương, công sức. Gia tiên tiền tổ nuôi dưỡng cháu con nhưng không bao giờ quá cần thiết sự đền đáp trở lại.
Vậy
trong đời này, với công ơn sinh thành dưỡng dục, phận làm con cháu biết
trả thế nào cho đủ? Cho đến khi các đấng sinh thành khuất núi, nhiều
con cháu vẫn trăn trở vì chưa thỏa được nỗi lòng muốn báo hiếu mẹ cha.
Và phong tục cúng lễ chính là sự tiếp nối ước vọng ấy dâng lên tiên tổ”.
Những
người nghiên cứu trong Chương trình khảo nghiệm đã đưa ra khái niệm
rằng với phần "thần thức" của gia tiên, cần phải đền đáp bằng cách "vay
cá trả cần câu": Cha mẹ cho con cái sinh mệnh, nhưng con cái không thể
dùng sinh mệnh để hoàn trả được. Như thế, vay cá nhưng không thể trả
bằng cá. Vả lại “vay cá trả cá” là lẽ thường tình. Vay cá và trả lại
bằng cần câu, mới là cách đền đáp công ơn trọn tâm vẹn ý. Họ thống nhất
rằng cúng lễ bằng phương pháp “cúng tâm linh” chính là “chiếc cần câu”
để phần “thần thức” của gia tiên tiền tổ tìm về được miền cực lạc.
Cúng đồ mặn hay đồ chay?
Nhiều
năm nghiên cứu về vấn đề này, ông Khanh cho rằng mình đã có những trải
nghiệm lạ. Vị tiến sỹ này chia sẻ rằng qua hàng vạn ca khảo nghiệm, ông
đã rất ngạc nhiên khi phát hiện có tới 80% đối tượng tội phạm có xuất
thân từ những gia đình có nguồn gốc làm nghề bất lương. Có thể ví dụ như
buôn bán ma túy, hành nghề cờ bạc hoặc làm giàu trên thân xác phụ nữ.
Theo
ông, ở những gia đình đó, phần “thần thức” của gia tiên luôn bị ảnh
hưởng bởi môi trường không lành mạnh, dù có cúng bái bằng mâm cao cỗ đầy
đến đâu, cũng không thể siêu thoát. “Âm không siêu thì dương không
thái”, vì thế trước hay sau, những gia đình đó cũng gặp những tai họa
khó lường.
Tiếp theo nhận định đó, ông Khanh cho
rằng phong tục thờ cúng tổ tiên trong nhiều gia đình hiện nay chưa thực
sự đúng cách. Qua tiếp xúc với nhiều gia đình, những người nghiên cứu
trong chương trình này nhận thấy mâm cúng có nhiều đồ rượu, thịt sẽ
khiến phần “thần thức” trở nên “nghiện” các thứ đó.
"Cần
giải thích thêm rằng “thần thức” khi mới hình thành thường rất non yếu,
không có khả năng tự chủ. Lúc ấy, nếu các gia đình dùng những đồ cúng
có nguồn gốc tanh hôi, sẽ vô tình làm cho “thần thức” của gia tiên rời
xa khỏi sự thanh tịnh”, ông Khanh nói. Ông Khanh lấy ví dụ ở những đám
cúng giỗ lớn, rượu thịt ê hề nhưng vẫn hay xảy ra va chạm, cự cãi, thậm
chí có thể đâm chém nhau. Là bởi đám cúng giỗ đó sẽ quy tụ các phần
“thần thức” ưa thích tanh hôi, có “tác dụng ngược”, gây nên sự nóng nảy
vô cớ, thiếu kiềm chế của những người tham gia bàn tiệc.
“Vậy nên trong mâm cúng lễ gia tiên,
tốt nhất nên dùng những đồ ăn chay, thanh tịnh”, nhà nghiên cứu này
nói. Ông Khanh diễn giải việc đó gọi là “phạm thực” chuyển thành “hỷ
thực”. Nên thay thế những đồ ăn tanh hôi bằng đồ chay và một không khí
thanh tịnh. Ví dụ như khi ta đang đói bụng, nếu nghe được một tin rất
vui, cảm giác đói trước đó có thể dễ dàng tan biến. Phần “thần thức”
cũng như vậy. Làm quen với môi trường thanh tịnh, được kính ngưỡng bằng
những đồ “hỷ thực”, chính là cách tiếp thêm năng lượng tinh thần, để
phần “thần thức” vượt lên một bậc mới.
Nhưng đồ
cúng lễ thanh tịnh thôi chưa đủ. Những người nghiên cứu trong chương
trình này đề cao nhất cách thức dùng phương pháp nhà Phật để kính ngưỡng
gia tiên. Cùng với kinh chú tốt lành, con cháu tham gia cúng lễ phải
thật sự chay tịnh, thả tâm hồn rời bỏ “tham, sân, si”, chỉ một lòng
hướng về gia tiên tiền tổ. Nhiều cuộc khảo nghiệm đã chỉ ra rằng phần
“thần thức” chỉ thực sự hoan hỷ với những người thành tâm cúng lễ là con
hiền, dâu thảo, cháu ngoan.
Trải qua nhiều lần
được tắm mình trong “hỷ thực” và môi trường thanh tịnh như thế, phần
“thần thức” của gia tiên sẽ dần được nâng về miền cực lạc. “Trong niềm
kính ngưỡng với gia tiên, việc cúng lễ một cách đúng đắn, chính là cách
để đền đáp công ơn trời biển của các đấng sinh thành”, ông Khanh kết
luận.
Theo kienthuc.net.vn