Làng nghề Việt Nam

Tin tức - Sự kiện

KHO TƯ LIỆU NGHỆ THUẬT - THAM KHẢO - KHÁM PHÁ

Kỳ lạ ngôi làng với truyền thống “nuôi dưỡng” người chết bằng hình nhân

(Ngày đăng: 01/09/2015 Lượt xem: 330)

Bộ lạc Fon tại Benin, Tây Africa có tập tục làm hình nhân của những đứa trẻ đa sinh qua đời khi còn nhỏ và nuôi dưỡng chúng như người còn đang sống.

Mới đây, nhiếp ảnh gia người Pháp Eric Lafforgue đã công bố những bức ảnh về tập tục kỳ lạ tại bộ lạc Fon (thuộc vùng Benin, Tây Phi). Tại đây, người ta tin rằng linh hồn của những đứa trẻ đa sinh chết sớm sẽ trú ngụ vào những hình nhân bằng gỗ và có khả năng mang lại may mắn hoặc bất hạnh cho gia đình, tùy thuộc vào cách họ đối xử với những hình nhân đó. Hằng ngày, những hình nhân này sẽ được chăm sóc y như thật: Được “cho ăn”, tắm rửa sạch sẽ và cho ngủ trên những tấm vải lanh trắng tinh – tất cả để tránh cho chúng trở nên không vui và nguyền rủa gia đình của mình. Nhiều hình nhân còn được cho đi học cùng với những anh chị em đang sống, và nếu cha mẹ “đứa bé” phải đi làm không thể chăm sóc chu đáo thì chúng sẽ được gửi vào “nhà trẻ” của các già làng.

Bộ lạc Fon có tập tục “nuôi dưỡng” hình nhân của những em bé đa sinh chết non như người sống.

Tại bộ lạc Fon, tỷ lệ trẻ đa sinh rất lớn nhưng tỷ lệ tử vong khi còn nhỏ cũng rất cao. Nếu những đứa trẻ này sống được tới ba tháng tuổi, chúng sẽ nhận được những món quà từ các thành viên trong ngôi làng. Nếu chúng qua đời, người ta sẽ tạc những bức tượng gỗ nhỏ nhắn và người mẹ sẽ đặt những hình nhân này trước ngực áo để mọi người đều thấy sự hiện diện của “em bé” mỗi ngày.

Những hình nhân được chăm sóc, bảo vệ cẩn thận vì được tin rằng có thể mang đến may mắn hoặc tai ương cho gia đình.

Dưới đây là những bức ảnh ghi lại một ngày của cô Hounyoga - một bà mẹ 40 tuổi. Cô có hai đứa con sinh đôi đã qua đời khi gần được hai tuổi, tên là Zinsou (bé trai) và Zinhoue (bé gái). Tuy vậy, nhưng chị Hounyoga vẫn nói về hai đứa trẻ như thể chúng vẫn đang sống và tồn tại bên cạnh mình.

Cô Hounyoga với hai hình nhân cài trước ngực.

Mỗi buổi sáng, cô Hounyoga tắm rửa và lau mặt cho hai hình nhân bằng găng tay ẩm. Mỗi tuần, cô cũng kỳ cọ cho chúng tại hồ nước gần đó bằng xà phòng và bọt biển. Tất nhiên, không phải vì những hình nhân này bị bẩn mà là để xua đuổi tà ma đang đeo bám trên các “đứa con” của mình. Sau đó, cô bắt đầu lau khô hai hình nhân và xịt nước hoa cho chúng. Đồng thời, cô cũng ném miếng bọt biển đã dùng càng xa càng tốt vì tin rằng nó đã bị “nhiễm bẩn” bởi những linh hồn xấu xa.

Các hình nhân được chăm sóc chu đáo.

Ngày ngày được tắm rửa sạch sẽ.

Việc "tắm rửa" này được tin là có thể gột bỏ, xua đuổi tà ma bám lên các hình nhân.

Sau khi được lau khô, các hình nhân còn được xức nước thơm.

Miếng bọt biển dùng trong công đoạn "tắm rửa" hình nhân sẽ bị ném đi ra xa sau khi sử dụng vì người dân tin rằng nó đã bị "nhiễm bẩn" khí tà ma.

Đến trưa, cô Hounyoga cho hai hình nhân ngồi trên những chiếc ghế nhỏ quanh bàn ăn cùng gia đình. Sau khi ăn xong, những hình nhân này còn được phục vụ nước ngọt có ga như Coca-cola hay Fanta vì người dân ở đây tin rằng, đường tượng trưng cho hòa bình và sự thanh thản. Ngoài ra, việc cho những hình nhân này uống nước đường sẽ làm tăng khả năng nhận được cuộc sống tốt hơn vì những hình nhân được tin có siêu năng lực và có thể thay đổi được số phận người khác. Tiếp đó, cô Hounyoga mang hai hình nhân tới trước chỗ thờ cúng và dâng phần ăn còn lại cho thần rắn Dan. Cuối cùng, chị cắn đôi một hạt cola, thêm gia vị rồi dâng lên cho hai hình nhân thưởng thức.

Tới tối, hai hình nhân được cho ngủ trên một cái chiếu sạch với ga và chăn là những tấm vải lanh trằng tinh. Đối lập với điều đó, gia đình cô Hounyoga chỉ ngủ trên một tấm thảm bẩn thỉu với một chiếc màn cũ kỹ. Đồng thời, hai hình nhân sẽ được cởi đồ và đặt nằm ngửa cạnh nhau trên giường. Cô Hounyoga sẽ đợi cho hai hình nhân này “ngủ” trước khi lật úp chúng lại.

Hình nhân được ăn uống đủ các bữa y như người sống.

Thậm chí còn được "chiêu đãi" nước ngọt.

Phần ăn còn lại của hình nhân sẽ được dâng cho thần rắn Dan.

Người ta chăm sóc các hình nhân chu đáo vì tin rằng chúng mang năng lực siêu nhiên có khả năng quyết định số phận của cả gia đình.

Nhiều hình nhân do được kỳ cọ quá thường xuyên nên hình vẽ trên mặt bị mờ đi và chất liệu gỗ cũng bị ăn mòn. Song trong mắt những nhà sưu tầm phương Tây, những hình nhân như vậy rất có sức hấp dẫn và họ đều muốn được sở hữu chúng. Tuy nhiên, điều này lại không được người dân bộ lạc Fon đồng ý vì nó tương đương với việc bán đi con của họ.

Nếu người mẹ không thể chăm sóc được những hình nhân thì người cha sẽ làm thay. Chồng của cô Hounyoga thường xuyên kẹp những hình nhân này ở thắt lưng và đem theo chúng tới Cotonou, thủ đô của Benin. Anh khẳng định “Những hình nhân này sẽ bảo vệ anh không gặp cướp giật, tai nạn hay những điều không may khác”. Những người anh chị em còn sống cũng có nghĩa vụ chăm sóc những hình hình nhân này và tuyệt đối không được coi chúng là đồ chơi, bởi nếu không được đối xử tốt thì những hình nhân này sẽ đột nhiên biến mất trong đêm và đem tới tai họa cho gia đình của chúng. Ngược lại, nếu được đối xử tốt, chúng có thể đem lại may mắn cho gia đình cũng như bảo vệ cho các thành trong viên gia đình khỏi tai ương, bệnh tật.

Các hình nhân được ngủ trên chiếc giường sạch sẽ nhất.

Mỗi khi đi xa, chồng cô Hounyoga thường mang theo hai hình nhân theo mình.

Những anh chị em trong gia đình có nghĩa vụ cùng chăm sóc những "đứa em" không may mắn.

Nếu cả gia đình phải đi xa thì những hình nhân này sẽ được chăm sóc tại một “nhà trẻ” lập ra bởi các già làng. Hình ảnh hình nhân xếp đông đúc trong những “nhà trẻ” này cho thấy tỷ lệ tử vong rất cao của trẻ sơ sinh tại đây rất cao. Nhiếp ảnh gia Eric Lafforgue cũng đã gặp chị Ablossi - một người phụ nữ mất hai đứa con sinh đôi và ba đứa con sinh ba. Kể từ đó, chị cho rằng mình đã được phù hộ và trở thành “nữ hoàng” của bộ lạc. Chị cũng cầu nguyện cho những người phụ nữ bị vô sinh tại đây và khẳng định những lời cầu nguyện này thực sự linh nghiệm, chứng mình bằng việc những người phụ nữ kia đã có thai ngay sau đó. Tuy nhiên, chị đã từ chối nói chuyện tiếp với ông Lafforgue sau khi ông hỏi chị đã sinh tổng cộng bao nhiêu đứa con. Vì nếu chị trả lời thì một linh hồn xảo trá có thể nghe được và cướp đi những đứa con còn sống của chị.

Tập tục này không chỉ tồn tại ở những bộ lạc kém hiểu biết mà ngay cả những người có học thức cũng tin vào điều này. Nhiếp ảnh gia Lafforgue đã đến thăm gia đình một giáo viên tiếng Anh - những người sống trong một căn nhà hiện đại với một chiếc TV. Tại đây, họ cũng “nuôi dưỡng” một hình nhân tên là Paterna - đại diện cho một đứa trẻ song sinh đã mất và đối xử với nó giống như gia đình cô Hounyoga. Thậm chí, họ còn cho hình nhân mặc đồ cùng chất liệu với người chị em còn sống và khi đứa trẻ này đến trường thì hình nhân cũng được mang theo.

Người ta lập hẳn một "nhà trẻ" cho các hình nhân khi gia đình có việc đi xa không tiện chăm sóc.

Rất đông các hình nhân trẻ em ở đây, cho thấy tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh tại khu vực này là rất cao.

Cô Ablossi sở hữu tới 5 hình nhân, chứng tỏ được ban phúc rất nhiều và trở thành "nữ hoàng" của bộ lạc.

Người ta rất kị trả lời mình sinh được bao nhiêu con, bởi những linh hồn tà ác có thể nghe thấy và cướp đi những đứa trẻ còn sống.

Đồ đạc dùng cho hình nhân được làm bằng chất liệu giống với đồ dành cho người sống

Trước khi rời đi, ông Lafforgue có ghé qua một trạm xá địa phương. Nơi này chỉ có một bác sĩ cùng bảy y tá mà không có bất cứ một trang thiết bị gì ngoại trừ những tờ rơi tuyên truyền về bệnh AIDS và Ebola. Bác sĩ ở đây nói rằng, tỷ lệ tử vong cao của trẻ sơ sinh ở đây chủ yếu là do điều kiện kém vệ sinh và căn bệnh sốt rét – được lây lan bởi loài muỗi trong điều kiện nguồn nước không vệ sinh. Những người dân cũng không đủ tiền để tiêm vắc-xin phòng sốt rét, có giá khoảng 5 bảng Anh (khoảng 170.000 VNĐ). Điều đó có nghĩa là những người khắc hình nhân tại địa phương sẽ không bao giờ bị rơi vào tình trạng thiếu việc làm.