Muốn xây dựng thủy điện, người ta một mực chê rừng Cát
Tiên “nghèo”. Thực tế, dù đã mất nốt con tê giác cuối cùng nhưng ở đây
còn có bò tót, gấu chó, gấu ngựa, trâu rừng, hổ, báo hoa mai, báo gấm;
còn hơn 1.360 loài thực vật bậc cao, hơn 440 loài cây gỗ quý…
Câu chuyện của tôi với ông Huỳnh Văn Đẩu - Bí thư
Huyện ủy Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng - bên ly cà phê sáng không bó hẹp trong
phạm vi Vườn Quốc gia (VQG) Cát Tiên mà còn miên man sang Đồng Nai,
Bình Phước... Từ chuyện một người dân tộc thiểu số vào VQG Cát Tiên chặt
vài cây rừng mang về làm nhà đã bị lực lượng kiểm lâm truy đuổi đến tận
ngõ và phạt rất nặng đến việc doanh nghiệp nọ bỗng đùng đùng cho người
vác rìu đến đốn hàng trăm hecta rừng để làm thủy điện mà không hề hấn
gì…
Thừa sức quyến rũ
Xoay xoay ly cà phê, ông Đẩu băn khoăn: “Những giá trị văn hóa rất
lớn của VQG Cát Tiên và những giá trị của rừng nơi này đã được chứng
minh rõ mồn một. Lãnh đạo Cát Tiên chúng tôi đang làm việc với hai địa
phương Đồng Nai và Bình Phước rồi sẽ báo cáo với tỉnh Lâm Đồng làm thế
nào để trả lại sự trong lành bằng được cho sông Đồng Nai”.
Theo ông Đẩu, trước hết, cần phải loại trừ nạn khai thác cát trái
phép trên sông Đồng Nai. Tiếp đến, không nên cấp phép khai thác mới cho
bất kỳ doanh nghiệp và cá nhân nào, đồng thời xem xét lại những giấp
phép đã cấp. Với rừng, cần bảo vệ nghiêm ngặt. “Cát Tiên muốn làm du
lịch xanh, trong đó đặc biệt chú trọng đến sông Đồng Nai và hang Thoát Y
Vũ - một thế mạnh của địa phương mà không nơi nào có được” - ông cho
biết.
VQG Cát Tiên không xa lạ gì với tôi. Lớn lên, học đại học, ra trường
rồi công tác xa nhà nhưng mỗi khi về thăm cha mẹ ở “vùng ba” bên sông
Đồng Nai cũng đồng nghĩa với việc tôi về với VQG Cát Tiên. Từ khi rừng
Cát Tiên còn là lâm trường đến lúc “lên” khu bảo tồn và sau đó trở thành
VQG, những mốc thời gian ấy tôi đều có mặt.
Du khách tham quan Vườn Quốc gia Cát Tiên
Giờ thì muốn vào VQG Cát Tiên có nhiều đường lắm. Tôi đã đến đây
không sót lối nào, bằng rất nhiều phương tiện, kể cả… cuốc bộ với người
dân tộc ở địa phương. Dễ nhất là “ngang ngay sổ thẳng” từ TP Đà Lạt hoặc
TP HCM đến ngã rẽ Tân Phú đi vào. Lối nữa là đến hết thị trấn Mađagui,
huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng rồi đi thẳng vào bằng con đường nhựa phẳng
phiu. Những đường khác là từ khu Đạ Kộ, huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng
băng tắt qua VQG chỉ khoảng 7 km hoặc đi dọc sông Đồng Nai hay lội bộ từ
xã Đồng Nai Thượng, huyện Cát Tiên qua... Có điều, tôi chưa lần nào đến
VQG với tư cách là du khách.
Ông Nguyễn Văn Diện, Giám đốc VQG Cát Tiên, có lần bảo: “Sao anh
không thử một lần làm khách du lịch lang thang trong rừng cho biết? Có
nhiều điều thú vị lắm đấy”. Bởi vậy, mới đây, khi đưa sinh viên vào VQG,
dù mục đích chính đặt ra là nghiên cứu về văn hóa Cát Tiên nhưng tôi
vẫn muốn cho các em tiếp cận đôi chút về tiềm năng du lịch ở đây. Tiếp
xúc nhóm sinh viên, ông Nguyễn Văn Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Cát
Tiên, “tranh thủ” giới thiệu: “Du lịch là một trong những mục tiêu mà
Cát Tiên đặt ra hiện nay. Trong đó, tuyến du lịch trên sông hứa hẹn
nhiều điều kỳ thú”.
Thực tế, theo giám đốc VQG Cát Tiên, những năm gần đây, các loại hình
du lịch khám phá, nghỉ dưỡng, nghiên cứu - học tập… đã thu hút được sự
quan tâm đặc biệt của nhiều du khách. Không chỉ là vùng đất đa dạng sinh
học cao, VQG Cát Tiên còn là nơi có sức quyến rũ du khách rất lớn bởi
bao điều kỳ thú mà thiên nhiên ban tặng. Là một trong những khu vực đất
ngập nước Ramsar và là một trong 8 khu dự trữ sinh quyển thế giới của
Việt Nam, VQG Cát Tiên từ lâu đã trở thành điểm đến hấp dẫn của du
khách, nhất là người nước ngoài.
“Nghèo” trong mắt ai?
Từng vào ra VQG Cát Tiên, tôi biết rõ nỗi niềm của những “người của
rừng”. Về cuối đời, ông bạn vong niên K’Bá ở buôn Go, thị trấn Buôn Go,
huyện Cát Tiên tỏ ra rất hối hận vì đã sát hại 2 con tê giác ở rừng Cát
Tiên (bộ xương của một con đang được trưng bày tại Hà Nội). Già làng
K’Bá từng tâm sự với tôi rằng khi hạ tê giác, ông chỉ nghĩ đơn giản rừng
Cát Tiên là nơi cực kỳ trù phú, một vài con chẳng nhằm nhò gì.
Thế hệ đàn em của già làng K’Bá như ông K’Zít - ở buôn Đạ Nha, huyện
Đạ Tẻh - cũng chỉ biết rằng rừng Cát Tiên lắm cây nhiều thú, chẳng mấy
ai nghe đến những khái niệm như “đa dạng sinh học” hay “khu dự trữ sinh
quyển thế giới”… Dù vậy, họ vẫn có cách giữ rừng theo kiểu riêng của
mình.
Gần đây, dư luận lại rộn lên bởi thông tin về 2 thủy điện Đồng Nai 6
và 6A rất có thể sẽ được xây dựng trên dòng sông Đồng Nai trong rừng Cát
Tiên. Đã có quá nhiều cuộc tranh luận xung quanh việc xây dựng 2 thủy
điện này và mọi chuyện vẫn chưa ngã ngũ.
Có người cho rằng rừng Cát Tiên “không giàu”. Chẳng rõ cách hiểu này
bắt nguồn từ đâu nhưng theo tôi, chắc chắn UNESCO (Tổ chức Giáo dục,
Khoa học và Văn hóa của Liên Hiệp Quốc) đã cân nhắc rất kỹ trước khi đặt
bút phê chuẩn công nhận VQG Cát Tiên là khu dự trữ sinh quyển thế giới
hồi năm 2001. Rồi nữa, năm 2005, Ban Thư ký Công ước Ramsar đã công nhận
hệ đất ngập nước Bàu Sấu của VQG là khu Ramsar thứ 1.499 của thế giới
và thứ 2 của Việt Nam.
Gần đây, đại diện UNESCO tại Hà Nội đã nhiều lần đề nghị Việt Nam sớm
hoàn thiện hồ sơ để công nhận VQG Cát Tiên là di sản thiên nhiên thế
giới. Chưa hết, xét thấy Cát Tiên không chỉ nổi bật về “thiên nhiên” mà
còn có những giá trị rất lớn về “văn hóa” (nhất là khu di chỉ khảo cổ
học ở đây) nên các cơ quan chức năng của Việt Nam đang tính đến chuyện
lập hồ sơ trình UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên - văn hóa thế
giới. Vậy thì rừng Cát Tiên “nghèo” chỗ nào?
Trước đây, khi hay tin con tê giác cuối cùng bị sát hại ở Cát Tiên và
Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế sắp sửa tuyên bố Việt Nam hoàn toàn
không còn loài thú quý hiếm này, tôi liền điện thoại cho giám đốc VQG
để xác minh. Ông Diện ưu tư: “VQG Cát Tiên không chỉ có mỗi tê giác mà
còn rất nhiều loài động, thực vật khác có tên trong Sách đỏ”. Tôi hiểu
thông điệp của ông Diện, rằng dù mất đi con tê giác cuối cùng nhưng
không có nghĩa là nhiệm vụ bảo vệ rừng Cát Tiên nhẹ đi. Ở đây còn có bò
tót, gấu chó, gấu ngựa, trâu rừng, hổ, báo hoa mai, báo gấm… Ở đây còn
có hơn 1.360 loài thực vật bậc cao, hơn 440 loài cây gỗ quý, hơn 60 loài
hoa lan…
Có người quả quyết khu vực dự kiến xây dựng Đồng Nai 6 và 6A rộng vài
trăm hecta ấy là “rừng nghèo” nên không mấy ảnh hưởng đến sự đa dạng
sinh học nên hãy yên tâm nếu 2 công trình thủy điện này mọc lên. Thế
nhưng, báo cáo của đoàn khảo sát khoa học thuộc Trung tâm Đa dạng sinh
học và Phát triển - Viện Sinh học nhiệt đới do TS Vũ Ngọc Long - phó
viện trưởng, giám đốc trung tâm - làm trưởng đoàn sau khi khảo sát thực
tế tại khu rừng Cát Lộc, nơi dự kiến xây dựng 2 thủy điện này, đã nêu
rõ: Đoàn ghi nhận được tổng cộng 14 loài thú thuộc 9 họ, 4 bộ...
Nhiều đêm nằm ngủ ở nhà khách Huyện ủy Cát Tiên ngay sát dòng Đồng
Nai, tôi lại nghe tiếng réo sục sôi của con sông, nghe tiếng vọng trong
gió của cây rừng và muông thú. Tôi nhận ra những tiếng thở dài khắc
khoải của rừng Cát Tiên, của dòng Đồng Nai…
Xây thủy điện chỉ có hại
Hôm ngồi ở Văn phòng VQG Cát Tiên, tôi được một cán
bộ của vườn cung cấp “Thông báo ý kiến của VQG về việc xây dựng 2 đập
thủy điện Đồng Nai 6 và 6A trên sông Đồng Nai”. Trong đó, tôi đọc được:
“Là đơn vị được giao trách nhiệm quản lý bảo vệ VQG Cát Tiên, chúng tôi
xin nêu quan điểm về vấn đề này như sau. Có hay không việc ảnh hưởng có
hại đối với tài nguyên rừng trên địa bàn VQG khi xây dựng thủy điện?
Sông Đồng Nai đoạn chảy qua Vườn Quốc gia Cát Tiên
Việc xây dựng thủy điện sẽ làm thay đổi dòng chảy và
chế độ ngập nước của hệ thống sông Đồng Nai cùng các bàu, đầm, đặc biệt
là khu Bàu Sấu (đã được công nhận là khu đất ngập nước có tầm quan trọng
quốc tế). Qua đó, sẽ ảnh hưởng đến sinh cảnh và môi trường sống của các
loài động, thực vật. Việc xây dựng thủy điện sẽ làm mất diện tích rừng
và đất rừng. Do vậy, chúng tôi khẳng định là việc xây dựng thủy điện sẽ
ảnh hưởng có hại đến tài nguyên và môi trường rừng…”. |
Theo: Người Lao Động