Trong những tháng đầu năm 2012, chất lượng nước sông Hồng đoạn chảy qua địa phận TP Lào Cai có diễn biến phức tạp cả về lưu lượng và chất lượng. Theo kết quả quan trắc về mực nước tại Trạm Thủy văn Lào Cai cũng cho thấy, nhiều thời điểm mực nước sông Hồng xuống rất thấp so với cùng thời điểm các năm trước (thấp nhất xảy ra vào đầu tháng 3 ở mức 75,65m) kèm theo nước sông có mùi tanh, hôi, độ đục tăng; có lúc lưu lượng dòng chảy tăng mực nước lại dâng bất thường.

Kết quả đo nhanh từ Lũng Pô thuộc xã A Mú Sung, huyện Bát Xát gần về phía TP Lào Cai, các chỉ tiêu nhiệt độ, tổng rắn hòa tan (TDS), độ dẫn (EC), độ đục, điện từ trong nước (ORP) tăng dần; chỉ tiêu pH giảm dần từ trạng thái bazơ về trung tính, lượng oxy hoà tan (DO) không thay đổi nhiều. So sánh với QCVN 08:2008/BTNMT (Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng nước mặt) hàm lượng pH nằm trong quy chuẩn, riêng hàm lượng DO cao hơn Quy chuẩn bởi đặc điểm địa hình Lào Cai là đối núi dốc, tốc độ dòng chảy lớn nên lượng oxy hoà tan trong nước luôn cao, đã hạn chế rất nhiều ô nhiễm do chất hữu cơ trong nước gây ra. Kết quả phân tích mẫu bùn trầm tích: Hầu hết các chỉ tiêu kim loại nặng nằm dưới Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về giới hạn cho phép của kim loại nặng trong đất QCVN 03:2008/BTNMT. Kết quả phân tích mẫu nước chỉ tiêu NH4+ (Amoni) và PO43- (Phosphate) cao hơn Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất lượng nước mặt QCVN 08:2008/BTNMT (B1) trung bình trong 5 tháng đầu năm 2012 chỉ tiêu NH4+,  vượt 1,8 đến 2.0 lần; chỉ tiêu NO2-  vượt từ 7.9 đến 8.2 lần; chỉ tiêu PO43- vượt từ 6,2 đến 6.5 lần. Dấu hiệu cho thấy nguồn nước sông Hồng có dấu hiệu ô nhiễm chất hữu cơ.

Nhận định mức độ ảnh hưởng của các cơ sở sản xuất tác động đến chất lượng nước sông Hồng: trên địa bàn huyện Bát Xát có 04 cơ sở khai thác khoáng sản gồm: Công ty mỏ tuyển đồng Sin Quyền khai thác quặng đồng xã Bản Vược; Công ty Cổ phần Đồng Lào Cai khai thác quặng đồng xã A Mú Sung; Công ty TNHH Toàn Thắng khai thác quặng sắt xã Trịnh Tường; Công ty TNHH xây dựng tổng hợp Minh Đức khai thác quặng sắt xã Cốc Mỳ.

Thực tế hiện nay, 3/4 đơn vị đang dừng khai thác; duy chỉ có Công ty Mỏ tuyển đồng Sin Quyền đang hoạt động. Tuy nhiên, tại Mỏ tuyển đồng Sin Quyền, nước thải sản xuất trong quá trình tuyển khoáng được bơm dẫn ra hồ lắng với thể tích hơn 12,2 triệu m3 và sau khi lắng nước được bơm tuần hoàn trở lại phục vụ sản xuất. Vì vậy, nước thải trong quá trình sản xuất của mỏ đồng Sin Quyền không thải trực tiếp ra sông Hồng nên không thể là tác nhân gây ô nhiễm nước sông... Qua đó, khẳng định các cơ sở sản xuất công nghiệp trên địa bàn huyện Bát Xát và thành phố Lào Cai không xả thải ảnh hưởng tới môi trường nước sông Hồng, đây không phải là nguồn gây ô nhiễm nước sông Hồng.

Khảo sát, đánh giá về mặt cảm quan nước sông Hồng tại Lào Cai có màu xanh rêu; nước có mùi hôi, tại một số khu vực dòng chảy uốn lượn có hiện tượng chất hữu cơ quẩn vào bờ còn lưu trữ trên bùn; hiện chất hữu cơ dạng xơ bã thực vật đang phân huỷ có mùi thối, màu đen. Hiện tượng biến đổi thất thường về dòng chảy và chất lượng nướác sông Hồng theo quy luật thường xảy ra vào tháng 10 của năm trước kéo dài đến tháng 4 của năm sau; gắn liền với thời vụ chế biến sắn. Do đó, có thể khẳng định sông Hồng ô nhiễm là do chất hữu cơ, không phải ô nhiễm do chất vô cơ (kim loại đồng, sắt...).

Sông Hồng ở đầu nguồn ô nhiễm sẽ ảnh hưởng tới hạ lưu. Vì vậy, tỉnh Lào Cai rất cần sự quan tâm của Chính phủ và các bộ, ngành chức năng, thông qua con đường ngoại giao, hợp tác song phương với Trung Quốc về bảo vệ môi trường; kiểm soát ô nhiễm xuyên biên giới; quản lý lưu vực sông; trao đổi cơ sở dữ liệu về môi trường. Đề nghị Bộ TN - MT tiếp tục hỗ trợ cho tỉnh Lào Cai nâng cao năng lực cho Trung tâm Quan trắc môi trường, đầu tư các Trạm quan trắc nước online trên các sông suối chính (trước mắt đầu tư Trạm Lũng Pô) để theo dõi kịp thời diễn biến lưu lượng và chất lượng nước sông Hồng.

Theo: Đại Biểu Nhân Dân - Nông Bích Thủy

Chi cục trưởng Chi cục BVMT tỉnh Lào Cai