Nói
về bốn nghề tinh hoa nhất Thăng Long xưa, người đời thường có câu:
“Lĩnh hoa Yên Thái, đồ gốm Bát Tràng, thợ vàng Định Công, thợ đồng Ngũ
Xã”. Nhưng từ đầu thế kỷ XXI, tại cái nôi nghề kim hoàn đã không còn mấy
ai theo nghề truyền thống. Bằng tình yêu, niềm đam mê nghề cổ của cha
ông, anh Quách Phan Tuấn Anh, một người con đất Định Công vẫn quyết tâm
"giữ lửa" không để nghề bị thất truyền...
|
Anh Quách Phan Tuấn Anh luôn trăn trở với việc giữ nghề truyền thống làng Định Công. |
Nối nghiệp cha ông
Đi dọc phố Định Công, những xưởng đậu bạc ngày xưa, nay đã không còn,
thay vào đó là những hàng quán, cửa hiệu khang trang mọc san sát nhau.
Khi hỏi người dân đường đến xưởng đậu bạc của gia đình nghệ nhân Quách
Văn Trường, ai nấy đều ngơ ngác. Có lẽ cái tên đó đã quá xa lạ với những
người dân nơi đây? Bỗng nhiên, tiếng nói của một cụ bà cất lên từ quán
tạp hóa bên kia đường: “Ông Trường đã nghỉ đậu bạc lâu rồi. Anh đi
thẳng, đến cuối đường thì rẽ vào ngõ 230, men theo tay trái rẽ vào cái
ngách đầu tiên và đi thẳng là tới”...
Trong vườn nhà, nghệ nhân Quách Văn Trường với dáng người lom khom, râu,
tóc bạc phơ đang mải mê chăm sóc những chậu cây cảnh. Ông tạm dừng công
việc ra mở cổng và mời những vị “khách không mời” vào nhà. Ngồi xuống
ghế, rót chén trà, ông kể lại chuyện nghề: “Ở kinh thành Thăng Long xưa,
nhắc tới kim hoàn không ai không biết đến làng Định Công. Thời của tôi,
những đứa trẻ khi mới lên 10 tuổi đã biết đậu và có thể phụ giúp gia
đình. Nhưng ngày đó đã xa rồi… Giờ thì chẳng còn mấy ai theo nghề, cả
phường Định Công chỉ còn 2 xưởng đậu bạc, một là nhà tôi, thứ hai là nhà
nghệ nhân Quách Văn Hiểu”.
Dứt câu chuyện, ông dẫn khách đến xưởng đậu bạc của gia đình rộng hơn
30m2, nằm bên cạnh đền thờ tổ nghề kim hoàn, trên phố Bùi Xương Trạch.
Bên trong xưởng là 6 người thợ đang cặm cụi mài, miết, uốn và khò bạc.
Dường như họ không còn biết đến sự tồn tại của vạn vật xung quanh. Đứng
một hồi, ông Trường mới gõ nhẹ vào cánh cửa sắt, tiếng động khiến mọi
người tạm dừng tay. Một người đàn ông trung niên vội chạy ra chào và mời
khách vào nhà. Hóa ra đó là con trai út của ông, anh Quách Phan Tuấn
Anh. Vừa dẫn khách đi tham quan một vòng đền thờ tổ nghề kim hoàn và khu
xưởng sản xuất, anh vừa kể về duyên cớ bén nghề của mình.
Ngay từ nhỏ, Tuấn Anh đã được tiếp xúc với nghề, từ khâu nấu bạc, kéo
bạc thành sợi đến tết sợi thành sản phẩm hoàn chỉnh. Lúc đầu, anh không
thích nghề nên chỉ “làm cho vui”. Nhưng làm nhiều lại bị cuốn theo nó,
anh dần thấu hiểu và yêu công việc của cha mình hơn. Anh kể: “Có lần,
một khách đến đặt hàng hơn một nghìn sản phẩm, nhưng bố tôi từ chối vì
một mình ông không kham nổi. Tôi tiếc lắm... Chính điều này đã thôi thúc
tôi phải làm điều gì đó để giúp bố giữ nghề".
Năm 2003, tuy đã cầm tấm bằng tốt nghiệp đại học trong tay, Tuấn Anh vẫn
quyết định ở nhà để theo học nghề. Thấy sự quyết tâm của con, ông
Trường đã động viên và tận tình chỉ dạy cho anh những kinh nghiệm, kỹ
năng làm nghề. Vốn nhanh nhẹn, ham học hỏi, lại có tình yêu nghề, chỉ
sau vài năm, anh đã thạo việc. Anh chia sẻ: “Khi theo nghề, tôi mới cảm
nhận được cái khó và sự vất vả mà bố tôi đã trải qua. Nhất là khâu ghép
hoàn chỉnh sản phẩm, khi non tay, cứ ghép chỗ này lại hỏng chỗ kia,
nhiều lúc chỉ muốn khóc”. Sau mỗi lần làm hỏng, anh lại rút ra được kinh
nghiệm cho bản thân và có thêm động lực để theo nghề.
Truyền nghề và phát triển
Theo anh Tuấn Anh, để thạo nghề đã khó, trở thành một người thợ giỏi lại
càng khó hơn. Mỗi sản phẩm làm ra phải qua rất nhiều công đoạn, mất
thời gian, đòi hỏi người thợ phải có lòng yêu nghề, tính kiên trì, sự
khéo léo và cả kinh nghiệm đúc kết sau nhiều năm làm việc. Đó cũng là
một trong những nguyên nhân khiến ít người bám nghề kim hoàn ở Định
Công.
Càng ngày, nghề kim hoàn Định Công càng bị mai một. Từ đầu thế kỷ XXI,
người dân nơi đây đã chuyển sang sản xuất công nghiệp, khiến giá thành
sản phẩm bị đẩy xuống thấp. Một ngày, xưởng sản xuất bạc công nghiệp có
thể cho ra hàng trăm sản phẩm như: Nhẫn, dây chuyền, hoa tai… với mẫu mã
đa dạng để người tiêu dùng lựa chọn. Còn những sản phẩm thủ công phải
mất nhiều thời gian vì trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ như: Cán kéo, rút
thành từng sợi bạc như sợi chỉ, bện sợi bạc lại với nhau rồi uốn sợi…
Những sản phẩm thủ công tinh xảo là vậy, mất nhiều công và nhiều thời
gian là vậy mà giá thành lại không thể quá cao... khiến chẳng còn mấy ai
mặn mà với nghề.
Tình yêu, niềm đam mê với nghề đã thôi thúc anh Tuấn Anh tìm hướng đi
mới để gìn giữ và phát triển nghề quý của cha ông. Năm 2005, anh quyết
định mở lớp dạy đậu bạc miễn phí nhằm lan tỏa nghề và tìm ra những người
có chung niềm đam mê. Ngày đầu không có vốn, anh phải chạy vạy khắp nơi
để vay tiền thuê xưởng, sắm sửa đồ nghề và mua bạc cho các học viên
thực hành. Anh tâm sự: “Ngày đầu, lớp có gần 20 học viên, nhưng sau vài
tháng con số cứ vơi dần. Lúc đó, tôi cảm thấy rất thất vọng, bao nhiêu
công sức, tâm huyết như đổ xuống sông, xuống biển”.
Sau nhiều đêm nằm suy nghĩ, anh đã nhận ra rằng, chỉ truyền nghề bằng
tâm huyết thôi là chưa đủ. Những người thợ cần có một công việc lâu dài
và thu nhập ổn định. Từ đó, để có nhiều việc làm, anh đã nảy ra ý tưởng
sản xuất sản phẩm độc quyền và ký gửi tại các cửa hàng vàng bạc. Dần
dần, tên tuổi của xưởng được khẳng định trên thị trường, anh đã phát
triển thêm dòng sản phẩm lưu niệm như: Hình ảnh Khuê Văn Các, Tháp Rùa,
Phố cổ…
Đỗ Đức Ngọc, một công nhân trong xưởng có hơn 6 năm theo nghề chia sẻ:
“Hơn 2 năm trước, em làm bạc theo kiểu công nghiệp cho một hiệu vàng ở
Thái Bình, nhưng cứ chạy theo số lượng như vậy sẽ hỏng hết tay nghề nên
em quyết định đến đây để sống với niềm đam mê và hoàn thiện trình độ”. Ở
đây, Ngọc không chỉ được thầy dạy cho những kỹ thuật đậu tinh xảo mà
còn được truyền cảm hứng, sự nhiệt huyết, tình yêu với nghề và hơn cả là
cách làm người.
Tuy đầu ra cho sản phẩm đậu bạc đã ổn định, nhưng anh Tuấn Anh vẫn luôn
đau đáu trong lòng một việc là ngay giữa cái nôi của nghề đậu bạc phường
Định Công, lại không có lấy một cửa hàng bày bán sản phẩm đậu bạc đúng
nghĩa. Anh quả quyết: “Trong tương lai, tôi sẽ cố gắng dựng một không
gian trưng bày, giới thiệu sản phẩm tại đền thờ tổ nghề và biến nơi đây
thành một địa chỉ hấp dẫn để thu hút khách du lịch”.
Với sự quyết tâm, lòng nhiệt huyết và tình yêu với nghề của những người
như anh Quách Phan Tuấn Anh, hy vọng nghề đậu bạc nức tiếng kinh thành
Thăng Long xưa sẽ khởi sắc...
Theo: hanoimoi.com.vn