Gia đình làm gấm dâng vua ở làng lụa Vạn Phúc
(Ngày đăng: 14/09/2013 Lượt xem: 1042)
Nói đến làng lụa Vạn Phúc rất nhiều người trong chúng ta biết đến
thương hiệu nổi tiếng lâu đời về dòng sản phẩm lụa tơ tằm, thế nhưng ít
ai biết được tại ngôi làng cổ này có một gia đình làm nghề truyền thống
từng làm ra sản phẩm dâng vua.
Nhớ về thời dệt gấm xưa...
Theo
những người cao niên ở trong làng lụa Vạn Phúc kể lại, nghe truyền tụng
từ thời vua Lê, cả nước gần như chỉ có làng Vạn Phúc – Hà Đông là nơi
dệt được những sản phẩm gấm. Từ thời vua Tự Đức cũng là lúc khởi nguồn
nghề dệt gấm ở đây.
Tương truyền lúc đó ở làng Vạn Phúc có một
người thợ dệt tài ba tên Đỗ Văn Sửu vào dịp vua Tự Đức làm mừng thọ 50
tuổi, người nghệ nhân đã tự tay làm một bức trướng dâng vua với dòng chữ
thêu 4 chữ “Hoàng vương thọ khảo” được vua rất ưng ý và khen ngợi. Sau
đó ông Sửu được vua tín nhiệm và dệt thêm những sản phẩm tấm khăn trải
bàn, che võng và những vật dụng khác.
Tuy nhiên, những sản phẩm
và bí quyết nghề nghiệp của nghệ nhân Đỗ Văn Sửu cũng theo ông qua đời
sớm. Đến khoảng thời gian năm 1912, con trai cụ Sửu là cụ Đỗ Văn Ái đã
mày mò nghiên cứu và tìm tòi, khôi phục lại nghề dệt gấm độc nhất của
cha, nhưng do biến động lịch sử nghề gấm nói trên cũng bị mai một dần và
không có người theo đuổi.
Đến nay ông Đỗ Văn Thiện, chính là
hậu duệ của cụ Đỗ Văn Sửu nhớ lại thời ông nội mình cũng đã làm ra những
tấm gấm và đuôi mũ của quan cũng bằng chất liệu và họa tiết rất độc
đáo. Mặc dù không còn khỏe mạnh nhưng ông Thiện vẫn rất say sưa và tự
hào khi kể chuyện về tấm gấm trên.Theo
ông, tấm gấm to còn lại có niên đại khoảng gần 100 năm, dài khoảng 80
cm, rộng 55 cm, thuộc dòng gấm ngũ thể, với các họa tiết hoa văn chỉ
dùng cho tầng lớp quan lại lúc đó như: Lư hương, chữ thọ, rồng mây có
màu lam tím chủ đạo kết hợp với màu họa tiết đối xứng màu và khung chỉ
bên ngoài màu vàng, một tấm gấm nhỏ hơn rộng và dài chừng 30 cm mang màu
vàng chủ đạo và cũng với họa tiết chữ thọ nổi và chìm đan xen, đối xứng
với họa tiết rồng mây... với dự đoán là vật dùng phủ trên các loại tráp
đựng đồ trang sức hoặc vật dụng trang trí khác và một phần còn lại của
đuôi mũ hoặc đai của các vị quan.
Những chứng tích còn lại của
nghề dệt gấm cổ của gia đình trên được gia đình ông Thiện cung tiến ra
đình cổ Vạn Phúc trưng bày nhưng do quá trình bảo quản còn hạn chế, qua
nhiều năm đã cũ và một phần bị rách, ông sợ bị mất nên xin Đình cất giữ
cẩn thận trong hộp gỗ đặt trang trọng trên bàn thờ tổ của dòng họ.
Cũng
theo ông Thiện nhớ lại để làm ra được những sản phẩm gấm tinh xảo như
trên, các cụ phải trải qua rất nhiều công đoạn từ chọn tơ, ngâm tơ cho
đến nhuộm trước khi dệt bằng thuốc riêng của nước Pháp chứ không giống
như cách làm ngược lại của những sản phẩm dệt hiện đại.
Vì vậy
màu rất bền và bằng chứng tấm gấm còn lại sau gần 100 năm chất màu vẫn
lì, xỉn xuống một ít, chứ chất màu thì không phai, không thay đổi. Cộng
thêm với khung dệt phải được làm bằng tre già, khi dệt phải cần đến hai
người, một ngưòi ở trên cao kéo hoa còn một người ở dưới đưa thoi...cả
ngày có khi chỉ làm ra được một vài tấc, nhưng sản phẩm ra lò rất tinh
xảo và bền chắc. Đến nay, khi ở cái tuổi “gần đất xa trời” sức khỏe cũng
không còn minh mẫn tuy nhiên ông Thiện vẫn đau đáu về nghề dệt gấm cổ
và mong muốn khôi phục lại.
Nối tiếp truyền thống...
Tâm
huyết và đau đáu một ý thức gìn giữ vốn nghề cổ không kém người cha,
anh Đỗ Văn Hiển đang tiếp bước truyền thống của gia đình làm nên những
sản phẩm lụa làm rạng danh cho gia đình và dòng tộc. Thực tế, với ý chí
và tâm huyết, anh là người đầu tiên sáng tạo ra công nghệ corel Draw
giảm công đoạn thiết kế mẫu lụa bằng tay mất thời gian đến hàng tháng
bằng công nghệ thiết kế trên máy tính chỉ mất 3-5 ngày.
Theo ông
Nguyễn Hữu Chỉnh - chủ tịch hiệp hội làng nghề Vạn Phúc, thì anh Đỗ Văn
Hiển con trai của ông Đỗ Văn Thiện đang là nhân tố số một trong sự phát
triển kinh tế tại làng nghề Vạn Phúc, đồng thời cũng là người có nhiều
đóng góp cho làng nghề. Cho đến nay, anh Hiển đã làm ra được trên 200
mẫu lụa phục vụ sản xuất cho bà con tại làng nghề, mà theo các cụ cao
niên cùng với một số lượng mẫu như vậy nếu làm thủ công thì cả đời người
thợ chắc cũng không làm hết, chưa kể việc áp dụng “số hóa” vào làm mẫu,
độ chính xác ở mức độ gần như tuyệt đối.Lụa sản xuất theo công nghệ hiện đại
Không
dừng lại ở đó, năm 2006 anh Hiển đã phối hợp cùng với Viện kinh tế kỹ
thuật dệt may Việt Nam làm ra máy đục bìa cat tông tự động để tiết kiệm
tối đa thời gian sản xuất lụa cũng như thay thế dần sức người. Tuy
nhiên, sau khi sáng tạo thành công viện thử nghiệm đã để gia đình anh
dùng thử một năm rồi lấy lại.
Chưa hết, đối với kỹ thuật làm ra
sản phẩm gấm cổ mà tổ tiên anh làm ra, anh cũng đang rất muốn người cha
truyền lại kỹ thuật cũng như chuẩn bị công tác khôi phục lại một nghề
làm gấm cổ và độc nhất.
Tuy nhiên cả hai dự định của người nghệ
nhân tài ba vẫn đang dừng tại chỗ vì lý do kinh phí cần tới vài trăm
triệu cho một dự định, hơn nữa đối với dự định khôi phục nghề dệt gấm cổ
lại không có giá trị về kinh tế trong thời hiện đại mà chỉ mang nhiều
giá trị về văn hóa và truyền thống.
Thiết nghĩ cùng với những dự
án phát triển và bảo vệ thương hiệu làng lụa Vạn Phúc hướng đến kỷ niệm
1000 năm Thăng Long, chính quyền địa phương nhất là UBND TP Hà Nội nên
quan tâm nhiều hơn đến việc khôi phục nhất là với nghề dệt gấm cổ như
của gia đình truyền thống của cụ Đỗ Văn Thiện.
Theo: Dân Việt