Dệt
thổ cẩm là nghề mà bất cứ người phụ nữ Chăm nào cũng phải biết. Khi
được 10- 12 tuổi, những thiếu nữ người Chăm đã được tập những thao tác
đơn giản nhất của nghề dệt. Thổ cẩm của người Chăm hiện nay khác trước
rất nhiều nhưng vẫn giữ được những hoa văn truyền thống. Chất liệu chủ
yếu được sử dụng là tơ công nghiệp và được nhuộm màu thủ công từ nước
nấu của cây rừng. Nhuộm màu sợi, màu vải là bí quyết được lưu truyền
nhiều đời nay trong cộng đồng người Chăm ở An Giang. Đồng bào Chăm cũng
khéo léo, sản phẩm họ làm ra là những chiếc khăn choàng tắm, sà rông đầy
màu sắc, thổ cẩm tinh xảo, túi đeo và đặc biệt là những chiếc khăn bịt
tóc đẹp mắt.
Sử
lược về dân cư cho biết dân tộc Chăm xuất hiện ở vùng đất An Giang từ
thế kỷ 19. Khoảng năm 1840, Khâm Sai đại thần nhà Nguyễn là Lê Văn Đức
cùng với Trương Minh Giảng từ trấn Tây Thành (Campuchia) lui về Châu
Đốc, hàng binh lính có một số đông người Chăm Hồi Giáo và thân binh theo
cùng. Dân binh về đây chọn nơi cư trú dọc theo sông Bình Di và cặp
triền sông Hậu.
Cộng
đồng dân cư Chăm lúc đầu chọn phương kế sống bằng nhiều nghề như: đánh
bắt thủy sản, dệt vải… Nghề dệt thổ cẩm Chăm ở xã Châu Phong hình thành
rất sớm. Trước là phục vụ cho nhu cầu ăn mặc của gia đình, sau là để
trao đổi hàng hoá với các dân tộc khác.
Lúc
đầu, người thợ dệt còn là một nông dân. Nhưng khi cộng đồng phát triển,
có sự phân công lao động đòi hỏi sản phẩm dệt phải có tính nghệ thuật
vừa mang tính hàng hoá. Những thợ dệt chuyên nghiệp bắt đầu xuất hiện
tại vùng này và sản phẩm thổ cẩm cũng ngày càng đặc sắc hơn.
Có
một thời gian, nghề dệt ở Châu Phong bị “chựng” lại do khó khăn trong
khâu nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm. Một số bỏ nghề dệt sang làm nghề
khác. Làng dệt đứng trước nguy cơ bị thất truyền. Năm 1997, sau khi tìm
hiểu nguyện vọng của bà con, Sở Công nghiệp tỉnh An Giang quyết định hỗ
trợ nguồn vốn vay từ chương trình khuyến nông của tỉnh, tạo điều kiện
cho nơi đây phát triển theo mô hình du lịch cộng đồng gắn với làng nghề.
Đây là quyết định không những tạo điều kiện rất tốt để phát triển kinh
tế địa phương, kinh tế gia đình mà ý nghĩa hơn, đó sẽ là việc làm thiết
thực góp phần giúp đồng bào dân tộc Chăm giữ gìn và phát huy bản sắc dân
tộc mình.
Ở
Châu Phong hiện nay có gần 500 hộ đồng bào Chăm, trong đó ấp Phũm Soài
có khoảng 300 hộ và phân nửa trong số này làm nghề dệt thổ cẩm. Ở Châu
Phong còn có cả một hợp tác xã mang tên Châu Giang tập trung nhiều xã
viên dệt thổ cẩm để cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước.
Sở
dĩ nghề dệt thổ cẩm Chăm ở đây còn lưu giữ đến hôm nay là do tục “cấm
cung”, tức con gái lớn lên không được ra ngoài, chỉ ở trong nhà dệt vải
hay thêu thùa. Mặc dù tục “cấm cung” hiện nay không còn nữa nhưng sự
khéo léo, tinh tế, tỉ mỉ của người phụ nữ Chăm Châu Phong vẫn không mất
đi. Nhờ những nét hấp dẫn và độc đáo ấy nên làng Châu Phong được ngành
du lịch An Giang chọn làm làng du lịch cộng đồng. Ở đây đã thành lập
Trung tâm Thông tin Du lịch Châu Phong có nhiệm vụ quảng bá làng du lịch
cộng đồng, làng dệt Châu Phong, giới thiệu cho du khách nét văn hóa và
sản phẩm của người Chăm.
Đặc
biệt, trung tâm này còn tổ chức nhiều tour cho du khách trong và ngoài
nước tham quan Châu Phong, trong đó có tour homestay với chương trình
“Trở thành một người Chăm”. Du khách sẽ ăn, ngủ tại nhà người Chăm, cùng
sinh hoạt với họ, thưởng thức chương trình âm nhạc Chăm, tập vài thao
tác dệt thổ cẩm hay vài điệu múa Chăm… Đặc biệt, khách còn được thưởng
thức những món ăn truyền thống của người Chăm như: Cà ri bò, lạp xưởng
bò, gỏi sầu đâu, bánh Chăm…
Đến
Châu Phong bây giờ du khách như lạc vào một thế giới khác. Những thánh
đường Hồi giáo bề thế, uy nghi, nhà cửa có nét kiến trúc riêng với các
hoa văn trang trí và nội thất mang nét đặc trưng của dân tộc Chăm. Thấp
thoáng bên song cửa sổ là những cô gái đang ngồi quay tơ, dệt thổ cẩm.
Phụ nữ Chăm rất đẹp, trong bộ trang phục truyền thống họ càng trở nên
duyên dáng hơn./.
Theo: Thể thao Việt Nam