Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp (TP. Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương) là làng nghề làm sơn mài truyền thống lâu đời; bắt nguồn từ cư dân miền Bắc và miền Trung vào định cư, truyền nghề và phát triển. Ðược kế tục và lưu truyền qua nhiều thế hệ, ông tổ nghề không ai rõ, nhưng người làm nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp chọn ngày 13/6 và ngày 20/12 (âm lịch) hàng năm để cúng tổ và cùng tưởng nhớ đến những bậc cha ông, các thế hệ trước có công tạo dựng và truyền nghề cho thế hệ sau.

Với sự tinh xảo, sản phẩm đa dạng, những sản phẩm từ làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp đã nổi tiếng khắp trong và ngoài nước. Nghề làm sơn mài cũng đã giúp cho đời sống người dân nơi đây có cuộc sống thịnh vượng trong suốt thời gian dài. Ngày 6/4/2016, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1328/QÐ-BVHTTDL công nhận Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp. Có thể nói, nghề sơn mài Tương Bình Hiệp là một niềm tự hào của người dân Bình Dương.

Tuy nhiên, do chịu sự tác động mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường nên những năm gần đây nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp có xu hướng bị mai một. Chính vì vậy, Ðề án “Bảo tồn và phát triển làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp kết hợp du lịch” đã được UBND tỉnh Bình Dương phê duyệt vào năm 2020 và giao cho UBND thành phố Thủ Dầu Một triển khai thực hiện. Dự kiến đến năm 2024, Ðề án sẽ hoàn thiện, từ đó góp phần bảo vệ, phục hồi làng nghề sơn mài trước nguy cơ mai một.

Chúng tôi đến thăm Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp vào cuối tháng 8/2023. Dẫu quy mô sản xuất không được rộng lớn, nhộn nhịp như trước; song khi được tham quan khu trưng bày, giới thiệu sản phẩm; nơi người thợ sơn mài đang cặm cụi với sơn, với cọ, nắn nót từng sản phẩm; cảm nhận về một không gian lao động nghệ thuật thực sự tâm huyết vẫn vẹn nguyên. 

Sản phẩm sơn mài Tương Bình Hiệp rất đa dạng về mẫu mã, được làm từ nhiều nguyên liệu khác nhau: Vải, gỗ, ván ép, gốm... Mỗi sản phẩm đều toát lên sự tinh xảo, thanh thoát qua từng chi tiết.

Sản phẩm sơn mài Tương Bình Hiệp rất đa dạng về mẫu mã, được làm từ nhiều nguyên liệu khác nhau. Mỗi sản phẩm đều toát lên sự tinh xảo, thanh thoát qua từng chi tiết.

Nghệ nhân ưu tú Trương Quan Tịnh chia sẻ: Nghề sơn mài Tương Bình Hiệp đã có lịch sử hàng trăm năm. Ðể làm ra một sản phẩm, từ nguyên liệu đến khâu cuối cùng phải trải qua rất nhiều công đoạn với hàng trăm loại nguyên liệu khác nhau; mỗi công đoạn lại đòi hỏi nghệ thuật riêng tỉ mỉ và công phu...

Với tình yêu, gắn bó “máu thịt”, những nghệ nhân, thợ sơn mài ở Tương Bình Hiệp đang từng ngày nỗ lực giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống của làng nghề truyền thống, một nét văn hóa đặc sắc, niềm tự hào của người dân Bình Dương. Hiện thực hóa Ðề án “Bảo tồn và phát triển làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp kết hợp du lịch” là cơ hội để Làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp, nơi lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống quý báu sẽ được gìn giữ, khôi phục và phát triển. Ðồng thời giúp các nghệ nhân, người làm nghề sơn mài có điều kiện phát triển, cải thiện cuộc sống...