Ông Phan Liêm (69 tuổi), một trong số ít người còn bám trụ
với nghề đan thuyền thúng lý giải: "Tên gọi thúng chai, hoặc
thúng rái bắt nguồn từ loại dầu rái dùng để quét trên bề
mặt thúng, loại dầu này được lấy từ nhựa cây dầu rái trên
núi". Học nghề từ cha mình, đến nay ông Liêm đã trải qua hơn 35
năm sóng gió với thúng chai. Tóc đã bạc và nước da đã ngả
màu sương gió nhưng mỗi ngày từ tờ mờ sáng đã thấy bóng ông
cùng con, cháu ra trại làm thúng. Ông thú thực: "Cha tôi học
nghề ni ở Duy Xuyên rồi về đây hành nghề. Lúc trước nghề ni
"thịnh" lắm, làm tối ngày nhưng vẫn không kịp giao cho khách.
Tôi hay phụ giúp cha rồi cũng theo nghề ni lúc nào không hay. Và
con cháu tôi bây giờ cũng "tập tành" theo nghề này. Nhưng hiện
giờ làm để giữ nghề thôi".
|
Vợ và con trai ông Liêm vót nan chuẩn bị cho "mẻ" thúng tiếp theo. |
Thúng chai ở Mân Thái có hai loại: loại hình tròn và loại
hình hột xoài có gắn động cơ. Để cho ra đời một chiếc thúng
hoàn chỉnh phải tiến hành các công đoạn từ chọn tre già tuổi
(thường chọn tre đất thịt hơn tre đất cát bởi độ dẻo và bền
cao hơn), chẻ tre, vót nan, đan thúng, tạo khung, uốn vành cho
đến quét dầu và phơi khô 3, 4 lượt nắng. Để một chiếc thúng
"xuất xưởng" cần thời gian khoảng 1 tuần, với những loại thúng
lớn phải mất từ một đến 2 tháng mới hoàn thành. Ông Liêm
giải thích: "Làm thúng khó nhất là công đoạn tạo khuôn và uốn
vành. Một chiếc thuyền thúng thành phẩm phải chở được trên
dưới 8 người, vì vậy phải tính toán rất tỉ mỉ, nếu làm to
quá hay nhỏ quá đều không dùng được. Uốn cái ni chưa chắc kỹ
sư, thợ cơ khí đã tính toán được đâu. Chỉ những người lâu năm
trong nghề mới "xử lý" chính xác", ông Liêm tỏ vẻ hãnh diện
về tay nghề.
Mặt trời lên quá đỉnh đầu, cũng là lúc con cháu ông Liêm
kéo thúng ra bãi phơi. Anh Phan Văn Ánh (con trai ông Liêm) tiết
lộ: "Để hoàn thành một chiếc thúng, yếu tố quan trọng nhất
là phải quét một lớp phân bò trên bề mặt thúng đem phơi khô
trước khi quét lớp dầu rái. Đây là kinh nghiệm cha ông truyền
lại để trít các mạch đan không bị hở, làm tăng tuổi thọ cho
thúng".
|
Ông Phan Liêm thực hiện công đoạn cuối cùng của một chiếc thúng. |
Thông thường, một chiếc thúng rái cỡ nhỏ nhất được bán với
giá khoảng 1 đến 2 triệu đồng, cỡ lớn hơn dao động từ 3 đến 6
triệu đồng. Đặc biệt với loại thúng hột xoài dùng gắn động
cơ, thường đòi hỏi trải qua công đoạn phức tạp hơn, cũng như
kích thước lớn hơn cho nên giá từ khoảng 10 triệu đồng trở lên.
Thúng chai không chỉ được sử dụng ở trên địa bàn của Đà
Nẵng, các vùng khác như Quảng Nam, Quảng Ngãi mà còn được ưa
chuộng ở thị trường nước ngoài như Anh, Pháp, Australia... Tuy
nhiên, không "vang tiếng" như chúng, những người thợ tạo ra chúng
ngày càng "lênh đênh" với nghề, bởi vậy hiện ở Đà Nẵng số
người còn bám trụ với nghề đan thuyền thúng chỉ còn đếm được
trên đầu ngón tay.
Riêng ở Mân Thái, chỉ còn 2 trại làm thúng là gia đình ông
Liêm và gia đình ông Bùi Tân (67 tuổi). Nghề đan thuyền thúng
đứng trước nguy cơ bị mai một. Ông Liêm trải lòng: "Từ khi
thuyền thúng bằng nhựa ra đời thì các đơn đặt hàng cũng giảm
đi. Mỗi "mẻ" thúng gia đình chỉ dám làm từ 4 - 5 chiếc vì
sợ... không bán được. Bên cạnh đó, nguồn nguyên liệu giờ cũng
khan hiếm hơn xưa. Riêng phân bò mà đã phải về tận Hòa Vang mới
có. Chưa kể đến việc lớp trẻ ngày nay chê công việc này cực
nhọc, bỏ đi kiếm công việc khác".
Đã 4 đời nhà ông Liêm theo nghiệp đan thuyền thúng, nhờ nghề
này mà ông xây được nhà và lo cho con cái ăn học. Đến nay, khi
tuổi đã xế chiều, ông Liêm lại canh cánh sợ con cháu không thể
sống nổi với nghề. Thi thoảng, gia đình ông cũng được đón
những đoàn sinh viên hoặc khách du lịch đến tham quan, tìm hiểu.
Đây có thể nói là những tín hiệu vui, nhưng niềm vui ấy
thoáng qua như cơn gió nhẹ, còn nỗi âu lo cho nghề truyền thống
lụi tàn lại luôn hiển hiện như sóng biển trước mặt: thúng chai
còn một chút này thôi sao?
Theo: cand.com.vn