Tác phẩm "Em Thúy” được chuyên gia người Úc phục chế năm 2004
Nhiều tranh quý bị hư hại
Những bức "Em Thúy” , "Tan ca, mời chị em ra họp thi thợ giỏi” và
mới đây nhất 3 bức tranh lụa: "Hun Thuyền,” "Đốn củi,” "Cô gái cưỡi bò
qua sông” (của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh) chỉ là 5 trong hàng trăm tác
phẩm nổi tiếng của các danh họa Việt Nam bị thời gian tàn phá, nhưng đã
may mắn được phục chế thành công. Tại Bảo tàng Mỹ Thuật Việt Nam, cho
đến giờ trên hệ thống trưng bày người ta vẫn đặt các tác phẩm nghệ thuật
có chất liệu và nhu cầu bảo quản khác nhau cùng trong một phòng. Theo
nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Đỗ Bảo, ở nước ngoài, để nâng cao "tuổi
thọ” các tác phẩm mỹ thuật ngoài việc lên một lý lịch tỉ mỉ cho từng bức
tranh, người ta bao giờ cũng rất cẩn trọng khi đo nhiệt độ, ánh sáng,
thống kê lượng khách đến phòng trưng bày... nhằm đưa ra các biện pháp
giảm thiểu những tác động xấu lên tác phẩm.
Theo công bố của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, trong tổng số hàng
ngàn tranh đang lưu giữ tại bảo tàng có 54 bức tranh quý trong tình
trạng bị hư hại, gồm 19 bức sơn dầu, 28 lụa và giấy, 7 sơn mài. Những
bức này mặt bị bong rộp, màu tróc do tác dụng kết dính giữa toan và sơn
không ăn hoặc bị hỏng mặt giấy. Đặc biệt, sự xuống cấp của dòng tranh
lụa. Ông Phan Văn Tiến, Giám đốc bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam thừa nhận:
"Chất liệu lụa không bền vững như sơn dầu và một số chất liệu khác. Đặc
biệt với khí hậu ẩm ướt như Việt Nam, chất liệu lụa có sự chịu đựng
không tốt, sự xâm hại của khí hậu tác động cộng với kỹ thuật bảo quản
chưa tốt dẫn tới sự xuống cấp của dòng tranh lụa là rất lớn”.
Như vậy, có thể nói rằng theo thời gian tình trạng của các bức
tranh đang ngày càng xấu đi, cho dù nó đã được bảo quản tại một nơi rất
chuyên nghiệp là Bảo tàng mỹ thuật. Nhưng, đáng tiếc là việc phục chế
vẫn chỉ dừng lại ở mức nhỏ lẻ, do các tổ chức tư nhân tài trợ hay một cá
nhân nào đó đặc biệt có cảm tình với tác giả, sau đó đề xuất bỏ "tiền
túi” ra phục chế. Mà 3 bức của danh họa Nguyễn Phan Chánh vừa được ông
Nakamura Tsutomu người Nhật Bản tài trợ phục chế là một ví dụ điển hình.
Phục chế tốt phải đi kèm với bảo quản tốt
Trong khi phần lớn người Việt thờ ơ với dòng tranh trước năm 1975,
thì lại có những người nước ngoài ý thức được việc gìn giữ kho báu này
một cách sâu sắc. Như ông Nakamura Tsutomu, Chủ tịch dự án khôi phục
tranh của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh. Ông nói: "Từ năm 1997, tôi đã đến
Việt Nam để tìm hiểu Mỹ thuật Việt Nam. Tôi thấy ngạc nhiên, rung động
vì các bạn có rất nhiều bức tranh đẹp và giá trị. Đồng thời tôi nhận
thấy trong đó nhiều bức bị hư hại. Điều mà tôi nhận thấy là dòng tranh
lụa bị hỏng, bị nát nhiều nhất. Tôi rất lo lắng làm sao gìn giữ được
những tác phẩm đó. Với khả năng của mình, tôi sẽ cố gắng giúp cho dự án
để làm sao Việt Nam bảo tồn được những bức tranh quý đó. Những bức tranh
được phục chế là do bàn tay của bà Iwai Kikuko - một nhà phục chế nổi
tiếng thực hiện, đó là điều đáng quý. Nhưng đáng lo ngại, phục chế tốt
đến đâu đi chăng nữa, việc bảo quản không tốt cũng trở thành vô nghĩa”.
Cùng với câu chuyện này, một cơ hội cho việc phục chế và bảo tồn
tranh Việt Nam là vừa qua đã có cuộc gặp gỡ giữa đoàn chuyên gia Nhật
phục chế tranh Nguyễn Phan Chánh và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, với sự
chứng kiến của Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Hồ Anh Tuấn và đại diện gia
đình danh họa Nguyễn Phan Chánh - nhà văn Nguyệt Tú, con gái danh họa.
Sau khi giúp Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam phục chế 3 bức tranh lụa này, bà
Iwai Kikuko sẽ tiếp tục giúp Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam phục chế tất cả
các bức tranh lụa bị hư tổn qua thời gian mà hiện bảo tàng đang lưu
giữ.
Theo: Đại Đoàn Kết - Tuấn Kiệt