Vừa qua, tại bảo tàng Lịch sử quốc
gia Việt Nam, chuyên gia Koji Kobayashi đến từ Bảo tàng Quốc gia Kyushu, Nhật
Bản đã phải thốt lên tỏ sự thán phục với tài năng của các nghệ nhân khảm trai
Việt Nam, đặc biệt là nghệ nhân tại làng nghề Chuyên Mỹ, huyện
Chương Mỹ, Hà Nội.
Từ năm
2006 đến nay, ông Kobayashi đã cất công tìm hiểu về nghệ thuật khảm trai của
các nước châu Á trong đó có Việt Nam. Nghiên cứu của ông Kobayashi
khẳng định rằng ở Việt Nam,
khảm trai trên chất liệu gỗ là phổ biến nhất. Các vật dụng được khảm trai
thường xuất hiện trong những gia đình giàu có do sự đắt đỏ của sản phẩm này,
tiêu biểu như vật dụng cơi trầu, khay trà, bàn ghế, tủ đứng, đồ thờ… Vật dụng
khảm trai có giá trị trưng bày như một cách để phô trương sự giàu có. Kỹ thuật
khảm trai cho phép sản phẩm không bị ngả màu theo thời gian, kết hợp cùng với
những chất liệu gỗ tốt là những vật dụng có độ bền cao.
Cơi đựng trầu ( nguồn bảo tàng lịch sử )
Theo chuyên
gia Kobayashi, khảm trai Việt Nam chắc
chắn có mặt từ thế kỉ XIX song trước đó đã có nền tảng kỹ thuật nên vẫn chưa
thể xác định chính xác nghề khảm trai Việt Nam có từ bao giờ.
Điều
đáng tiếc cho Việt Nam là những
làng nghề nổi tiếng với nghề khảm trai ở Việt Nam hiện không còn nhiều, nổi bật
nhất miền Bắc hiện tại có lẽ chỉ có làng nghề Chuyên Mỹ. Làng nghề này còn giữ
được nghề truyền thống này qua bao thế hệ. Để phục vụ cho nghiên cứu, ông
Kobayashi đã tiến hành khảo sát tại đây và thấy rằng nghề khảm trai hoạt động
được nhờ sự kết dính bền chặt giữa các mối quan hệ gia đình. Cả nam
giới và phụ nữ trong gia đình đều tham gia làm nghề. Nam giới xử lý vỏ trai, làm những
công việc nặng trong khi phụ nữ chuyên trách những khâu cần nhiều sự tỉ mẩn như
công đoạn khảm trai lên sản phẩm.
Tủ thờ khảm trai tinh tế ( nguồn bảo tảng lịch sử )
Chuyên
gia người Nhật này đã đánh giá rất cao nghề khảm trai Việt Nam và hứa sẽ trong tương lai sẽ giải đáp được
những câu hỏi mà các chuyên gia đã đặt ra về khảm trai Việt Nam.
( Nguyễn Duyên tổng hợp)