Không đóng cửa những gì thuộc về quá khứ, Chính phủ
Việt Nam đã tìm ra được giá trị của những công trình thành cổ của các
thế hệ trước và quảng bá chúng như một địa điểm du lịch giá trị.
Từ năm 1993 đến nay, 8 địa danh ở Việt Nam, bao gồm 3 thành lũy cổ,
đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, cùng với một số
công trình khác đang chờ được xét duyệt. Rất nhiều trong số này là những
địa danh mang tính tự nhiên và lịch sử cao, như Vịnh Hạ Long và tổ hợp
thành cổ ở Huế.
Nhưng công trình thành cổ mới được công
nhận gần đây nhất, vào năm 2011, lại gần như không được biết đến trước
đó. Đó là thành cổ nhà Hồ, nằm ở khu vực miền núi xa xôi của tỉnh Thanh
Hóa, cách Hà Nội khoảng 150km về phía Nam. Việc UNESCO lựa chọn thành
nhà Hồ là di sản văn hóa thế giới khá lạ vì một vài lý do.
|
Thành nhà Hồ được công nhận là di sản văn hóa thế giới năm 2011. |
Đầu tiên, triều đại nhà Hồ chỉ kéo dài 7 năm (1400-1407), quãng thời
gian ngắn ngủi như một giọt nước trong đại dương lịch sử của Việt Nam.
Thứ hai là thành cổ này hoàn toàn trống không: không có lâu đài, không
đền chùa, không lăng mộ, chỉ là bốn bức tường quây xung quanh đồng lúa.
Tuy nhiên, theo UNESCO, thành cổ này tiêu biểu cho “một ví dụ xuất sắc
về cố đô kiểu mới của các triều đại ở Đông Nam Á”.
Những thông tin đó đã thúc đẩy trí tò mò
của Ron Emmons, nhà báo, nhiếp ảnh gia người Anh, thường xuyên đi khắp
Đông Nam Á và đóng góp các bài du lịch cho CNN, National Geographic và
Rough Guides. Ron quyết định khám phá thành cổ nhà Hồ, cố đô mang một vẻ
đẹp khác lạ và nhiều bí ẩn ở miền Trung Việt Nam.
Dưới đây là hành trình khám phá thành nhà Hồ của Ron được đăng tải trên CNN:
Những gì còn lại ở thành nhà Hồ
Tôi liên lạc với Xuân, một người bạn
sống ở Ninh Bình, cách thành nhà Hồ khoảng 60km về phía Đông. Chúng tôi
đến cổng phía Bắc của thành cổ, trả khoảng 10.000 đồng tiền vé vào, trèo
lên những ụ đất mọc đầy rêu để có cái nhìn toàn cảnh khu di tích từ
trên cao.
Xuân nói với tôi rằng địa danh này được
chọn dựa trên những tiêu chí về phong thủy, anh vừa nói vừa chỉ vào dãy
núi Đốn Sơn và Thổ Tượng tạo thành vòng cung bảo vệ thung lũng, bên cạnh
đó là sông Mã và sông Bưởi chảy bên cạnh thành cổ.
Dù xung quanh là khung cảnh điền viên
nhưng sự chú ý của tôi hướng đến những khối đá khổng lồ trên tường
thành. Chúng gắn với nhau mà không hề dùng vôi vữa dù đó là những khối
đá có diện tích rất to và nặng. Những bức tường thành 600 năm tuổi, trải
dài gần một km mỗi bên, gần như còn nguyên vẹn và bốn cánh cổng thành
vẫn đứng sừng sững bất chấp thời gian.
|
Thành nhà Hồ được xây dựng từ những khối đá to, nặng mà không dùng vôi vữa. |
Một điều không thể tránh khỏi là một số phần của tường thành đã bị
cây cỏ bao phủ nhưng đó cũng là dấu hiệu cho thấy khía cạnh thần bí của
thành nhà Hồ. Bên trong những bức tường vững chắc đó là những cánh đồng
ngô, ruộng lúa xanh mướt, cùng các ao nước và những lối đi ven ruộng,
một cảnh tượng cho thấy sự trù phú và tự chủ của người dân nơi đây.
Lịch sử ngắn ngủi của triều đại nhà Hồ
“Tại sao triều đại nhà Hồ lại kết thúc
nhanh như vậy?”, tôi hỏi Xuân về giai đoạn ít được biết tới này trong
lịch sử Việt Nam. Xuân giải thích, vào cuối thế kỷ 14, triều đại nhà
Trần bị xáo trộn và Hồ Quý Ly, quan nhiếp chính dưới thời vua Trần Thuận
Tông ở Thăng Long (Hà Nội), lên kế hoạch đoạt ngôi. Năm 1397, ông Hồ
Quý Ly cho xây dựng một thành lũy mới và hoàn thành chỉ trong vòng 3
tháng, một tốc độ đáng kinh ngạc trong thời kỳ chưa có nhiều công cụ xây
dựng như bây giờ.
Khi Hồ Quý Ly mời vị vua lúc đó tới kiểm
tra thành lũy mới xây dựng, ban đầu được gọi là Tây Đô, ông đã lập tức
cho giam cầm Trần Thuận Tông, lập mình lên làm vị vua đầu tiên của triều
đại nhà Hồ năm 1400. Nhưng chỉ sau một năm lên ngôi, Hồ Quý Ly bị chính
con trai thứ của mình là Hồ Hán Thương truất ngôi và lên làm vua trong
khoảng 6 năm, trước khi bị quân Minh bắt năm 1407.
Dù không tại vị được lâu nhưng Hồ Quý Ly
lại là người chịu trách nhiệm việc ban hành tiền giấy, làm sổ hộ tịch,
hạn chế gia nô, cũng như mở cửa các cảng biển cho giao thương nước
ngoài, đồng thời phát triển lĩnh vực giáo dục bao gồm đưa thêm một số
môn học như toán và nông nghiệp.
Chúng tôi lái xe dọc theo con đường nhỏ
xuyên qua khu vực thành lũy trống trải để tới cổng phía Nam, lối đi
chính của thành nhà Hồ, gồm có 3 mái vòm, so với một mái vòm ở cổng phía
Bắc, Đông và Tây. Chúng tôi bước vào một căn lều tre nằm bên ngoài cổng
và nhìn thấy nhiều hình vẽ miêu tả voi, ngựa, các binh lính cầm giáo...
Từ căn lều tre, chúng tôi dạo bước vào một bảo tàng gần như trống
không, trong đó trưng bày một vài cổ bật như những quả bóng bằng đá dùng
để làm đạn bắn súng cao su và phần đầu của con phượng hoàng làm từ đất
nung được tìm thấy ở khu vực này.
Nông nghiệp và du lịch
Tôi để Xuân nói chuyện với người trông
nom bảo tàng và trèo lên đỉnh của cánh cổng phía Nam và tưởng tượng hình
ảnh của thành cổ nhà Hồ đông đúc với dân cư từ thế kỷ thứ 15 khi họ đi
chợ, đi chùa hay thực hiện các công việc đồng áng. Nhưng hình ảnh trước
mắt mà tôi thấy bây giờ là các em học sinh đang đạp xe từ trường về nhà
qua con đường hai bên là ruộng lúa.
|
Bên trong thành nhà Hồ là con đường với ruộng lúa xanh mướt hai bên. |
Xuân bước ra khỏi bảo tàng và nói với tôi mối lo lắng về tương lai
của thành cổ này. Là một phần trong thỏa thuận với UNESCO, Việt Nam cam
kết bảo vệ di sản thành nhà Hồ, có nghĩa là không cho xây dựng những tòa
nhà mới để tránh hủy hoại quang cảnh lịch sử nơi đây, cũng như giới hạn
việc sản xuất nông nghiệp bên trong khu vực thành cổ.
Ông Nguyễn Xuân Toàn, phó giám đốc Trung
tâm bảo tồn di sản văn hóa thế giới thành nhà Hồ, cho biết: “Vì các hộ
dân sở hữu ruộng đều có quyền, họ sẽ tiếp tục xây nhà và các công trình
khác, điều này sẽ làm khó cho việc bảo tồn thành cổ”.
Ông cũng giải thích rằng việc cày cấy,
gặt lúa và đào hố trong khu vực đất thành cổ có thể gây ra tác động xấu
với phần đất phía bên dưới của di tích. Ở thời điểm hiện tại, dường như
những người nông dân địa phương sẽ phải hy sinh quyền lợi của mình để
giới chức thực hiện việc bảo tồn di sản nhằm thu hút du lịch.
Bài viết được tham khảo nguồn tin
CNN, một kênh truyền hình nổi tiếng của Mỹ, thuộc sở hữu tập đoàn Time
Warner. CNN là một trong những kênh thông tin uy tín nhất thế giới.
Theo: infonet.vn