LTS: Với hàng trăm hộ gia đình đang theo nghề nấu xôi và 3 cá nhân được phong nghệ nhân, Phú Thượng là làng nghề hiếm hoi vẫn ngày ngày đỏ lửa, đưa hàng tấn xôi đi khắp thành phố.
Để có kinh nghiệm nấu xôi ngon và tạo dựng được thương hiệu như ngày nay, các thế hệ người dân ở Phú Thượng đã trau dồi, đúc rút được nhiều kỹ năng trong từng công đoạn chế biến.
Người xưa có câu: "Làng Gạ có gốc cây đề/Có sông tắm mát, có nghề nấu xôi". Người dân thôn Kẻ Gạ xưa, nay được đặt tên là làng Phú Gia, thuộc phường Phú Thượng (quận Tây Hồ, Hà Nội) nức tiếng với nghề nấu xôi. Bao năm nay, nghe đến xôi Phú Thượng, người ta lại nhớ đến những hạt gạo dẻo, thơm.
Người dân sinh ra và lớn lên ở Phú Thượng luôn tự hào về dòng nước mát sông Hồng và phù sa màu mỡ của cánh đồng lúa trù phú, hương thơm ngát triền đê ngày trước. Những điều ấy đã làm nên con người Phú Thượng yêu nấu xôi, hết lòng với nghề và xây dựng nghề phát triển như ngày hôm nay.
Bà Nguyễn Thị Loan (66 tuổi) – Chủ tịch Hội làng nghề Phú Thượng cho biết, ngay từ khi còn nhỏ, bà đã chứng kiến ông bà, bố mẹ ngày ngày dậy sớm nấu xôi trên những chiếc chõ, rồi đội lên đầu mang ra phố bán. Bà cũng dần học được cách nấu mà cha ông để lại. Hiện bà không còn rong ruổi bán xôi vỉa hè như trước, nghề đã được truyền lại cho các con, các cháu.
Bà Loan kể, cứ 2-3h sáng, cả làng Phú Thượng bật đèn, dậy nấu xôi, đến 4h30, người dân tỏa đi khắp nơi với những thúng xôi trên xe, bán khắp phố phường. Mỗi người ít nhất bán được 20-30kg xôi mỗi ngày.
Theo bà Loan, điều đặc biệt làm nên thương hiệu xôi Phú Thượng, khiến thực khách ăn rồi nhớ mãi đó chính là nguồn nước và gạo dùng để nấu xôi. Ngoài ra, thứ mà chỉ có người con sinh ra ở Phú Thượng mới biết được, đó là bí quyết gia truyền.
Gạo nếp phải được ngâm 6-7 tiếng từ chiều hôm trước tùy theo mùa. Mùa chiêm gạo sẽ được ngâm lâu hơn để đảm bảo độ dẻo khi nấu. Gạo ngâm đủ thời gian sẽ được cho vào nồi nấu. Mỗi nhà có bí quyết nấu xôi khác nhau. Có người chọn đồ xôi tối hôm trước, đến hôm sau đồ lại một lần nữa. Có gia đình chỉ đồ xôi một lần.
Để xôi được dẻo thơm, không bị đọng nước dưới đáy nồi, kĩ thuật căn chỉnh nhiệt, bấm giờ… hết sức quan trọng. Vì vậy, xôi có thể để cả ngày mà không bị khô cứng.
Em trai, em dâu và các con của bà Loan hiện tiếp quản việc nấu xôi của gia đình. Có những ngày lễ, Tết, cả nhà phải hô hào nhau cùng nấu mới đủ trả đơn hàng cho khách. Dẫu vất vả nhưng ai cũng thấy tự hào vì được sống với nghề cha ông. Theo bà, trong làng, không ít người xây được nhà, mua ô tô nhờ bán xôi nhiều năm.