Dịch vụ... "trên trời"
Tại hội nghị trực tuyến về công tác quản lý và tổ chức lễ hội chuẩn
bị cho mùa lễ hội năm 2014, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Huỳnh Vĩnh Ái đã đề nghị các địa phương tập trung bảo đảm an ninh, trật
tự, an toàn về tính mạng và tài sản cho nhân dân, du khách và người
hành hương trẩy hội. Trước đó, tháng 12-2013, Bộ đã có công văn gửi các
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc tăng cường công tác quản lý,
tổ chức hoạt động lễ hội, yêu cầu cấp sở phối hợp các cơ quan chức
năng, chính quyền địa phương thực hiện tốt vai trò tham mưu cho địa
phương, có giải pháp cụ thể trong công tác quản lý, tổ chức, tăng cường
thanh tra, kiểm tra, không để tái diễn các hiện tượng tiêu cực như
những năm trước.
Mặc dù đã có sự chuẩn bị, song trên thực tế, những vấn đề đáng lo
ngại vẫn tiếp tục xảy ra. So với các năm trước, ở những lễ hội lớn, có
quy mô quốc gia, các hiện tượng tiêu cực, tệ nạn đã có vẻ "hạ nhiệt",
nhưng không có nghĩa đã được giải quyết dứt điểm. Tại Khu di tích danh
thắng quốc gia Hương Sơn, huyện Mỹ Ðức (Hà Nội), nơi diễn ra lễ hội
Chùa Hương, hiện tượng đổi tiền lẻ vẫn diễn ra công khai. Ngay trong
khu vực Ðền Trình, rất nhiều người làm dịch vụ đổi tiền lẻ chào khách
với mức giá "10 ăn 8" (tức là 100 nghìn đồng tiền chẵn đổi được 80
nghìn đồng tiền lẻ). Càng gần đến khu vực Chùa Thiên Trù, thì tỷ lệ đổi
càng chênh lệch cao hơn, nhiều người phải đổi với mức "10 ăn 6" hay "10
ăn 5". Có cả hiện tượng người làm dịch vụ đổi tiền lẻ hoạt động "cơ
động", đeo bám khách du lịch để gạ gẫm đổi tiền. Khách đi lễ đặt tiền
lẻ trên nhiều ban thờ Phật, thờ Thánh, tình trạng gài tiền lẻ vào tay
tượng Phật có giảm, nhưng vẫn còn nhét tiền vào các hốc đá, gốc cây...
Năm nay, do cáp treo không dừng ở khu vực suối Giải Oan, nhưng cứ gần
đến địa điểm này, người ta lại rủ nhau ném tiền qua cửa sổ ca-bin cáp
treo, khiến cho tiền lẻ bay trắng xóa cả khu vực.
Trước mùa lễ hội, khách tham quan rất mừng khi nghe thông tin giá đi
đò, phí tham quan thắng cảnh giữ nguyên, lần lượt là 35.000 đồng và
50.000 đồng. Song, ngay khi đò vừa rời bến, lập tức chủ đò vòi vĩnh
khách tham quan. Nhiều đoàn khách "buộc" phải bồi dưỡng thêm cho người
chèo đò, thông thường là khoảng 100.000 đồng/đò. Riêng dịch vụ trông
giữ ô-tô, xe máy hầu như không có biến chuyển so với mọi năm. Ngay tại
những bãi xe được Ban tổ chức cho phép hoạt động, khách hành hương vẫn
phải trả 20.000 đồng/lượt xe máy; 50.000 đến 100.000 đồng/lượt ô-tô.
Ngày 8-2, Ðội 5, Phòng CSÐT tội phạm về Trật tự xã hội (Công an TP Hà
Nội) đã bắt giữ bốn đối tượng "cò mồi" tại Chùa Hương. Các đối tượng
này sẽ được xử lý nghiêm. Cho dù vậy, dư luận vẫn lo ngại rằng, các lực
lượng chức năng thường vào cuộc quyết liệt đầu mùa lễ hội, song lễ hội
kéo dài ba tháng, nếu không tiếp tục các biện pháp tuyên truyền, kết
hợp xử phạt để răn đe, những chuyển biến đạt được khó có thể được duy
trì.
Tại Khu Di tích lịch sử Ðền Hùng (Phú Thọ) từ ngày mồng 1 Tết Giáp
Ngọ đến nay, tại một số đền vẫn còn tình trạng người dân xô lấn, chen
đẩy tranh nhau dâng lễ. Nhiều người dân sau khi dâng hương xong tại Ðền
Giếng đã trải chiếu, bày đồ ăn, thức uống ăn uống ngay trước cửa đền
mà không bị nhắc nhở. Ngay tại sân trung tâm lễ hội, cách nhà điều hành
cửa Khu di tích chừng 20 m vẫn xảy ra tình trạng các quán bán hàng
chèo kéo du khách mua hương, viết sớ, đổi tiền lẻ, gây bức xúc cho nhân
dân. Mặc dù Khu di tích đã bố trí gần 10 điểm trông giữ phương tiện
cho du khách nhưng ngay tại sân trung tâm lễ hội cũng mọc lên một bãi
gửi xe sai quy định với mức phí thu giữ xe cao gấp hai lần quy định. Còn
tại ngã năm Ðền Giếng cũng có hàng chục xe ôm thường xuyên chèo kéo du
khách chở lên đền Thượng. Quãng đường này chỉ khoảng 1 km nhưng nhiều
du khách phải trả phí lên tới vài chục nghìn đồng...
Một địa phương có nhiều lễ hội quy mô quốc gia là Nam Ðịnh với hội
chợ Viềng mùa Xuân "năm chỉ có một phiên" vào mồng 8 Tết, lễ hội Khai
ấn Ðền Trần vào dịp rằm tháng Giêng và lễ hội Phủ Dầy vào tháng ba âm
lịch. Tỉnh Nam Ðịnh đã có nhiều cố gắng đổi mới việc tổ chức, quản lý
để các lễ hội diễn ra suôn sẻ, nhưng xem chừng tệ ăn xin, cờ bạc, đội
ngũ xe "ôm", hàng quán, trông giữ xe, chèo kéo "chặt chém" du khách vẫn
diễn ra phổ biến với nhiều biểu hiện khác nhau. Ở khu vực lễ hội Ðền
Trần, ngoài số người ăn xin, còn có các trường hợp dùng người khuyết
tật ngồi trên xe lăn đi bán đồ lưu niệm, bán tăm "từ thiện" đeo bám
trông rất phản cảm và gây khó chịu cho du khách. Việc trông giữ xe ô-tô
ở Ðền Trần xem ra có vẻ quy củ, trật tự vì ngay đầu lối vào đã có tổ
bán vé với mức giá 30.000 đến 40.000 đồng/xe/lượt và phải gửi xe vào
nơi quy định dọc phía bên phải đường Trần Thừa. Song do phần lớn du
khách thường mang theo nhiều đồ lễ, hành lý mong muốn xe của mình được
đậu trước cổng Ðền Thiên Trường để tiện lợi, cho nên đã phát sinh tình
trạng phải "lót tay" cho các nhân viên làm nhiệm vụ trật tự trong khu
vực. Thời gian xe đỗ, đậu trước cổng đền tùy thuộc vào số tiền "lót tay"
ít hay nhiều. Từ đó gây nên cảnh cãi nhau, tranh giành chỗ đỗ xe và
làm mất an ninh trật tự. Ðiều đáng nói là khi xảy ra va chạm, những
nhân viên làm công tác an ninh trật tự (kể cả công an) thường không có
mặt để xử lý.
Theo Ban Quản lý di tích và rừng quốc gia Yên Tử, tính từ ngày 31-1
đến hết 9-2 (tức từ mồng 1 đến mồng 10 Tết), Khu di tích danh thắng
quốc gia Yên Tử đã đón gần 300 nghìn du khách, người hành hương về tham
quan, lễ Phật, trong đó có khoảng một nghìn du khách nước ngoài và dự
đoán mùa lễ hội năm nay, Yên Tử sẽ đón khoảng ba triệu lượt khách đến
tham quan, tăng mạnh so với năm 2013. Tuy không còn lo nạn "chặt chém"
vì ban quản lý đã yêu cầu các cửa hàng, nhà hàng phải niêm yết giá. Tuy
nhiên, nạn trộm cắp lại khá phổ biến ở đây cho dù ban quản lý đã bố
trí lực lượng an ninh theo dõi, bảo vệ liên tục trong ngày, nhất là tại
các điểm nóng. Ðã có nhiều du khách bị kẻ xấu trà trộn, lợi dụng chen
chúc nơi đông người trên đường lên núi để móc túi lấy ví tiền, điện
thoại. Bên cạnh đó, việc xếp hàng trong nhiều giờ khiến các ga cáp treo
tại Yên Tử luôn luôn quá tải.
Dịch vụ đổi tiền lẻ "nở rộ" tại các khu di tích và lễ hội.
An ninh, trật tự có phần bị buông lỏng
Bên cạnh các tiêu cực thể hiện sự yếu kém trong công tác quản lý và
sự thiếu ý thức của du khách và người dân trẩy hội, tại nhiều địa
phương, các tệ nạn cờ bạc, đỏ đen trá hình vẫn chưa bị dẹp bỏ. Chúng
tôi đã chứng kiến không ít lễ hội có hẳn khu vực dành cho những trò "cờ
bạc có thưởng": cua cá, phi tiêu, bắn bóng, ném vòng ăn tiền với danh
nghĩa là "trò chơi dân gian". Tại các di tích như: Ðền Mẫu (Lạng Sơn),
Ðền Trần, Phủ Dầy (Nam Ðịnh), Phủ Tây Hồ, Ðền Ðức Thánh Cả (Hà Nội),
Ðền Bà Chúa Kho (Bắc Ninh), Ðền Kiếp Bạc (Hải Dương), Ðền Ông Hoàng
Mười (Ðền Củi, Hà Tĩnh), Khu di tích núi Bà Ðen (Tây Ninh)... Miếu Bà
Chúa Xứ núi Sam (An Giang)... còn có nhiều gian hàng bày bán công khai
các loại sách xem tướng số, sách xem ngày tốt - xấu hay các loại sách
xem vận hạn của từng lứa tuổi cũng được bày bán tràn lan và cùng với nó
là những tệ nạn mê tín dị đoan cũng được dịp "bung ra" trong những
ngày này như bói toán, xem tay, xem tướng, xem quẻ, hầu đồng, v.v. Dọc
đường lên động Hương Tích ở Khu di tích thắng cảnh Hương Sơn (Hà Nội),
nhóm phóng viên chúng tôi tận mắt thấy cảnh khách hành hương vẫn bị làm
phiền bởi không ít người ăn xin lê la ngay giữa lối đi. Tình trạng bói
toán, xem tướng số vẫn khá phổ biến. Thậm chí, nhiều "thầy" còn treo
biển công khai nhận xem bói làm ăn, tình duyên, xem tay, xem nốt
ruồi... Nhiều người xúm xít chờ đợi để xem bói, cho dù mức giá không hề
rẻ. Tối thiểu một lần xem bói cũng là 100.000 đồng. Nếu muốn xem bói
kỹ càng, chi tiết thì mức giá sẽ tăng lên.
Viếng thăm Ðền Bà Triệu ở Thanh Hóa trong những ngày Tết vừa qua,
chúng tôi cũng thấy tràn lan các loại hình đỏ đen thu hút đông thanh
niên, thiếu nhi khiến khung cảnh ngôi đền thiêng trở nên khá bát nháo.
Mức thưởng tiền cho các trò này rất cao, nhưng chẳng mấy người chơi
thắng mà tiền toàn rơi vào túi các chủ cửa hàng. Theo người dân ở đây,
đã có nhiều khách trẩy hội có máu đỏ đen đã mất cả tiền triệu vào những
trò như thế này dẫn đến cãi lộn, đánh nhau. Ngoài ra, rất đông người
đứng đầy hai lối ra vào đền để chèo kéo, mời gọi người mua quẻ bói để
xem bói toán, xem tướng số, lấy số tử vi, mặc kệ và có phần "coi thường"
tiếng loa của ban quản lý và chính quyền nhắc nhở, khuyên người dân
không nên mua quẻ, xem bói.
Ngay tại một điểm tham quan nổi tiếng thu hút đông du khách đến chiêm
bái Phật Bà Quán Thế Âm Bồ Tát và xin lộc đầu năm mới như Trung tâm
Thánh tích Quán Thế Âm ở núi Tứ Tượng, xã Thủy Bằng, thị xã Hương Thủy
(Thừa Thiên - Huế) cũng có những hình ảnh phản cảm, gây phiền cho du
khách và người hành hương khi tụ hội tại đây là hàng trăm người ăn xin
với từng nhóm nhỏ vây lấy du khách xin tiền. Ngày cao điểm là từ mồng 8
đến mồng 10 Tết vừa qua, chúng tôi chứng kiến hàng trăm người ăn xin,
trong đó có cả trẻ, già, phụ nữ, một số còn bồng bế con dại nằm, ngồi
lê lết dọc kín cả con đường vào khu tượng Phật. Mỗi lần có khách, những
người ăn xin này thường đưa nón mũ, chìa tay, thậm chí đeo bám, "truy
sát" khách đến cùng để xin tiền. Rất nhiều du khách tỏ ra bực mình với
cảnh nài nỉ, van xin, khóc lóc... của những người hành nghề ăn xin.
Ðược biết, những người ăn xin tại Thánh tích Quán Thế Âm chủ yếu sống
tại TP Huế, thị xã Hương Thủy và huyện Quảng Ðiền (Thừa Thiên - Huế).
Những lộn xộn trong công tác tổ chức và quản lý lễ hội và sự thiếu
trách nhiệm của cơ quan chức năng đã dẫn đến tình trạng mất an ninh,
trật tự tại không ít lễ hội, thậm chí đã xảy ra án mạng, như vụ việc
xảy ra chiều mồng 6 Tết tại điện chính của chùa Hương Tích (Hà Tĩnh)
khi các thanh niên dự hội đã giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực ngay tại
cửa đền khiến một nam thanh niên bị tử vong. Không chỉ có vậy, đã có
hàng loạt sự việc tương tự đã diễn ra trong những ngày lễ hội mùa Xuân
năm nay, thiếu sự đối phó kịp thời của cơ quan quản lý. Tại lễ hội đả
cầu cướp phết ở đình Ðông Lai (xã Bàn Giản, huyện Lập Thạch, Vĩnh Phúc)
được tổ chức vào ngày mồng 7 tháng Giêng, hàng trăm thanh niên trai
tráng đã cùng lao vào cuộc đua giành phết để rồi chen lấn, chửi bới,
giẫm đạp lên nhau. Theo tục xưa, ai chạm được vào quả phết trong hội sẽ
gặp được may mắn cả năm, bởi vậy, đám "trai làng" đã bất chấp tất cả,
hung hãn tiếp cận, giằng co quả phết tạo ra một cảnh tượng vô cùng hỗn
loạn.
Hằng năm, từ cơ quan quản lý cấp trung ương cho đến địa phương đều có
các chỉ đạo và kế hoạch, cũng như phương án quản lý và tổ chức lễ hội,
nhưng việc hiện thực hóa các chỉ đạo và kế hoạch đó để phát huy hiệu
quả vẫn còn chưa cao. Ðiều này đòi hỏi cần có những biện pháp khả thi
và linh hoạt theo thực tế tại các lễ hội ở mỗi địa phương. Nếu những
phương án chỉ nằm trên giấy và mang nặng hình thức cũng như sự thiếu
trách nhiệm của những người thực thi thì những "hạt sạn" tiêu cực vẫn
còn và hiện trạng này sẽ tái diễn thường trực. Ðể lễ hội được tổ chức
thật sự vui tươi, lành mạnh, các cơ quan chức năng và chính quyền địa
phương cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao ý
thức của những người dự hội trong thực hiện nếp sống văn minh cùng các
quy định chung tại lễ hội; không lơi là trách nhiệm, tạo điều kiện dung
dưỡng những hành vi lợi dụng lễ hội để hành nghề mê tín, dị đoan, bảo
đảm thực hiện nghiêm túc các quy định trong dâng đồ lễ, khấn vái, không
đốt vàng mã tại các lễ hội; kiên quyết dẹp bỏ các loại hình cờ bạc trá
hình như dịch vụ vui chơi có thưởng và ăn xin tại các khu vực lễ hội;
đồng thời có hình thức xử phạt nghiêm khắc và thông báo rộng rãi để răn
đe những người có hành vi cố tình vi phạm. Bên cạnh đó, ngành văn hóa,
thể thao và du lịch cũng như ban tổ chức các địa phương nên triển khai
trong không gian lễ hội nhiều hoạt động văn hóa, vui chơi, giải trí
lành mạnh, phù hợp quy mô, tính chất lễ hội, khai thác và phát huy hiệu
quả các giá trị truyền thống tốt đẹp, đáp ứng nhu cầu của nhân dân và
du khách dự hội.
Theo: nhandan