Tôi chưa có may mắn được gặp Đại tướng, chỉ biết và thấy Đại tướng qua báo đài cũng như lời kể của các bậc tiền bối nhưng lại có một vinh dự mà chắc chắn đã là quân nhân hay con dân đất Việt đều ao ước đó là đến thăm nơi yên nghỉ của Đại tướng ở Vũng Chùa - Đảo Yến và Nhà lưu niệm Đại tướng ở thôn An Xá (Lộc Thủy, Lệ Thủy, Quảng Bình).
Trở lại rốn lũ Lệ Thủy những ngày cuối năm 2021, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng bởi sự hồi sinh ở đây. Trên bãi bờ, sắc xanh của những luống rau, ruộng lúa đã trải dài theo con nước dòng Kiến Giang. Bên những ngôi nhà vừa xây mới ấm tình người, những vườn hoa vào vụ Tết, ai cũng phấn khởi chuẩn bị vui Xuân, đón Tết. Niềm vui len lỏi trong tôi cùng ký ức về trận lũ lịch sử năm 2020 trở thành “chất xúc tác” mãnh liệt, dâng trào để tôi chắp bút viết nên đôi lời thể hiện tấm lòng thành, nén tâm nhang kính dâng lên anh linh Người Anh cả kính yêu nhân ngày thành lập QĐND Việt Nam.
 |
|
Chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong ngôi nhà lưu niệm. |
Những ngày tháng 11 năm 2020, quê hương Đại tướng hứng chịu đỉnh lũ lịch sử. Lũ rút, tôi có dịp tháp tùng đoàn công tác của Bộ Quốc phòng vào cứu trợ bà con xứ Lệ và may mắn được đến thăm ngôi nhà lưu niệm Đại tướng bên dòng Kiến Giang. Sau những ngày “hung hãn”, dòng Kiến Giang lại hiền hòa, thơ mộng như vốn có nhưng chứng tích về sức tàn phá khủng khiếp của nó thì vẫn còn đó.
Kiên cường chống chọi với đỉnh lũ, người dân Lệ Thủy lại phải vất vả dọn dẹp khi lũ rút… Trong khó khăn chồng chất, bà con xứ Lệ vui mừng gạt nước mắt đón hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ, dân quân tự vệ các đơn vị thuộc Quân khu 4 đến dầm mình trong bùn non, mưa to, gió lớn, quần quật lao động, trả lại môi trường sống cho nhân dân. Chỉ khi dòng Kiến Giang xanh biếc trở lại, các chiến sĩ mới yên tâm tạm biệt bà con về đơn vị. Họ chính là những chiến sĩ Bộ đội Cụ Hồ noi theo tấm gương “dĩ công vi thượng” của Đại tướng hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Có đi dọc bờ sông, cố nán lại thật lâu, tôi mới được nghe những câu chuyện của các vị cao niên kể về những nét đặc trưng trong văn hóa quê hương xứ Lệ, mới thấu được hình ảnh đẹp nhất trên dòng sông đã gắn bó với tuổi thơ của Đại tướng. Đó là hình ảnh nhân dân nô nức tổ chức lễ hội đua thuyền truyền thống vào mỗi dịp Quốc khánh 2-9.
 |
|
Đoàn công tác Bộ Quốc phòng, Quân khu 4 và Bộ CHQS tỉnh Quảng Bình thăm Nhà lưu niệm Đại tướng. |
Phận người xứ Lệ cả đời gắn với dòng sông, gò lưng theo nhịp chèo rồi cất lên điệu hò khơi, hò nậu xăm, đây chính là phát tích của Hò khoan Lệ Thủy - Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Cả cuộc đời xa quê hương phụng sự Tổ quốc, cuối đời mỗi khi có dịp về thăm quê, Đại tướng lại xuôi thuyền trên dòng Kiến Giang để nghe điệu hò khoan mộc mạc.
Ngày 8-5-2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành quyết định công nhận Hò khoan Lệ Thủy là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Nếu chỉ về thăm nhà lưu niệm Đại tướng đơn thuần thì chưa thể cảm nhận được hết hồn cốt mảnh đất xứ Lệ với điệu hò khoan có âm vọng miền quê sông nước:
“Trong trăm thứ dầu mà có loại dầu chi là không thắp,
Trong trăm loại bắp có bắp chi mà bắp không rang,
Trong ngàn thứ than có than chi không quạt...”
Tôi chưa thể hiểu hết được ý nghĩa sâu xa của điệu hò, nhưng nghe các cụ cao niên kể lại rằng, thời còn nhỏ, cậu bé Giáp đã theo mẹ chèo chống trên sông Kiến Giang, chở lúa đi trả nợ, người chèo đò luôn hò để bắt nhịp mái chèo. Có thể khi nghe lại điệu hò Đại tướng đã hồi ức rất sâu về tuổi thơ gắn với dòng sông hiền hòa. Bà Nguyễn Thị Hải Lý, một nghệ nhân từng hát điệu hò khoan cho Đại tướng nghe kể với tôi rằng, sau khi nghe hò xong, Đại tướng rất xúc động và thường dặn tôi và bà con phải gìn giữ, bảo tồn tinh hoa văn hóa của quê hương.
Lũ dữ nhưng ngôi nhà gắn bó với tuổi thơ Đại tướng vẫn vững chãi như khí phách kiên cường của người chiến sĩ cộng sản kiên trung. Dừng chân trước nhà, tôi lắng đọng cõi lòng mình thật lâu để cảm nhận rõ mùi rơm rạ phảng phất lẫn trong mùi bùn non ngai ngái. Có cảm nhận rõ hai “đặc sản” này bên dòng Kiến Giang mới thấm khí phách con người xứ Lệ với văn hóa hò khoan, những tinh túy đã sản sinh, nuôi dưỡng tâm hồn, cốt cách cậu bé Võ Giáp thuở thiếu thời, để sau này làm nên một vị tướng huyền thoại - Tượng đài bất tử trong lòng quân dân đất Việt.
Theo cụ Võ Đại Hàm, cháu của Đại tướng, người trông coi Nhà lưu niệm thì thuở nhỏ, hằng đêm trong ngôi nhà này, cậu bé Võ Giáp được mẹ mình là bà Nguyễn Thị Nghiêm kể cho nghe phong trào Cần Vương, mà ông nội và ông ngoại đều bí mật tham gia. Cha của Đại tướng là nhà nho yêu nước Nguyễn Quang Nghiêm thì hun đúc vào trái tim con trai mình cảnh lầm than, cơ cực của đồng bào, lòng căm thù giặc sâu sắc, lòng yêu nước nồng nàn và ý chí đấu tranh cứu giúp đồng bào mãnh liệt.
Lúc sinh thời, mỗi lần về thăm quê, Đại tướng thường mời bà con đến nhà uống nước, trò chuyện, nghe hò khoan ngay tại nhà. Với con cháu, Đại tướng khuyên răn không được tự kiêu, tự đại, cố gắng phấn đấu, tự lực cánh sinh, không để kém anh kém chị, nhưng phải trong sạch lành mạnh; khuyên bà con nông dân cố gắng sản xuất, dù thiên tai khắc nghiệt cũng đừng ly hương mà nên đi ra các vùng xung quanh để phát triển kinh tế. Vì vậy, người dân xứ Lệ từ lâu đã gọi đây là “ngôi nhà chung”, “ngôi nhà tình thương”.
Còn các cụ cao niên ở làng An Xá thì cho biết, ngôi nhà nơi Đại tướng cất tiếng khóc chào đời thực ra không còn nguyên vẹn. Cuối tháng 3-1947, thực dân Pháp mở rộng vùng chiếm đóng và đến năm 1948 thì đánh chiếm vùng Lệ Thủy. Nhà Đại tướng bị địch đốt phá, chỉ còn mỗi cây khế trong vườn. Sau này ngôi nhà được chính quyền các cấp ở tỉnh Quảng Bình phục dựng lại như cũ. Mỗi lần về quê, Đại tướng luôn đứng thật lâu dưới cây khế và kể về thời gian tham gia bãi khóa ở Trường Quốc học Huế, sau đó bị đuổi học, rồi thành lập Hội đọc sách kín dưới gốc khế để quy tụ thanh niên, truyền bá lòng yêu nước.
Ngôi nhà lưu niệm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp với chỉ một số vật dụng giản đơn mang nét đặc trưng, đậm hồn cốt miền quê sông nước xứ Lệ giờ đây trở thành “địa chỉ đỏ” của du khách thập phương. Là người chiến sĩ, đứng trước bức tranh chân dung người Anh cả Quân đội Nhân dân Việt Nam với quân hàm Đại tướng toát lên vẻ uy nghiêm nhưng cũng rất đôn hậu, tôi không kìm nén được cảm xúc, đứng nghiêm, chào Đại tướng theo nghi thức nhà binh, kính cẩn nghiêng mình trước những công lao trời biển, cống hiến to lớn của Đại tướng.
Trong tôi trỗi dậy niềm tự hào, lòng khâm phục phẩm chất giản dị, gần dân, lấy dân làm gốc của Đại tướng, Tổng Tư lệnh, người học trò xuất sắc của Bác Hồ. Trước anh linh Đại tướng, tôi nguyện hứa suốt đời luôn nỗ lực phấn đấu, cống hiến làm sao để xứng danh Bộ đội Cụ Hồ, xứng đáng là “người em” của người Anh cả kính yêu, người chiến sĩ ưu tú của Đại tướng kính yêu.