Là
một làng nghề truyền thống có tuổi đời ngót nghét 500 - 600 năm, thế
nhưng về với "làng bật bông" Trát Cầu, xã Tiền Phong, huyện Thường Tín
hôm nay, thì không thể tìm ra ở đây một nét "cổ", bởi sự đổi thay.
Công phu một nghề
Chỉ mới đến đầu làng đã nghe tiếng máy dệt, máy may nhịp nhàng. Mọi con
đường đều được trải bê tông, thuận tiện cho xe ô tô cỡ nhỏ và vừa vào
làng vận chuyển hàng hóa. Tất cả giống như một bản hòa ca về nhịp sống
bận rộn của những ngày cuối năm. Trước khung cảnh ấy, không ai có thể
nghĩ tuổi nghề của làng lại "cao" như vậy.
Đóng gói sản phẩm của một cơ sở sản xuất tại làng nghề Trát Cầu
|
Làng
Trát Cầu xưa nổi danh với nghề làm bông, len thủ công. Người Trát Cầu
với cây sa cán trong tay, đi khắp Bắc - Trung - Nam, tự sống bằng nghề
bật bông. Để làm được một chiếc chăn bông hoàn chỉnh đòi hỏi sự cần mẫn,
tỉ mỉ từ bàn tay tài hoa của người thợ. Đầu tiên phải dùng hai máy quay
tay để tách bông, tạo những tựa bông trắng và xốp. Sau đó dùng sa cán
và dây cung bật cho bông tơi dài và trắng. Khi đã tựa được bông như ý,
người thợ tiếp tục dùng cung lải cho mặt chăn trải dài, rộng tùy theo
kích thước rồi gấp bìa cho chăn vuông vắn. Lải xong, tiến hành "teng"
mặt cho lớp bông tơ bên trên thật mịn và xốp, nhằm giữ hơi ấm khi sử
dụng. Sau khi hoàn thành quá trình làm bông thì tiếp tục dùng sợi để
mạng thành bốn cấp khác nhau. Quá trình này đòi hỏi phải có kỹ thuật
thành thạo và khéo léo để cho mền bông đều, chắc khi sử dụng không bị
dãn hoặc bông vón cụm lại. Tiếp đến dùng bàn xoa bằng gỗ da du có mặt
hơi gai để ngọn bông quyện với sợi mạng. Công đoạn cuối cùng là khâu
lồng vỏ, trước khi sử dụng phải tiến hành trần theo lối quả trám hoặc
theo các họa tiết trang trí để chăn bền đẹp.
Trung
bình mỗi ngày hai thợ cùng làm chỉ được 1 - 2 sản phẩm. Từ sau năm
1945, với đôi tay tài hoa, người dân Trát Cầu đã tìm hướng đi mới cho
làng nghề. Đó là việc cải tiến những máy dệt bao tải của Nhật để lại,
tạo thành những chiếc máy làm chăn gối mà chỉ riêng Trát Cầu mới có. Có
máy móc phụ trợ, năng suất tăng gấp 2 - 3 lần so với lao động thủ công,
số lượng hàng hóa cũng đủ cung cấp cho thị trường từ Bắc tới Nam.
Đổi thay và phát triển
Những sản phẩm bông - len thủ công trước đây tại Trát Cầu nay đã được
thay bằng chăn - ga - gối - đệm - rèm cửa với chất liệu mới, hiện đại
phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng. Bà Nguyễn Phương Ly - một chủ hộ
kinh doanh cho chúng tôi xem những mẫu mã mà gia đình sản xuất. Cơ sở
này chuyên sản xuất những sản phẩm nhẹ như vỏ gối, drap đơn chứ không
phải các sản phẩm trần bông. Những sản phẩm có đủ loại từ cao cấp tới
bình dân, giá cả dao động từ vài chục ngàn cho tới hàng trăm ngàn đồng
một bộ đủ chăn - ga - gối. Ngoài các sản phẩm ấy, làng Trát Cầu còn sản
xuất thêm cả rèm cửa, màn và đệm. Tất cả đều được làm từ máy móc hiện
đại, mẫu mã đa dạng và giá thành cạnh tranh.
Ông Dương Ngọc Minh - Phó Chủ tịch UBND xã Tiền Phong cho biết, cả làng
có đến 80% hộ gia đình có máy móc sản xuất tại nhà, có hơn 40 máy công
nghệ cao của Nhật Bản, Hàn Quốc… Mỗi máy có giá thành từ 500 - 700 triệu
đồng. Sản phẩm làm ra không thua kém những mặt hàng đang có mặt trên
thị trường. Theo ông Minh, trước đây làng chỉ làm chăn bông - len nên
thu nhập thấp, đời sống bà con còn vất vả. Từ khi có máy móc, một ngày
một dàn máy với bốn thợ làm có thể cho ra được 90 - 100 chăn/ngày, giá
thành dao động từ 300.000 - 400.000 đồng/chăn nên đời sống người dân
được cải thiện đáng kể. Sản phẩm ở đây được ưa chuộng vì giá thành phải
chăng, nhưng chưa thể cạnh tranh với các sản phẩm khác trên thị trường
do không có thương hiệu. Một số hộ quy mô sản xuất lớn có đăng ký thương
hiệu nhưng lại na ná tên những sản phẩm đã có mặt trên thị trường nên
rất dễ bị nghi là hàng nhái. Điều đáng tiếc, hiện nay, ở Tiền Phong chưa
có Hiệp hội làng nghề để có thể đảm bảo hai chữ "Thương hiệu" cho sản
phẩm. Đây cũng là mong muốn của chính quyền địa phương và của những hộ
làm nghề. Huyện Thường Tín cũng đã có những kế hoạch hỗ trợ Trát Cầu,
xây dựng khu công nghiệp để phát triển những thương hiệu có tầm cỡ ,
giúp sản phẩm Trát Cầu có thể tới gần thị trường và người tiêu dùng hơn.
Có lẽ, Trát Cầu là một trong những làng nghề hiếm hoi còn phát triển
trong khi những làng nghề thủ công khác đang dần mai một dẫu phía trước
còn không ít khó khăn…
Theo : ktdt.vn