Làng nghề may áo dài Trạch Xá thuộc địa bàn xã Hòa Lâm (huyện Ứng Hòa). Năm 2004, thôn Trạch Xá đã được tỉnh Hà Tây (cũ) công nhận là Làng nghề may áo dài truyền thống. Năm 2024, nghề may áo dài thôn Trạch Xá được ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tương truyền, nghề may áo dài thôn Trạch Xá được hình thành nhờ công lao của bà Nguyễn Thị Sen - một người con của trấn Sơn Tây và là Hoàng phi thứ tư của vua Đinh Tiên Hoàng. Năm 979, khi vua Đinh Tiên Hoàng mất, Tứ phi Hoàng hậu Nguyễn Thị Sen từ giã hoàng cung, trở về Trạch Xá truyền dạy nghề may cho dân làng. Đến đời Lý, những người thợ giỏi nhất của Trạch Xá được vua Lý Thái Tổ triệu tập vào kinh đô lo việc may triều phục cho hoàng tộc. Từ đó nghề may Trạch Xá góp phần vào sự phồn thịnh của các ngành nghề thủ công ở Thăng Long.
Trải qua hơn 1.000 năm hình thành và phát triển, nghề may áo dài thôn Trạch Xá đến nay vẫn giữ được những bí quyết và quy trình may truyền thống. Để may được bộ áo dài đẹp, nghệ nhân phải hoàn thành các công đoạn như chọn vải, đo, cắt, may, khâu, thêu và vào cổ áo hoàn thiện.
Một bí quyết riêng được người Trạch Xá trao truyền qua nhiều thế hệ là kỹ thuật khâu tay dọc tỉ mỉ mà máy móc không thể thay thế được. Khi người Trạch Xá cầm kim khâu tà áo, người ngoài không thể nhìn thấy kim. Tà áo dài được hoàn thiện theo tiêu chuẩn: “Trong dán hồ, ngoài phô trứng nhện”, nghĩa là đường tà được khâu bằng mũi kim nhỏ xíu như trứng nhện, bên trong phải phẳng phiu. Công đoạn cuối cùng là vào cổ áo, đòi hỏi người thợ phải tinh tế khi cắt, vào cổ áo cho hài hòa với tổng thể của bộ trang phục.
Ngày nay, các thế hệ nghệ nhân Trạch Xá đã mang nghề may áo dài truyền thống đi khắp cả nước. Điểm đặc biệt để nhận ra những nhà may có nguồn gốc từ Trạch Xá là tên hiệu gắn với chữ “Trạch” như Mỹ Trạch, Vạn Trạch, Đức Trạch, An Trạch... Hằng năm, vào ngày 12 tháng Chạp - ngày mất của Đức thánh Tổ nghề may Nguyễn Thị Sen, dân làng Trạch Xá lại tổ chức Lễ hội giỗ Tổ để tri ân công đức của tiền nhân. Đến ngày mồng 4 tháng Giêng, Lễ “khai kim, khai kéo” được tiến hành để người dân bước vào một năm mới thuận lợi.
Đến với Trạch Xá hôm nay, du khách có dịp tham quan ngôi làng cổ thanh bình, chiêm bái đền thờ Tổ nghề và Phòng truyền thống nghề may Trạch Xá...
Theo: hanoimoi.vn