Hơn
80 tuổi, trải bao thăng trầm với hội họa truyền thống, chưa bao giờ ông
thấy dòng tranh sơn ta bi quan đến vậy. Sau 10 năm miệt mài chỉ làm
tranh sơn ta, ông quyết định mở triển lãm tranh sơn ta để “thức tỉnh dư
luận”.
Triển lãm Hội họa trên chất liệu sơn ta của họa sỹ Phùng Dzi Thuần vừa diễn ra tại Nhà triển lãm Mỹ thuật (Ngô Quyền, Hà Nội).
1. Theo chia sẻ của họa sỹ Phùng Dzi Thuần với TT&VH trước
đó: nghề sơn truyền thống của người Việt đã có lịch sử rất lâu đời. Qua
sử sách và tương truyền lại cho thấy từ thời Lê trong cuốn Bình vọng Trần thị gia phả đã nói về ông Tổ nghề sơn.
Họa sỹ Phùng Dzi Thuần |
Bên
cạnh đó, mỗi phường thợ nghề sơn lại sáng tạo, phát triển ra nhiều kỹ
thuật độc đáo và giữ thành bí quyết riêng. Ví dụ như “Sơn Then Đình
Bảng”; “Đồ nét và cuống ghép nứa Cát Đằng” ; “Hàng tráp quả chợ Bằng (Hà
Đông)”; “Hàng chúng khảo chợ Dầu (Nam Định); “Đồ khảm làng Chuôn, làng
Tre (Bối Khê, Phú Xuyên, Hà Tây); nghề dát vàng bạc Kiêu Kỵ (Gia Lâm);
bột son thần Hàng Gai - Hà nội.Năm
1930 trường Cao Đẳng Mỹ thuật Đông Dương chính thức mở xưởng nghiên cứu
sơn ta, đây là dấu mốc quan trọng xác lập vị thế nghề sơn truyền thống
trên bản đồ hội họa quốc tế. Từ đó, sơn ta ứng dụng phổ biến trong hội
họa. Đó là đã phát minh ra kỹ thuật mài ra hình sau khi làm những lớp
màu chìm. Và thế là nghệ thuật tranh sơn mài ra đời sau những tìm tòi
của các bậc tiền bối như họa sĩ Trần Văn Cẩn, Trần Quang Trân, Nguyễn
Khang, Phạm Hậu, Lê Phổ, Nguyễn Gia Trí…
“Thời
tôi học ở trường Mỹ thuật Việt Nam, chúng tôi chỉ dùng sơn ta. Và đó
cũng là thời những bức tranh sơn ta đậm bản sắc dân tộc phát triển cực
thịnh. Dần dà, tranh ta bị sơn công nghiệp làm phai mờ mất bản sắc.”-
họa sỹ Phùng Dzi Thuần nói
2. Trở lại triển lãm Hội họa trên chất liệu sơn ta,
triển lãm trưng bày 34 bức tranh vẽ làm bằng chất liệu sơn ta và sơn
mài. Các bức tranh vẽ nhiều chủ đề khác nhau song chủ yếu đều mang cảm
hứng hồi cố. Nhiều cảnh vật, nhiều con người (đã đến và đi nơi cõi tạm)
được nhắc lại trong tranh của Phùng Dzi Thuần như: bà Huyện Thanh Quan
tư lự nơi đèo Ngang (bức Bà Huyện Thanh Quan) Văn Cao, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tuân trầm tư trong một đêm bước chân về Phố cổ (bức Ba ông về thăm phố)…
Trong
tranh Phùng Dzi Thuần, cảnh nhục dục xuất hiện cũng nhiều. Song nude
trong tranh sơn ta của ông mang những vẻ đẹp nhẹ nhàng đằm thắm (chứ
không sốc và sến). Điển hình như bức Đêm trăng vẽ thiếu nữ khỏa thân múc
gàu dừa tắm đêm trăng. Cảnh quê, hồn quê, gái quê được tái hiện tinh tế
và thuần khiết.
“Sự
mộc mạc của sơn ta giúp tôi tái hiện được những khung cảnh, con người
ấy. Màu sơn ta trầm ấm, kín đáo mang đậm bản sắc dân tộc. Hơn thế, chất
liệu sơn ta cũng được làm từ nguyên liệu thiên nhiên của Việt Nam nên
đương nhiên, cảnh sắc, con người Việt phác họa qua sơn ta sẽ rất có
hồn”- Họa sỹ Phùng Dzi Thuần nói.
Bức tranh “Ba ông về thăm phố”
3.
Triển lãm là kết quả của quá trình lao động nghệ thuật suốt 10 năm của
Phùng Dzi Thuần. Ông chia sẻ: “Các ông thầy người Pháp ở Trường Cao đẳng
Mỹ thuật Đông Dương xưa cũng như nhiều nhà sưu tập trên thế giới đánh
giá rất cao ngôn ngữ hội họa được thể hiện bởi chất liệu tranh sơn ta và
kỹ thuật luyện chế thành sơn chín (cánh gián, sơn then). Thậm chí, kỹ
thuật này còn được xem như bí quyết thì hiện nay, thì chính bản thân các
nghệ sỹ lại đang lãng quên dần, đôi khi còn biến tướng nó. Nên tôi
quyết làm một triển lãm tử tế để thức tỉnh dư luận!”
Cũng
theo họa sỹ Phùng Dzi Thuần, nhịp sống kim tiền hối hả khiến các nghệ
sỹ trẻ mang ý thức “ăn xổi”. Họ cố vẽ thật nhiều, thật nhanh để thu thật
nhiều tiền. Trong khi đó, tranh sơn ta đòi hỏi người nghệ sỹ phải rất
cẩn thận trong việc sáng tác. Chỉ cần một sơ ý nhỏ có thể hỏng cả bức
tranh.
Nguy
hiểm hơn, nghệ sỹ còn bày tỏ sự ái ngại trước thực trạng thương lái
nước ngoài đang ráo riết tìm mua cây sơn ta của Việt Nam. “Thực tình,
không biết họ mua về để làm gì song giờ nguồn cung sơn ta có chất lượng
là rất ít. Cả mấy chục năm ròng theo dòng tranh truyền thống, tôi phải
xoay xỏa đủ bề mới có sơn ta đủ tuổi để vẽ”- ông nói.
Họa
sỹ Phùng Dzi Thuần, sinh năm 1936, tại Hà Nội. Từ năm 1951, ông là sinh
viên của trường Quốc gia Mỹ nghệ, được thụ giáo trực tiếp của những bậc
thầy sơn mài Việt Nam như Phạm Hậu, Trần Quang Trân,…
Sau
giải phóng, Phùng Dzi Thuần thi đỗ vào Trường Mỹ Thuật Việt Nam (khóa
Tô Ngọc Vân). Trong quá trình học tập và sáng tác, tranh của Phùng Dzi
Thuần được bạn bè trong nước và quốc tế đánh giá rất cao tại các cuộc
triển lãm. Năm 1991, tác phẩm của ông đã được công chúng Mỹ nhiệt thành
đón nhận tại triển lãm chủ đề tranh sơn mài tại Los Angeles. |
Theo: Thể thao & Văn hóa