Theo lập luận của GS Nguyễn Văn Hảo, trống đồng ra đời ở Việt Nam và được người Trung Quốc mang về làm thêm một số họa tiết...
Hoa văn trống đồng chuyển động ngược chiều kim đồng hồ
GS
Nguyễn Văn Hảo, nguyên Viện phó Viện Khảo cổ về nguồn gốc của trống đồng
cổ có hàng chục năm nghiên cứu về các loại trống đồng, điều ông quan
tâm nhiều nhất là chiều chuyển động của hoa văn trên trống đồng cổ. Hoa
văn trên trống đồng Đông Sơn
có hai loại: Hoa văn hình học và hoa văn tả thực. Các họa tiết hoa văn
hình học được tìm thấy trên đồ gốm của các văn hóa khảo cổ trước đó, đặc
biệt trên đồ gốm của văn hóa Gò Mun. Khác với hoa văn hình học, hoa văn
tả thực bắt nguồn từ cuộc sống, từ môi trường thiên nhiên mà cư dân
Đông Sơn sinh sống. Hoa văn này đã ghi lại những cảnh múa và các con vật
trên mặt trống đều chuyển động ngược hướng kim đồng hồ.
Để
chứng minh điều đó GS Hảo đã phải nghiên cứu trên nhiều tư liệu. Ông đã
đi tìm hiểu nguồn gốc của nền văn hóa cổ, cũng như tập quán sinh hoạt
của các dân tộc ở nước ta. Đến nay một số điệu múa của dân tộc Tây
Nguyên như trong điệu múa cồng chiêng, múa trong lễ đâm trâu mọi người
xếp hình tròn đi theo ngược kim đồng hồ. Đặc sắc hơn nữa cách hát trống
Quân của người Kinh trên mảnh đất vua Hùng Phú Thọ. Trai gái nơi đây xếp
thành vòng tròn vừa đi theo ngược hướng ngược chiều kim đồng hồ để múa
hát.
Trước
đó, ở nước ta cũng có một số nhà khoa học đưa ra nhận định khác nhau về
hướng chuyển động của hình vẽ trên trống đồng, người nói nó chuyển động
ngược, người nói chuyển động xuôi theo kim đồng hồ. Tuy nhiên, những
điều giải thích của họ chưa đúng với thực tế.
![](http://cms.kienthuc.net.vn/uploaded/baogiay/2014_03_13/anh%20trong%20dong%202_envw.jpg) |
GS Hảo đã chứng minh được Việt Nam là cái nôi của trống đồng. |
GS Hảo
cho hay, trong hoa văn tả thực trên trống đồng Đông Sơn, chúng ta dễ
dàng nhận ra một điều, hình ảnh đi biển của người Đông Sơn được thể hiện
nổi bật nhất. Trên trời có chim bay, dưới nước là cá biển, rùa biển để
“hộ tống” những chiếc thuyền đi biển, chiếc nọ nối đuôi chiếc kia vận
hành theo hướng ngược chiều kim đồng hồ. Nghề đi biển đánh bắt cá, là
nghề kiếm sống chủ yếu của người dân thời đó. Sinh sống nhờ biển, điều
đó đồng nghĩa với việc họ phải đối mặt với bão tố. Vì thế, họ phải hiểu
được quy luật của biển để có biện pháp tránh bão.
“Đường
đi của bão trước khi đổ bộ vào đất liền thường xoay theo hướng ngược
chiều kim đồng hồ. Theo kinh nghiệm của những người đi biển, khi gặp
bão, họ nhìn theo hướng vận động của trung tâm bão, khu vực nguy hiểm
(nửa vòng nguy hiểm) sẽ nằm ở hướng di chuyển của bão. Tại khu vực này
sóng to, gió lớn mạnh hơn bên trái hướng đi của bão (nửa vòng đi được).
Hướng gió phía bên phải gần như đồng nhất với đường đi của bão, một khi
thuyền bị gió đẩy vào trung tâm bão thì không thể thoát ra được người đi
thuyền đối mặt với cái chết.
Mặt
khác khi bão đổi hướng, phần nhiều đổi hướng bên phải, hướng gió thuận
chiều kim đồng hồ chứng tỏ thuyền đang đi vào vòng nguy hiểm, nếu thuyền
đi ngược chiều kim đồng hồ, chứng tỏ thuyền đang ở nửa vòng có thể đi
được. Do vậy, hướng ngược chiều kim đồng hồ là hướng hy vọng, hướng sinh
tồn của người đi biển và là thói quen của ngư dân Đông Sơn xưa.
![](http://cms.kienthuc.net.vn/uploaded/baogiay/2014_03_13/anh%20trong%20dong%203_vukm.jpg) |
Theo GS Hảo, người Điền Trung Quốc đã thêm hoa văn vào trống đồng của nước ta để nói nó là của mình. (Ảnh tư liệu). |
Trống đồng có nguồn gốc ở Việt Nam
GS Hảo
cho hay, hiện nay nhiều nước Đông Nam Á cũng có trống đồng. Nhưng ở Việt
Nam và Trung Quốc trống đồng có niên đại lâu hơn cả. Việc phân định
trống đồng của nước ta có trước, hay Trung Quốc có trước vẫn là vấn đề
gây tranh cãi trong giới chuyên môn. Một số chuyên gia khảo cổ học
phương Tây cho rằng, Việt Nam là cái nôi của trống đồng, người Trung
Quốc đã lấy mẫu trống đó về thêm một số họa tiết để đúc lại. Nhưng theo
quan điểm thống trị của Trung Quốc thì trống đồng Vạn Gia Bá ở Vân Nam
có đầu tiên, ra đời thứ hai là trống Đông Sơn, thứ ba là trống Thạch
Trại Sơn.
Để phản
bác điều đó nhiều nhà nghiên cứu của nước ta đưa ra lập luận khẳng định
Việt Nam là cái nôi của trống đồng. TS Hảo đồng ý với ý kiến Cụ Đào Duy
Anh cho rằng, trống đồng Đông Sơn ra đời đầu tiên, sau đó người Hán mới
mang về biến cái đó thành của mình. “Không phải tôi là người Việt mà
tôi nhất trí như vậy mà nghiên cứu của tôi đã chỉ ra. Khi nói tới trống
đồng người ta thừa nhận là nhạc cụ gõ, yếu tố nào quyết định là nhạc cụ
thì đầu tiên là hình dáng, mặt trống gõ phát ra âm thanh, thân trống là
phần cộng hưởng. Thứ hai, hình dáng trống cũng quyết định đến âm thanh.
Thứ ba, chất liệu chế tạo trống. Ba yếu tố đó không chỉ tạo thành âm
sắc, âm vực của chiếc trống mà nó có ý nghĩa, nó biểu hiện hồn phách
của dân tộc có trống đó, dân tộc nào vẽ hoa văn của dân tộc đó. Hoa văn
trên trống đồng là hoa văn thể hiện văn hóa, của dân tộc chế tạo ra hoa
văn đó chứ không phải mỗi trống có hoa văn riêng”, GS Hảo cho biết.
Trong
sách viết về nguồn gốc trống đồng của người Trung Quốc họ nói chiếc
trống cổ do 6 dân tộc chế tạo, trong đó có người Lạc Việt. Số lượng
trống tìm thấy là 46 chiếc. Điều đó là bất hợp lý, không thể 6 dân tộc
lại chế tạo một loại trống.
![](http://cms.kienthuc.net.vn/uploaded/baogiay/2014_03_13/anh%20trong%20dong%204_wjkh.jpg) |
Một chiếc trống Đông Sơn đã bị người Điền khoét đáy, làm thêm nắp. (Ảnh tư liệu) |
Theo
nghiên cứu của GS Hảo, chiếc trống Thạch Trại Sơn có hoa văn giống Đông
Sơn, nhưng người Điền đã khắc thêm những hoa văn của họ, đè lên hoa văn
của Đông Sơn. Trong hội nghị quốc tế tổ chức tỉnh Quế Lâm, Trung Quốc,
khi TS Hảo phát biểu và đưa ra những giải thích khiến các nhà khoa học
Trung Quốc cũng phải đồng ý. Chính một GS - Hiệu phó của trường Học
viện Dân tộc học Quảng Tây tiến hành phân tích đồng vị chì chiếc trống ở
Quý Huyện, Quảng Tây cũng khẳng định rằng, chiếc trống đồng cổ nhất của
người Đông Sơn chế tạo. Bằng cách nào đó chiếc trống được đưa sang
Trung Quốc và được thợ khắc thêm hoa văn trên trống.
Qua tìm
hiểu của GS Hảo, những chiếc trống mà Trung Quốc nói là trống cổ của
họ, được tìm thấy trong ngôi mộ của viên quan từng cai trị ở nước ta. Vì
thế, ông ta mất đi, biết trống đồng quý đã bảo con cháu chôn cất trong
mộ của mình. Giống như Mã Viện sang đàn áp khởi nghĩa Hai Bà Trưng, sau
đó lấy trống đồng về đúc ngựa. Do vậy, việc Trung Quốc cũng có những
chiếc trống đồng bằng với niên đại ở nước ta là do họ đã mang về để sử
dụng.
Những
chiếc trống đồng Thạch Trại Sơn của người Điền có cách nay hơn 1 nghìn
năm hoa văn tả thực hơn trống Đông Sơn, độ tả thực cao, chi tiết. Tay
người đeo vòng, người mặc áo hoa kẻ sọc, có khuyên tai. Điều đó chứng tỏ
người Điền lấy trống Đông Sơn cải tạo thành thùng đựng vỏ ốc, mặt họ
phá đi đúc mặt mới làm nắp, dưới làm một cái đáy để bỏ vỏ ốc. Đối với
người Điền thì ốc là tiền, những vỏ con ốc lợn được lấy từ biển của Ấn
Độ, là những thứ rất quý. Những hoa văn gốc của trống như hình ảnh người
mặc nửa trần, đội mũ lông chim đặc trưng người Đông Sơn đã bị cạo, khắc
hình ảnh đặc trưng của người Điền.
Những lý giải của GS Hảo về trống đồng cổ của ông được Hội đồng nghiên
cứu trống đồng Trung Quốc cũng phải công nhận là đúng. Tập luận văn
nghiên cứu về trống đồng của GS Hảo hiện được Bảo tàng khu tự trị dân
tộc Choang, Quảng Tây, Trung Quốc ghi nhận và lưu giữ tại đây. Nhiều
người trong giới chuyên môn đã công nhận Việt Nam là cái nôi của trống
đồng.
Theo: kienthuc.net