Xã Hùng Lô, TP. Việt Trì (Phú Thọ) có rất nhiều di tích gắn liền với thời kỳ Hùng Vương. Đây là miền đất trù phú, giao lưu buôn bán phát triển, một thời là trung tâm của các vùng lân cận. Nhiều nét văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc vẫn được người dân ở nơi đây gìn giữ và phát huy như: Đình cổ Hùng Lô với lịch sử trên 300 năm; Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại vào năm 2012.
Bên cạnh Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, người dân địa phương còn bảo tồn và duy trì làn điệu hát Xoan - loại hình dân ca nghi lễ, hát trước cửa đình và thường hát vào mùa xuân. Hát Xoan được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại cần bảo vệ khẩn cấp năm 2011.
Với mong muốn biến di sản hát Xoan thành tài sản, những năm qua, tỉnh Phú Thọ luôn chú trọng thực hiện công tác bảo tồn di sản hát Xoan gắn với phát triển du lịch, khai thác bền vững giá trị của di sản này bằng cách dựa vào cộng đồng. Qua đó góp phần đưa hát Xoan trở thành một nguồn lực, sản phẩm du lịch đặc trưng, hấp dẫn thu hút đông đảo khách du lịch trong nước và quốc tế.
Tỉnh đã xây dựng nhiều tour du lịch gắn với hát Xoan tại thành phố Việt Trì với sự tham gia của nhiều nghệ nhân đến từ 4 phường Xoan gốc như: kết hợp tham quan Đền Hùng với trải nghiệm hát Xoan tại Miếu Lãi Lèn - nơi phát tích nguồn Xoan cổ; thưởng thức hát Xoan tại Đình Hùng Lô gắn với tham quan và trải nghiệm đặc sản làng nghề…
Đình Hùng Lô là quần thể di tích có giá trị văn hóa, lịch sử nổi bật với niên đại hơn 300 năm. Ngôi đình tọa lạc trên diện tích đất rộng 500m2 với quy mô kiến trúc khá hoàn chỉnh. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, ngôi đình vẫn bảo tồn được nguyên vẹn giá trị kiến trúc, văn hóa, lịch sử, gồm 5 gian nhà Tiền tế, Phương đình, lầu Chuông, lầu Trống và toà Đại đình.
 |
|
5 gian nhà của đình đều được xây dựng bằng những loại gỗ quý như đinh, lim, sến, táu... Bên ngoài khuôn viên có ngôi mộ cổ bằng đá.
Từ năm 2018, Phú Thọ xây dựng sản phẩm “Hát Xoan làng cổ” gắn với tour du lịch hằng ngày từ Hà Nội đi Phú Thọ. Các nghệ nhân và thành viên các phường Xoan sẽ biểu diễn các tiết mục hát Xoan định kỳ tại đình hoặc theo yêu cầu của du khách.
Ông Cao Tiến Dũng, Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát Xoan xã Hùng Lô cho biết, hát Xoan là một môn nghệ thuật hát múa tập thể, ra đời từ rất sớm trong sinh hoạt của cư dân lúa nước ở Bắc Bộ. Đây là nghệ thuật múa hát để cầu hạnh phúc, cầu được Vua Hùng ban cho ân huệ, cho mùa màng tốt tươi, nhân dân sinh được nhiều con cái.
Hát Xoan có 3 chặng: Hát nghi lễ, hát quả cách (quả là bài; cách là hình thức hát, lối hát) và hát giao duyên (hát hội). Hát nghi lễ gồm các bài: Hát chào Vua, mời Vua, Giáo trống, Giáo pháo, Thơ nhang, Đóng đám. Hát quả cách gồm 14 bài: Kiều giang cách; Nhàn ngâm cách; Tràng mai cách; Ngư tiều canh mục cách; Đối dẫy cách; Hồi liên cách; Xoan thời cách; Hạ thời cách; Thu thời cách; Đông thời cách; Tứ mùa cách; Thuyền chèo cách; Tứ dân cách; Chơi dâu cách. Hát giao duyên gồm nhiều bài hát tự do phóng khoáng, nội dung các bài hát mang tính trữ tình sâu sắc: Thết trầu (còn gọi là Bợm gái); Bỏ bộ; Xin huê - Đố huê; Đố chữ; Hát đúm; Cài huê; Mó cá...
Trên chặng đường dài của lịch sử, hát Xoan đã được nhiều thế hệ nối tiếp trao truyền; nhiều người có chức sắc, các nhân sĩ trí thức đã nâng đỡ, tạo điều kiện duy trì, phát triển. Do nguồn gốc của hát Xoan gắn với những câu chuyện truyền thuyết của thời đại Vua Hùng, các làng Xoan gốc đều là những ngôi làng cổ nằm trên địa bàn trung tâm nước Văn Lang như: Kim Đái, Phù Đức, Thét (xã Kim Đức), An Thái (xã Phượng Lâu), thành phố Việt Trì nên hát Xoan còn bảo lưu được nhiều yếu tố cổ thuộc tầng sâu của văn hóa dân gian thời đại bình minh lịch sử dựng nước của dân tộc ta.
Đoàn kiều bào về dâng hương lễ Giỗ tổ Hùng Vương năm 2023 và tham quan Đình cổ Hùng Lô, thưởng thức làn điệu hát Xoan.
Ông Nguyễn Văn Hải, Chánh Văn phòng Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài cùng đoàn kiều bào hương tại Đình Hùng Lô.
Du khách, kiều bào cùng hòa mình với điệu Mó cá trong hát Xoan. Theo đó, các trai làng vây vòng quanh giả làm cá, các cô gái đào Xoan vây vòng ngoài giả lưới. Khi nào bắt được con cá to dâng lên nhà vua thì cuộc vui mới kết thúc.
Du khách chụp ảnh lưu niệm với thành viên đoàn hát Xoan.
Đặc trưng riêng và rõ nét nhất của hát Xoan là nghi thức hát thờ, nhưng sôi động và đi vào lòng người nghe nhất lại là phần hát giao duyên.
Những nghệ nhân hát Xoan mong muốn thông qua việc tìm hiểu văn hóa truyền thống sẽ khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước và ý thức gìn giữ văn hóa truyền thống trong mỗi người trẻ và cộng đồng.
Bà Nguyễn Thị Hằng, Phó chủ nhiệm Câu lạc bộ hát Xoan xã Hùng Lô chia sẻ: "Xuất phát từ mong muốn phục dựng, lưu giữ làn điệu hát Xoan cho thế hệ mai sau, chúng tôi đã tập hợp lại, cùng tìm hiểu, nghiên cứu và tập luyện làn điệu hát Xoan dưới sự hướng dẫn của chuyên gia. Từ khi tỉnh đưa hát Xoan gắn với du lịch, du khách đến làng đông hơn, cuộc sống người dân dần thay đổi theo chiều hướng tích cực. Bản thân tôi rất vinh dự và tự hào khi là một nhân tố góp phần vào việc bảo tồn, duy trì và phát triển một di sản phi vật thể của nhân loại".
Đến với Hùng Lô, du khách còn được tham gia các hoạt động trải nghiệm văn hóa mang đậm nét truyền thống như tham quan các ngôi nhà cổ, chợ quê, làm bánh chưng, bánh giầy…