Về thôn Tống Cói, xã Ba, du khách  sẽ có cơ hội được chiêm ngưỡng “kho tàng” văn hóa truyền thống Cơ Tu đa dạng và phong phú với “Bảo tàng dân tộc Cơ Tu” của già làng Y Kông.

Đam mê nhạc cụ

Ngôi nhà nhỏ của già Y Kông được bao bọc bởi vườn cây xanh ngát, nằm đối diện UBND xã Ba. Già đã hơn 90 tuổi, thôi giữ chức “già làng” từ lâu. Nhưng cứ nghe có khách du lịch lên thăm, già Y Kông râu tóc bạc phơ hăng hái bước ra niềm nở chào. Rót mời khách chén trà “Quyết Thắng” (đặc sản Đông Gaing) đặc quánh, thơm ngát, già chia sẻ, mấy năm gần đây, sức khỏe ngày một giảm sút, nhưng hầu như tuần nào “cơ sở văn hóa du lịch” của ông cũng đón 3-4 đoàn khách đến từ khắp năm châu.

Già Y Kông tên thật là Nguyễn Văn Dư, sinh năm 1928. Năm 1954, tham gia hoạt động cách mạng tại Tây Nguyên, để dễ bề hoạt động, ông đổi tên thành Y Kông theo họ người Rắc Lây. Từ đó, cái tên Y Kông theo ông mãi đến giờ.

Ông Y Kông từng giữ nhiều chức vụ như Chủ tịch UBND huyện Đông Giang (1962 - 1975), Chủ tịch UBND huyện Hiên (1975 - 1982). Năm 1982, ông quay về xã Ba tiếp tục làm cán bộ xã, đến năm 2002 thì nghỉ công tác, được người dân tín nhiệm bầu làm già làng thôn.

Từ khi nghỉ hưu, già Y Kông chuyên chú sưu tầm, phục chế các loại  nhạc cụ, tạc tượng gỗ của người Cơ Tu; tuyên truyền, vận động đồng bào bảo tồn các vật dụng truyền thống của dân tộc. Tự tìm hiểu, mày mò, đến nay, trong nhà Y Kông có đầy đủ các loại nhạc cụ như bộ trống chiêng, sáo rahem, a luốt, abel… Mỗi khi huyện, xã có lễ hội, đều đến nhờ ông hướng dẫn hoặc mượn nhạc cụ về biểu diễn. Có thể nói, ông gần như là người Cơ Tu cuối cùng của huyện Đông Giang còn lưu giữ và chơi được các loại nhạc cụ của dân tộc mình.

“Kho” lưu giữ văn hóa của người Cơ Tu

Thể theo yêu cầu của khách du lịch lưu trú, năm 2014, già Y Kông  bỏ ra 100 triệu đồng xây dựng một quán cà phê, giải khát khang trang. Tại đây, du khách vừa uống nước, vừa xem những hiện vật, hình ảnh trang trí văn hóa Cơ Tu rất sinh động.

Năm 2017, già bị đau tim nằm viện và nghỉ dưỡng gần 1 năm với máy tạo nhịp đập tim trong người. Qua năm 2018, già Y Kông tuy sức khỏe yếu  nhưng với niềm đam mê bảo tồn văn hóa người Cơ Tu, già bắt đầu chế tác các loại trống đánh trong các đám ma, đám cưới, lễ hội của người Cơ Tu.

Già Y Kông cho hay, tất cả các loại trống này được làm từ thân cây đục rỗng theo lối thủ công nên mỗi tuần mới hoàn thành một cái trống. Thân trống bằng gỗ bồ đề, bịt da bò ở hai đầu trống bằng dây mây. Trống có 3 loại, có giá từ 2 đến 3 triệu đồng/chiếc. Loại lớn (chơgớr cathu) có chiều cao 0,60m, đường kính 0,40m; loại trung (chơgớr cathu catưi) cao 0,30m, đường kính 0,30m, loại nhỏ (chơgớr gioóh) cao 0,90m, đường kính 0,21m. Năm qua, già bán 7 cái trống, thu về 16 triệu đồng. Ngoài ra, huyện Tây Giang còn đặt già làm thêm 30 chiếc nữa. Sau khi trừ các khoản chi phí như gỗ, da, mây…, còn lại không được là bao nhưng già vẫn làm để giữ gìn văn hóa Cơ Tu…

Già Y Kông cho hay, du khách khắp nơi tìm đến ông mỗi ngày một đông, có tuần ông phải đón 3-4 đoàn khách quốc tế. Họ đi theo  nhóm 2-3 người, có nhóm 5-7 người; ai cũng muốn nghe ông hát lý và chơi các loại nhạc cụ truyền thống hoặc xem ông tạc tượng, kể chuyện văn hóa Cơ Tu, chuyện núi rừng.

Nhiều đoàn ban đầu chỉ định ghé thăm chốc lát nhưng rồi ở qua đêm, đặt ông nấu cơm, ăn ngủ luôn tại nhà ông, hôm sau mới về. Nhiều đoàn du khách yêu cầu thưởng thức các món ăn truyền thống của người Cơ Tu như rượu cần, rượu Tàvak, rượu Tr’đin, Avị cuốt (bánh sừng trâu), Avị hoor (cơm lam), Z’ră (thịt ống thọc nhuyễn), Z’rúa (thịt ủ chua),… với hương vị rất đặc trưng, gia đình ông luôn phục vụ chu đáo.

Ông Phan Thanh Bình, Chủ tịch UBND xã Ba, không giấu niềm tự hào khi nói về già Y Kông: “Từ khi già Y Kông về công tác ở xã Ba, ông trở thành tuyên truyền viên mẫu mực các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với người dân. Hơn 30 năm qua, bất kể mưa nắng, ngày hay đêm, mỗi khi địa phương có việc cần, già Y Kông đều sẵn lòng… Không chỉ vậy, ông còn là “kho” lưu giữ văn hóa vật thể lẫn phi vật thể của người Cơ Tu…

Trước khi chúng tôi ra về, già Y Kông tâm sự: “Điều quan trọng là chúng tôi thực hiện các hoạt động văn hóa - du lịch này không cầu mong mang lại lợi lộc cho bản thân hay gia đình mà chỉ mong lấy thu bù chi để bảo tồn, quảng bá, giới thiệu văn hóa truyền thống của người Cơ Tu đến mọi miền đất nước và thế giới”.
                                                                   Theo: kinhtenongthon.vn