Mới đây hát xoan Phú được trình lên Unessco để xem xét đưa vào Danh sách di sản văn hóa (DSVH) phi vật thể đại diện của nhân loại.
Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với
Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam làm các thủ tục cần thiết để gửi Hồ sơ
tới UNESCO trước ngày 31/3/2016.
Hát Xoan còn được gọi là Khúc môn đình (hát cửa đình), là lối hát thờ
thần, tương truyền có từ thời các vua Hùng. Thuở xa xưa, người Văn Lang
tổ chức các cuộc hát Xoan vào mùa xuân để đón chào năm mới. Có 3 hình
thức hát xoan: hát thờ cúng các vua Hùng và Thành hoàng làng; hát nghi
lễ cầu mùa tốt tươi, cầu sức khỏe; và hát lễ hội là hình thức để nam nữ
giao duyên.
Hát xoan được tương truyền lại có từ 2.000 năm trước đây, có từ thời
các vua Hùng dựng nước. Gốc của hát Xoan ở vùng Phú Thọ, sau đó lan tỏa
tới các làng quê thuộc đôi bờ sông Lô, sông Hồng, qua cả tỉnh Vĩnh Phúc.
Bốn phường Xoan cổ là An Thái, Phù Đức, Kim Đới và Thét nằm ở 2 xã Kim
Đức và Phương Lâu (Phú Thọ).
Hát xoan Phú Thọ (Ảnh: Di sản thế giới).
Ca nhạc của Xoan là ca nhạc biểu diễn với đầy đủ các dạng thức nhạc
hát: hát nói, hát ngâm, ngâm thơ và ca khúc; có đồng ca nữ, đồng ca nam,
tốp ca, đối ca, hát đa thanh, hát đuổi, hát đan xen, hát có lĩnh xướng
và hát đối đáp. Về sắc thái âm nhạc, nhạc Xoan vừa có những giọng nghiêm
trang, thong thả vừa có những điệu dồn đuổi khỏe mạnh, lại có những
giọng duyên dáng, trữ tình.
Trong hát Xoan, múa và hát luôn đi cùng và kết hợp với nhau, dùng điệu
múa minh họa nội dung cho lời ca. Các tiết mục múa hát thường theo thứ
tự nhất định. Mở đầu là 4 tiết mục có tính nghi thức, mang nội dung khấn
nguyện, chúc tụng, xen mô tả sản xuất. Đây là những bài ca cổ, chủ yếu
hát nói hoặc ngâm ngợi; theo thứ tự: giáo trống, giáo pháo, thơ nhang,
đóng đám. Tiếp theo là phần hát cách (còn gọi là quả cách). Trong phần
này, ông Trùm hoặc một kép chính giở sách ngân nga 14 bài thơ nôm dài
với giọng phụ họa của các cô đào đứng ở phía sau. Mười bốn quả cách
trong hát Xoan là những áng thơ khuyết danh với các đề tài khác nhau
như: mô tả lao động, sinh hoạt ở nông thôn, ca ngợi cảnh vật thiên
nhiên, kể các tích chuyện xưa. Sau phần hát cách đến các tiết mục có
tính chất dân gian với nội dung đậm nét trữ tình, mang dáng dấp của các
bài dân ca, ví giao duyên, hát trống quân. Mỗi tiết mục nối tiếp nhau ở
đây thường gắn với những động tác và đội hình múa, hoặc lối diễn mang
tính chất
hoạt cảnh như: hát gái, bỏ bộ, xin huê, đố huê, đố chữ, gài huê, hát
đúm, đánh cá... Sức sống của hát Xoan chính là ở sự kết hợp của loại
hình hát lễ nghi với hát giao duyên, tồn tại lâu dài và được nhiều thế
hệ yêu thích.
Theo ngaynay.vn