Thủ
tướng Chính phủ vừa công nhận 25 bảo vật quốc gia (đợt 4) cho các hiện
vật, nhóm hiện vật. Trong đó, Cột kinh Phật chùa Nhất Trụ (Niên đại: năm
995, dưới thời vua Lê Đại Hành, hiện lưu giữ tại Khu di tích Lịch sử và
Kiến trúc nghệ thuật Cố đô Hoa Lư, thuộc Trung tâm Bảo tồn di tích Lịch
sử - Văn hóa Cố đô Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) đã được công nhận là Bảo vật
quốc gia.
Cột kinh Lăng Nghiêm chùa Nhất trụ
gồm 6 bộ phận ghép thành, đứng trên mặt đất, đó là: Tảng vuông, đế
tròn, thân và thớt hình bát giác, đấu tám cạnh và đỉnh hồ lô. Sáu bộ
phận này lắp ghép vào nhau bằng những lỗ mộng và ngõng tròn, không có
chất kết dính nhưng rất vững vàng.
Cánh sen thon, gồm 22 cánh đơn, chiều dài mỗi cánh sen từ 15cm đến
17cm, chiều rộng từ 10, 5cm đến 13cm. Theo các nhà nghiên cứu về Phật
giáo nói riêng và nghệ thuật kiến trúc nói chung thì những cánh sen xuất
hiện sớm nhất ở Việt Nam trong kiến trúc nghệ thuật cùng các hình thức
trang trí cánh sen trong kiến trúc Lý - Trần đều bắt nguồn từ cột kinh
Lăng Nghiêm.
Về kích cỡ, tảng cột kinh có hình gần
vuông, mỗi chiều 140cm, dày 30cm; ở giữa tảng có lỗ mộng tròn. Đế tròn
trên to dước nhỏ, bên dưới đế có ngõng tròn, ngõng này lắp vừa khít vào
lỗ mộng tảng. Bên trên đế có lỗ mộng.
Thân cột kinh hình bát giác, số đo qua
tâm hai mặt đối diện là 65cm ̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣̣(phía trên) 62cm (phía
dưới): như vậy cột có dáng trên to dưới nhỏ. Hai đầu cột đều có ngõng để
cắm vào đế và thớt. Thớt bát giác, số đo qua tâm hai mặt đối diện là
69cm; mặt trên phẳng, mặt dưới có lỗ mộng ngậm vào ngõng trên của thân.
Đấu có đường gờ miệng uốn lượn tạo nên ba đỉnh nhọn. Phía dưới được thu
nhỏ hình tròn, có đường kính nhỏ hơn chiều rộng của thớt; bên trên đấu
có lỗ mộng tròn để lắp chóp cho vững chắc. Chóp có hình chiếc hồ lô thót
bụng, cổ dài, miệng tù.
Đặc biệt trên thân cột khắc đầy chữ
Hán, do ảnh hưởng của thời tiết, môi trường tác động mà hiện tại số
lượng chữ có thể đọc được là rất hạn chế. Qua công tác dập văn bia lưu
lại cho ta biết văn tự gồm ba phần: Kệ , kinh, lạc khoản. Các nhà sử học
ước tính khoảng 2500 chữ, số chữ còn có thể nhận dạng được khoảng hơn
nghìn chữ.
Nói tới kiến trúc đá trong dòng chảy
văn hóa Việt Nam phải kể đến bia đá trong đó cột kinh chùa Nhất Trụ là
một minh chứng còn tồn tại từ thế kỷ X cho đến ngày nay. Việc tìm hiểu,
nghiên cứu về kiến trúc, nội dung cột kinh chùa Nhất Trụ là việc làm
rất bổ ích, góp phần làm sáng tỏ lịch sử Việt Nam thế kỷ X, các sự biến
cũng như hệ tư tưởng của một giai đoạn quan trọng, đó là thời đại Đinh,
Tiền Lê, Lý và kinh đô Hoa Lư./.
Theo trangandanhthang.vn.