Nói đến ca Huế, nếu không nhắc đến Nghệ nhân Nguyễn Thị Mẫn
(91 tuổi, tên thường gọi Minh Mẫn), người đã có hàng chục năm trời dày
công nghiên cứu, sưu tầm và biểu diễn nhiều bản cổ “độc” ca Huế, thì có
lẽ là một thiếu sót lớn. Khi nghe tin ca Huế được công nhận là Di sản
văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, cũng như nhiều người dân xứ Huế, nghệ
nhân Minh Mẫn rất đỗi vui mừng, bởi sau hàng trăm năm tồn tại, ca Huế
cuối cùng đã được vinh danh.
Dù vậy nhưng đối với ca Huế, bà vẫn còn nhiều điều trăn trở: “Năm lên
10 tuổi, mệ đã biết nghe ca Huế và thường trốn cha chạy theo các danh
ca đến các điểm diễn ca Huế. Lúc bấy giờ, mặc dù cha cấm đoán, nhưng với
sự đam mê của mình, mệ đã tìm đến các nghệ nhân để học ca Huế theo cách
truyền khẩu. Năm 16 tuổi, mệ đã thuộc các bài ca Huế và đi biểu diễn,
còn thế hệ trẻ bây giờ lại không mấy mặn mà với ca Huế”.
Gắn bó với ca Huế như máu thịt nên những lúc rảnh rỗi, bà đều ngồi
chép lại những bản nhạc cổ do mình học được từ các thế hệ nghệ nhân đi
trước vào một tập vở để cất giữ và xem nó như một báu vật. “Mặc dù ca
Huế đã được công nhận là di sản, nhưng có thể nói, các làn điệu cổ ca
Huế đang bị mai một và có nguy cơ thất truyền bởi số lượng người biểu
diễn được các điệu cổ này còn rất ít”, nghệ nhân Minh Mẫn bày tỏ nỗi
lòng.
|
Ca Huế đang đứng trước nhiều thử thách trên con đường phát huy giá trị di sản văn hóa. |
Sau khi ca Huế được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia,
du khách trong và ngoài nước về Cố đô Huế, ngoài sở thích đi tham quan
các danh lam, thắng cảnh, còn có thú vui đi thuyền rồng trên sông Hương
để nghe và thưởng thức ca Huế. Thế nhưng, theo phản ánh của nhiều du
khách thì ca Huế biểu diễn trên sông Hương vẫn chưa xứng tầm.
Bà Phan Thị Hạnh (60 tuổi, ở TP Nha Trang) cho biết: “Gia đình mình
rất mê ca Huế nên mỗi lần đến Huế đều phải mua bằng được vé lên thuyền
rồng xem các danh ca biểu diễn. Thế nhưng, giờ các bài hát ca Huế nổi
tiếng như Quả Phụ, Nam Xuân, Nam Ai... trong buổi biểu diễn ngày càng
ít, thay vào đó là những điệu lý, dân ca, thơ Huế nên người nghe mất dần
hứng thú và niềm vui với ca Huế!”.
Theo Sở VH, TT&DL tỉnh Thừa Thiên - Huế, ngoài 4 đơn vị được phép
tổ chức tour ca Huế trên sông Hương, gồm: Nhà văn hóa Huế, CLB Ca Huế,
Đoàn ca kịch Huế, Đoàn Nghệ thuật truyền thống Huế thì còn có rất nhiều
tổ chức, tư nhân với khoảng 80 thuyền rồng đôi, đơn, cùng trên 400 nghệ
sĩ, diễn viên và nhạc công tham gia vào dịch vụ biểu diễn ca Huế.
Ngoài chấn chỉnh tình trạng các chủ thuyền chèo kéo, tranh giành
khách, đậu đỗ không đúng bến bãi quy định thì việc đảm bảo chất lượng
biểu diễn ca Huế trên sông Hương đang là bài toán khó. Trước thực trạng
này, mới đây tỉnh Thừa Thiên - Huế đã ban hành quy định, mỗi chương
trình biểu diễn ca Huế phải dài ít nhất 60 phút trở lên, phải có tối
thiểu 3 nhạc cụ trong các loại thập lục, tỳ bà, nhị, nguyệt, bầu, sáo; 7
diễn viên và nhạc công khi biểu diễn trên thuyền đơn, 8 diễn viên và
nhạc công khi biểu diễn trên thuyền đôi...
Tuy nhiên, theo ông Cao Chí Hải, Phó Giám đốc Sở VH, TT&DL tỉnh
Thừa Thiên - Huế: Do thời gian biểu diễn có hạn nên các làn điệu ca Huế
mang tính hàn lâm, bác học hay các bài ca Huế kinh điển không thể nào
đưa lên thuyền rồng để phục vụ du khách. Ví như bài Nam Ai có đến 5 sáp
(chương), trong khi đó, diễn viên ca Huế trên sông Hương nhiều lắm chỉ
biểu diễn 1 trong số 5 sáp ấy. Đó là chưa nói đến chuyện người nghe có
hiểu được nội dung của bài ca Huế này hay không. Mặt khác, do quá trình
đào tạo ngắn nên nhiều diễn viên ca Huế không thể hát được các làn điệu
ca cổ. Dẫn chứng như bài Quả Phụ thì chắc chắn không một ca sĩ nào biểu
diễn ca Huế trên sông Hương có thể hát được…
Trước những thách thức đặt ra cho ca Huế, hiện các ngành chức năng
tỉnh Thừa Thiên - Huế đang gấp rút tổ chức sưu tầm, tập hợp tài liệu các
bài ca Huế cổ và tăng cường công tác thanh, kiểm tra; tổ chức các hội
đồng thẩm định để đánh giá chất lượng ca Huế trên sông Hương. “Tới đây,
đơn vị sẽ nỗ lực xây dựng đề án xã hội hóa ca Huế để khuyến khích, tạo
điều kiện cho các cá nhân, tổ chức biểu diễn ca Huế tại tư gia, nhà vườn
và thính phòng.
Đặc biệt, Sở VH, TT&DL sẽ lập hồ sơ trình Bộ VH, TT&DL để
công nhận các danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ dân gian đối với các nghệ
nhân có công lao gìn giữ, biểu diễn và truyền bá ca Huế. Đây chính là
một trong những giải pháp nhằm giúp ca Huế tồn tại và đứng vững trên
chặng đường phát huy giá trị di sản...”, ông Hải khẳng định.
Theo: cand.com.vn