Tìm
hiểu, nghiên cứu điệu xòe truyền thống của dân tộc Thái trên địa bàn
tỉnh, góp phần bảo tồn, kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa truyền
thống các dân tộc… là mục đích của trại sáng tác “Sưu tầm, chính lý,
nâng cao một số điệu xòe mang bản sắc văn hóa các dân tộc Sơn La” vừa
được Hội Liên hiệp Văn học - Nghệ thuật tỉnh tổ chức.
Tham
gia trại sáng tác có 25 trại viên được chia thành các tổ: sưu tầm,
nghiên cứu dân gian; múa; âm nhạc và quay phim. Qua 9 ngày đi thực tế,
gặp gỡ và trao đổi với một số nghệ nhân, nhạc công dân gian, diễn viên
thể hiện các điệu xòe truyền thống tại bản Áng, xã Đông Sang; bản Nà Bó,
xã Mường Sang (Mộc Châu); bản Tủm, xã Chiềng Khoi; bản Nà Và, xã Viếng
Lán (Yên Châu); bản Chẩu Quân, Nghé Toỏng, xã Mường Giàng (Quỳnh Nhai)
và bản Bó, phường Chiềng An, bản Hụm, xã Chiềng Xôm (thành phố). Các
trại viên đã sưu tầm, nghiên cứu được 38 điệu, kiểu, động tác xòe truyền
thống dân tộc Thái và các nhạc cụ sử dụng phục vụ múa xòe.
Qua
trại sáng tác, các trại viên đã thu thập, phân tích và nhận định, các
điệu múa xòe của dân tộc Thái đã có từ xa xưa và mang tính cộng đồng
cao. Mỗi bước xòe, con người thêm gần gũi, chan hòa với nhau hơn. Trải
qua nhiều năm, xòe Thái đã phát triển thành nhiều điệu xòe khác nhau,
tên gọi khác nhau nhưng đều bắt nguồn từ những điệu xòe cơ bản đó là xòe
vòng tròn. Không phân độ tuổi, giới tính, không hạn chế số người tham
gia, có thể xếp thành nhiều vòng tròn tùy theo số lượng người tham gia.
Về động tác xòe, đều có những động tác cơ bản như cầm tay nhau, vỗ tay,
tung khăn, chuyển chân, nhấc chân, người nghiêng phải, nghiên trái… tất
cả các động tác đó đều mang tính cộng đồng sâu sắc.
Xuất
phát từ quan niệm mặt trời mọc từ Đông sang Tây, trái đất thì xoay
ngược lại bởi vậy vòng xòe luôn luôn xoay theo chiều ngược kim đồng hồ
(từ trái qua phải), và người Thái tin rằng làm như vậy mới thuận theo
đất trời, mưa mới thuận, gió mới hòa, mọi sự suôn sẻ, tốt đẹp. Các điệu
xòe cổ đều được tổ chức vào những dịp như: mừng nhà mới, đám cưới, chúc
thọ, xên bản, xên mường... Múa xòe Thái mang đậm chất nhân văn sâu sắc,
thể hiện sự gắn kết cộng đồng bền vững, tình cảm con người với nhau,
giúp mọi người đoàn kết gần gũi, thêm tin yêu cuộc sống.
Nhạc
cụ dùng phục vụ xòe cổ gồm: 1 trống, 2 cồng, 1 chũm chọe. Âm nhạc cho
múa xòe thể hiện quan điểm về thế giới quan, nhân sinh quan của người
xưa, khi tiếng trống là âm thanh của mặt đất, tiếng cồng là sự vang vọng
của bầu trời, tiếng chũm chọe là biểu tượng “phồn thực” của muôn loài.
Nhịp điệu múa xòe có 3 giai điệu lặp đi lặp lại theo tiếng nhạc là “tùng
tùng rinh, rinh rinh tùng” để tượng trưng cho 3 vía là trời, đất, con
người. Ở giữa vòng xòe của người Thái xưa được dựng lên một cây cột gọi
là “cây xén xính” nghĩa là cây vạn vật, trên cây treo hình thù các con
vật trên cạn, dưới nước, hình mặt trăng, mặt trời được đan bằng tre hoặc
đẽo bằng gỗ. Về đêm có thể múa xòe quanh đống lửa vừa làm tâm điểm của
vòng xòe vừa lấy ánh sáng cho đêm xòe...
Để
bảo tồn và phát huy giá trị điệu xòe truyền thống dân tộc Thái, các
trại viên đã đề xuất lựa chọn một số động tác cơ bản cuốn hút, dễ thực
hiện để biên sọan, biên tập phổ biến rộng rãi; tiếp tục phát huy các
nhạc cụ truyền thống (trống, chiêng, chũm chọe…) làm nhạc phục vụ xòe để
giữ gìn bản sắc văn hóa đặc trưng của dân tộc; lựa chọn những giai
điệu, âm thanh, tiết tấu rộn ràng, phong phú về âm hình tạo cảm hứng,
cuốn hút người tham gia xòe làm nền tảng để hòa thanh phối khí nhạc xòe
vòng cộng đồng...
Xòe
Thái một nét đặc trưng mang đậm bản sắc dân tộc Thái với tính chất cộng
đồng xã hội rộng phù hợp với nhiều lứa tuổi, nhiều dân tộc. Bởi vậy,
việc bảo tồn và quảng bá điệu xòe truyền thống của dân tộc Thái là việc
làm cần thiết, góp phần lưu giữ, kế thừa và phát huy tinh hoa văn hóa
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phục vụ văn hóa tinh thần cho đồng
bào các dân tộc trong tỉnh.
Theo : dulichh.org.vn