Nếu
làm với tốc độ như hiện nay, có lẽ phải hơn 100 năm nữa mới khai quật
xong Hoàng thành Thăng Long (HTTL). Đó là đánh giá mới nhất của các
chuyên gia nghiên cứu khảo cổ học. Trong khi diện tích khảo cổ học còn
quá hạn hẹp, nói chi đến công tác bảo tồn toàn bộ di sản HTTL, mà trước
mắt là việc phục dựng không gian chính điện Kính Thiên như Trung tâm
Bảo tồn di sản văn hóa Thăng Long- Hà Nội đã đề xuất.
Hố khai quật khảo cổ học tại Hoàng thành Thăng Long
Khảo cổ tốc độ… rùa
Năm 2014, kết quả khảo cổ học khu vực
chính điện Kính Thiên được đánh giá như sau: trên diện tích khai quật
gần 1.000 m2, gồm 3 hố (H1, H2, H3) do Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng
Long – Hà Nội và Viện khảo cổ tiến hành, đã phát hiện tầng văn hóa dày
với nhiều lớp kế tiếp nhau, phát triển liên tục và có niên đại kéo dài
suốt 13 thế kỷ (từ thế kỷ VIII – IX đến thế kỷ XIX – XX) ở trục Trung
tâm HTTL. Bên cạnh đó các nhà khảo cổ học cũng phát hiện ra nhiều dấu
tích kiến trúc thời Trần, nhưng đã bị phá hỏng nghiêm trọng. Thông qua
khai quật, giới chuyên môn đã xác định được một phần kiến trúc phía Tây
Nam của không gian Chính điện Kinh Thiên như Ngự đạo, sân Đan Trì, móng
kiến trúc (hành lang) được xác định ở 2 giai đoạn Lê Sơ và Lê Trung Hưng
chồng xếp lên nhau.
Theo GS Phan Huy Lê, kết quả thăm dò
khảo cổ học nói trên đã góp phần bổ sung và đính chính nhiều nhận thức
trước đó về khu trung tâm HTTL từ trước tới nay. Dẫu vậy, diện tích khai
quật hiện nay còn quá ít so với yêu cầu khám phá những tầng văn hóa
xuyên chiều dài lịch sử, nên cần mở rộng để có những nhận thức tổng thể,
tránh phán đoán.
Các chuyên gia cũng cho rằng, nếu cứ
theo tiến độ khai quật 1.000 m2/năm, với tổng diện tích là 18,395 ha tại
khu Trung tâm HTTL, thì công việc khai quật sẽ còn phải kéo dài hơn…
100 năm nữa. Ông Nguyễn Văn Sơn, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng
Long - Hà Nội đề xuất: thời gian tới nên mở rộng các hố khai quật về
phía Đông nối tiếp các hố đào năm 2012 – 2013 để tìm hiểu các dấu tích
kiến trúc của các thời kỳ và đặc biệt tìm hiểu kiến trúc thời Lý, Trần
trong đó có dấu tích Cổng thời Lý ở chính giữa Đoan Môn. Theo đó, đề
nghị của Trung tâm mở rộng phạm vi khai quật với diện tích khoảng 5.000
m2/năm.
Câu hỏi đặt ra là tại sao tiến độ khai
quật lại chậm đến vậy? Theo PGS.TS Lâm Mỹ Dung, do các hố khai quật rất
khó có thể kết nối với nhau, tương lai chúng ta có thể khai quật rộng
hơn để bao quát. Còn PGS.TS Tống Trung Tín cũng cho hay: các hố khai
quật hiện nay giống như ma trận, rất khó nhận biết ngay cả với các nhà
khảo cổ không trực tiếp làm. Và đánh giá chung của các chuyên gia khảo
cổ là do diện tích các hố khai quật hiện quá nhỏ, rồi lại phải tránh hết
cây rồi các công trình hiện đại phía trên nên không đơn giản.
Không nên dừng ở ý tưởng
Vậy nút thắt của bảo tồn di sản HTTL
có phải do tốc độ khai quật khảo cổ học "rùa” hiện nay không? PGS.TS
Tống Trung Tín lý giải, với những di tích vừa phát lộ, đó còn là do ý
thức của con người. Đơn cử như di tích đàn tế thời Lý mới được phát hiện
tại khu khảo cổ học Vườn Hồng (Hà Nội) đang đứng trước nguy cơ bị xâm
hại, Viện Khảo cổ học đã có văn bản đề nghị gửi tới các cơ quan chức
năng, đặc biệt là Ban Quản lý (BQL) dự án đầu tư xây dựng Nhà Quốc hội
đề nghị phối hợp chặt chẽ với Viện Khảo cổ học đảm bảo an toàn tuyệt
đối, nguyên trạng cho di tích kiến trúc tâm linh đặc biệt. Trước đó,
việc thi công tiến hành sát khu vực phát lộ khảo cổ học di tích đàn tế
thời Lý ở khu vực Vườn Hồng đã đe dọa nghiêm trọng đến di sản.
Nói câu chuyện di tích Vườn Hồng để
liên tưởng tới di sản HTTL, ông bảo: "Đến ngay cả Hoàng Thành Thăng
Long phát lộ đã hơn 10 năm qua mà đến nay chúng ta vẫn đang còn loay
hoay, lúng túng trong việc tìm phương án bảo tồn. Vì thế nói ngay lập
tức mà tìm được phương án tối ưu nhất cho những di tích vừa phát lộ là
không thể.
Còn về việc phục dựng không gian điện
Kính Thiên, GSTS Tống Trung Tín cho rằng, nếu chỉ dừng mãi ở ý tưởng thì
rất khó để phục dựng. Bởi trước đó, từng có những hội thảo qui tụ các
chuyên gia văn hóa- lịch sử, khảo cổ để bàn giải pháp phục dựng không
gian này. Song làm gì thì cũng cần phải có nghiên cứu, đầu tư một cách
bài bản và khoa học. Giai đoạn đầu tiên là phải tiến hành khảo cổ, tập
hợp tư liệu. Đó là cái căn gốc nhất.
Được biết, cách đây 3 tháng, Bộ
VHTT&DL đã có văn bản gửi Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà
Nội về việc hoàn trả không gian điện Kính Thiên. Theo đó, Bộ
VH-TT&DL đồng ý phương án di dời dãy nhà Cục tác chiến về vị trí
mới để hoàn trả không gian điện Kính Thiên tại Hoàng thành Thăng Long.
Tuy nhiên, việc di chuyển nhà Cục tác chiến có khả năng ảnh hưởng tới
tầng khảo cổ, Bộ VHTT&DL cũng yêu cầu Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng
Long phải có sự giám sát khảo cổ chặt chẽ và việc di dời này phải đảm
bảo giữ nguyên kiến trúc của dãy nhà. Trong trường hợp phát hiện có di
tích cần điều chỉnh, trung tâm cần bổ sung giải pháp thiết kế phù hợp.
Với những yêu cầu đặt ra như vậy,
trong vòng 1,2 năm trước mắt chưa thể nói gì nhiều về việc phục dựng
không gian chính điện Kính Thiên.
Thực tế trên càng minh chứng rõ: Bảo
tồn HTTL hiện đang phụ thuộc nhiều vào kết quả khai quật khảo cổ học;
nhưng khảo cổ học hiện đang với tốc độ rùa… Chính vì thế những ý tưởng
và dự án bảo tồn vẫn đang nằm đâu đó trên giấy.
Theo : daidoanket.vn