Một chút nồng ấm cho mùa Xuân
Ở Huế rất nhiều làng quê còn lưu giữ
các công thức chế biến mứt truyền thống như làng Xuân Hòa, Dạ Lê, Hương
Thủy, làng Phò Trạch, Ưu Điềm, huyện Phong Điền... Tuy nhiên, nhiều
người xa Huế khi trở về cố hương vẫn thích mua loại mứt gừng Kim Long
làm quà. Mứt gừng ở vùng đất này có hương vị đậm đà vừa cay cay, nhưng
cũng không ngọt lắm. Sở dĩ mứt Kim Long nổi tiếng hơn các địa phương
khác là do người dân đã có những "bí quyết” rất đặc biệt. Tất cả các
khâu từ chọn gừng, ra lát, rim đường cho đến việc cử người đứng lò đều
rất quan trọng. Ngay lúc thời tiết chuyển mùa từ thu sang đông, người
dân chuyên làm mứt đã kéo nhau lên khu vực Tuần (thuộc địa bàn xã Hương
Thọ) để săn lùng gừng. Một số gia đình có kinh nghiệm làm mứt cho rằng
củ gừng trồng tại Tuần thường nhỏ, lép rất khó làm nhưng thơm, ít cay.
Theo bà Trần Thị Hai 70 tuổi, một
trong những gia đình có truyền thống làm mứt lâu đời ở Kim Long cho
biết: Chẳng biết cái nghề làm mứt có từ bao giờ chỉ nghe các cụ trong
làng kể lại ngày xưa vua chúa và dòng dõi quý tộc muốn một món ăn ngày
tết có hơi ấm để chống chọi với cái rét của miền Trung nên mứt gừng ra
đời. Người trong làng nghĩ ra cách làm mứt bằng cách dùng thứ gừng tươi,
cay xé lưỡi từ trên cầu Tuần (huyện Hương Trà) về cạo vỏ, rửa sạch, bào
lát nhỏ, luộc chín rồi bỏ vào chảo rim, sau đó đem ra đảo khô. Những
người hoàng tộc khi ăn mứt này, vừa nhâm nhi li trà nóng, thấy cảm giác
khoan khoái. Rồi cứ thế, mứt gừng Kim Long ngày một nhiều người làm, tạo
nên thương hiệu.
Ông Trương Đình Thử - một trong
những người có thâm niên làm nghề mứt cho biết: "Cả khu vực đường Phạm
Thị Liên nhà mô cũng có nghề làm mứt và bánh cúng. Đặc biệt là mứt gừng,
nhà ít thì một vài tạ, nhà nào nhiều từ 2 đến 5 tấn gừng, nhờ rứa bà
con có thêm tiền để sắm sửa tết”.
Nguy cơ mai một nghề truyền thống
Tuy nhiên đó là chuyện của trước
đây. Còn hiện tại, làng mứt gừng Kim Long đang mai một từng ngày. Hiện ở
Kim Long có 20 hộ chuyên làm mứt gừng truyền thống. Trong đó nhiều cơ
sở sản xuất lớn như gia đình ông Trương Đình Tú, Trương Đình Toàn, Trần
Văn Tuấn, Lê Thị Bé... và mỗi năm chỉ làm trong tháng chạp. Nhiều hộ dân
làm mứt vì muốn bảo tồn nghề truyền thống của cha ông đã mạnh dạn đầu
tư vốn để mở rộng sản xuất. Chị Ánh Nguyệt ở Tổ 2, khu vực 1 đường Phạm
Thị Liên, một trong những hộ gia đình chuyên làm mứt gừng lâu năm ở Kim
Long tâm sự: Gia đình tôi đã có 3 đời làm mứt gừng truyền thống, trung
bình mỗi năm cứ đến vụ Tết nhà tôi phải tuyển thêm từ 7 đến 8 lao động
nữa mới làm kịp hàng. Trừ tất cả các chi phí đầu tư mỗi vụ mứt tết cũng
kiếm được từ 10 đến 15 triệu đồng. Riêng năm nay xuất hiện nhiều cơ sở
làm mứt bằng máy móc hiện đại nên đầu ra mứt gừng ở Kim Long rất khó
khăn. Chúng tôi cố gắng sản xuất đúng quy trình, đảm bảo vệ sinh an toàn
thực phẩm. Làm nghề này tuy không lời lãi nhiều, nhưng giữ được nghề
truyền thống của cha ông.
Không riêng gì gia đình anh Toàn hay
hộ ông Trương Đình Tú, cơ sở sản xuất mứt và bánh truyền thống của bà
Lê Thị Bé ở Kim Long cũng lâm vào cảnh ế hàng, bà Bé than: "Mỗi mùa mứt
Tết, gia đình tôi sản xuất từ 1 đến 2 tấn gừng, năm nay tiêu thụ chậm,
gần qua tháng chạp rồi nhưng gia đình chỉ làm cầm chừng. Hiện tại mứt
bán ra với giá từ 70 đến 90 ngàn đồng/kg, cao hơn 15 ngàn so với tết
trước, nên chúng tôi cũng dè chừng”.
Ông Cao Minh Sơn - Phó Chủ tịch
phường Kim Long - tâm sự: Mứt gừng bán chậm một phần do thị trường có
nhiều loại mứt nhập ngoại nên hương vị mứt truyền thống dần bị lãng
quên. Riêng địa phương sẵn sàng hỗ trợ người dân vay vốn để giữ gìn nghề
truyền thống. Tuy nhiên, nghề làm mứt gừng ở địa phương chỉ có tính
chất thời vụ, thu nhập lại không cao vì vậy số lượng gia đình làm mứt
truyền thống mỗi năm một ít đi là điều không thể tránh khỏi.
Theo: Đại Đoàn Kết