Từ trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ, dệt lụa, Nha Xá sản xuất nhiều mặt hàng như đũi, tơ se, lụa hoa, hàng lanh... phục vụ tiêu dùng thị trường nội địa, mà còn được xuất khẩu sang Nhật Bản, Pháp và nhiều quốc gia khác trên thế giới.

Nằm sát triền đê sông Hồng thơ mộng, Nha Xá (xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) - một làng dệt lụa được mệnh danh là Á Hậu của Việt Nam, được hình thành từ đầu thế kỷ XIII gắn liền với tên tuổi vị Thành Hoàng Trần Khánh Dư - giống như bao làng quê thanh bình khác của vùng đồng bằng Bắc bộ, chỉ khác biệt ở chỗ đi đến đâu cũng nghe thấy tiếng con thoi nhịp nhàng, tiếng dồn dập của khung cửi hoà với tiếng nói cười rôm rả của những người thợ.

Nếu so sánh với lụa Hà Đông, lụa Nha Xá chưa thể sánh được về mặt kiểu dáng, hoa văn, nhưng giữ nguyên được nét đẹp cổ truyền vốn có. Ảnh: L.Hiếu

Nếu so sánh với lụa Hà Đông, lụa Nha Xá chưa thể sánh được về mặt kiểu dáng, hoa văn…nhưng điều nổi bật nhất trong cơ chế thị trường là lụa Nha Xá giữ nguyên được nét đẹp cổ truyền vốn có của nó - chính là hồn của thiên nhiên, trong sắc có độ trong, độ đục, có sự lấp lánh dưới ánh nắng trời... Từ lâu, các lái buôn hàng lụa thị trường Sài Gòn - Chợ Lớn và kể cả ở Viêng Chăn - Lào đã tín nhiệm những tấm lụa nõn bóng, mượt mà của Nha Xá.

Từ những năm đầu thế kỷ, những súc tơ lụa nõn bóng, mượt mà của vùng quê Nha Xá đã chinh phục được hầu hết các thị trường lớn cả nước. Cái hồn của lụa tơ tằm Nha Xá chính là hồn của thiên nhiên, trong sắc có độ trong, độ đục, có sự lấp lánh dưới ánh nắng trời…

Những súc tơ lụa nõn bóng, mượt mà của vùng quê Nha Xá đã chinh phục được hầu hết các thị trường lớn. Ảnh: L.Hiếu

Khi đất nước chuyển sang cơ chế thị trường, làng nghề càng nhộn nhịp hơn và quy mô sản xuất của làng nghề tiếp tục được mở rộng theo hướng công nghiệp. Nhiều gia đình tiếp tục đóng thêm máy dệt, hoặc đầu tư thay khung gỗ bằng khung sắt để làm ăn lâu dài. Đặc biệt người làng dệt nhanh nhạy với thị hiếu người tiêu dùng luôn chuyển đổi mặt hàng. Nhiều mặt hàng mới ra đời như hàng đũi, hàng tơ se, hàng lụa hoa, hàng lụa trơn, hàng lanh… và chất lượng, mẫu mã sản phẩm tiếp tục được nâng cao. Từ Nha Xá, nghề dệt đã lan rộng đến nhiều vùng như Lảnh Trì, Chuyên Ngoại, Hoà Mạc, Đồng Văn… tạo việc làm và thu nhập ổn định, thậm chí là cao cho hàng trăm gia đình. "Quả là tằm nhả tơ vàng... Hy vọng Nha Xá luôn giữ vững và phát huy truyền thống làng nghề", một du khách chia sẻ.

Hiện tại làng có 170 máy dệt trơn, 54 máy dệt đầu giao và có 7 máy dệt kiếm là loại máy tiên tiến bậc nhất trên thị trường nước ta. Áp dụng công nghệ tiên tiến, cao điểm nhất sản lượng lụa của làng làm ra đạt 1,8 triệu mét/năm. Nhiều gia đình đông lao động, tổ chức sản xuất hợp lý có tới 2-3 máy dệt trong nhà. Những gia đình này thường khép kín các công đoạn sản xuất từ mua nguyên liệu đến bán thành phẩm. Thị trường là những đô thị lớn như Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Sài Gòn.

Một công đoạn làm ra sản phẩm của người thợ Nha Xá. Ảnh: L.Hiếu

Ông Nguyễn Quang Thoại, Trưởng thôn Nha Xá, cho biết: “Trước những đòi hỏi khắt khe của nền kinh tế thị trường, nếp sản xuất thủ công, năng suất thấp, mẫu mã sản phẩm đơn điệu không còn phù hợp nữa. Để lưu giữ và phát triển nghề cổ truyền của ông cha để lại từ nhiều đời (từ năm 1280), người dân Nha Xá đã từng bước thay thế phương thức sản xuất thủ công bằng phương thức sản xuất bán công nghiệp, đem lại lợi ích kinh tế rất cao”.

Năm 2004, làng nghề xứng đáng được UBND tỉnh công nhận làng nghề truyền thống dệt lụa Nha Xá vì những kết quả đạt được của làng nghề và có 3 thợ giỏi được công nhận vì đã có công lao đóng góp cho phát triển làng nghề.

Theo Dân việt