Chưa ai thống kê ở 50 xã xây dựng nông thôn mới (XDNTM) hiện nay có bao nhiêu người nằm trong độ tuổi lao động được giải quyết việc làm tại địa phương. Kinh tế thuần nông, thiếu vắng cơ sở công nghiệp, làng nghề chậm phát triển, xem ra mục tiêu XDNTM với phương châm “ly nông bất ly hương” vẫn còn xa vời.

Làng nghề đan đát ở ấp Mỹ I. Ảnh: T.Đ.

Bỏ quê ra phố

Ông Lại Văn Tám (ấp 18, xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình) năm nay đã 73 tuổi. Khi có chủ trương XDNTM, ông hưởng ứng rất nhiệt tình nhưng vẫn không khỏi băn khoăn: “Nông thôn mới mà hộ nông dân bán đất, bỏ quê đi làm ăn xa nhiều quá, tôi thấy chưa an tâm”. Còn cụ bà Nguyễn Thị Ba (ấp Huê II A, xã Vĩnh Thanh, huyện Phước Long) hồ hởi nói: “XDNTM bảnh lắm cháu ơi. Đường sá rộng rãi, sạch đẹp, trường học gần nhà nên các cháu đi học dễ lắm!”. Nhưng khi hỏi về nghề nghiệp của con cháu mình, bà bảo: “Ở đây nó chỉ có làm ruộng thôi. Mấy đứa có sức thì nó chê làm ruộng không có tiền nhiều nên kéo nhau lên thành phố tìm việc làm!”. Ở vùng chuyển đổi của xã Phước Long (huyện Phước Long), ông Dương Quốc Trung, Phó Chủ tịch UBND xã thừa nhận: “Ngoài sản xuất tôm - lúa, làm phụ hồ, thanh niên xã này phần lớn bỏ quê đi làm ăn ở TP. HCM, Bình Dương…”.

Mục tiêu cuối cùng của XDNTM là nâng cao đời sống người dân nông thôn (cả vật chất và tinh thần), từng bước công nghiệp hóa - hiện đại hóa, làm cho diện mạo nông thôn ngày càng khởi sắc. Trong đó, vấn đề giải quyết việc làm, cải thiện thu nhập để cuộc sống của người dân ổn định, khá giả là một tiêu chí mấu chốt. Chủ trương của Đảng trong vấn đề này là chú trọng giải quyết việc làm tại chỗ cho lao động nông thôn, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang lĩnh vực khác theo hướng “ly nông bất ly hương”. Thế nhưng, câu chuyện việc làm và thu nhập ở xã XDNTM cho thấy đang gặp bế tắc.

Ông Nguyễn Văn Út, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn tỉnh, cho biết: “Trong 13 xã điểm XDNTM của tỉnh đề ra mục tiêu “chạm đích” xã nông thôn mới vào năm 2015, mới có 2 xã đạt tiêu chí về thu nhập (24 triệu đồng/người/năm). Đó là xã Phong Thạnh Tây B và Vĩnh Thanh (huyện Phước Long)”. Ông Út đánh giá, thu nhập là tiêu chí rất khó đạt nếu các địa phương không có giải pháp tốt. Lao động nông thôn chủ yếu làm nông nghiệp, trong khi ở quê hiện nay chỉ còn lại lao động phụ, số lao động chính đua nhau đi tìm việc làm ở các khu công nghiệp. Lương thấp, xa nhà, chi phí ăn ở quá cao, cuộc sống của họ cũng chẳng cải thiện được gì.

Bất cập trong đào tạo nghề

Theo ông Nguyễn Văn Vũ, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh, thực hiện Quyết định 1956 của Thủ tướng Chính phủ, gần đây, Hội Nông dân tỉnh cùng Sở LĐ-TB&XH đã có rất nhiều cố gắng trong đào tạo nghề cho nông dân và thanh niên nông thôn, song kết quả mang lại không cao. Đa số học viên sau khi học xong không có điều kiện mua sắm dụng cụ hành nghề hoặc bỏ nghề. Số khác thì không có việc làm do địa phương không có cơ sở công nghiệp. Và nếu có đi làm xa, tay nghề của họ cũng không được doanh nghiệp chấp nhận do thời gian và chương trình dạy nghề quá ngắn, lại thiếu cơ sở thực hành. Vả lại, cơ chế hỗ trợ cho người học nghề không phù hợp, thủ tục nhiêu khê nên số người tham gia học hàng năm cũng rất ít. Với thực trạng đó, trong năm 2012, Hội Nông dân tỉnh chỉ mở duy nhất một lớp dạy nghề.

Để cải thiện chất lượng dạy và học, ông Nguyễn Văn Vũ cho rằng, tới đây, Hội Nông dân tỉnh sẽ liên kết với các cơ sở sản xuất trên địa bàn tỉnh để nhận học viên vào thực hành và cam kết giải quyết việc làm cho họ nếu thấy tay nghề đạt yêu cầu. Cách làm này hy vọng giải quyết một phần đầu ra cho người học nghề trong thời gian tới.

Giữ chân người lao động bằng cách nào

Nhiều người cho rằng, tiềm năng thu hút lao động nông nhàn để góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động ở các xã XDNTM chính là làng nghề. Theo báo cáo của UBND tỉnh, Bạc Liêu hiện có 8 làng nghề đã được công nhận và 7 làng nghề sẽ được công nhận trong thời gian tới. Nhiều nhất là làng nghề muối, kế đó là làng nghề đan đát, mộc, dệt chiếu, bánh tráng, nghề rèn, vá lưới…

Ở 8 làng nghề được công nhận đã giải quyết việc làm cho hơn 10.500 lao động chính và 1.770 lao động phụ với gần 3.300 hộ gia đình có thu nhập thường xuyên. Còn ở các làng nghề chưa có quyết định công nhận, đã có hàng ngàn hộ được tăng thêm thu nhập. Về mặt lý thuyết, đa số những lao động này lẽ ra có một cuộc sống khá giả, bởi nhu cầu thị trường rất cần sản phẩm của họ. Tuy nhiên, tình trạng sản xuất ở các làng nghề những năm gần đây gần như dậm chân tại chỗ. Thu nhập cao nhất là làng nghề mộc: 21 triệu đồng/người/năm, kế đó là nghề đan đát: 3,6 triệu đồng/người/năm và thấp nhất là nghề làm muối: từ 10 - 20 triệu đồng/hộ/năm. Nguyên nhân là do cơ chế, chính sách của tỉnh dành riêng để hỗ trợ làng nghề gần như không có. Các ngành, các cấp chưa cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Chính phủ bằng những chương trình, dự án ưu tiên cho phát triển ngành nghề, làng nghề. Thậm chí, Nghị định 66 về chính sách phát triển làng nghề đã ra đời 6 năm mà các bộ, ngành chưa có thông tư liên tịch phối hợp để thực hiện.

Bà Trần Thị Mỹ Xuyên (làng nghề đan đát ấp Mỹ I, xã Vĩnh Phú Đông, huyện Phước Long), bày tỏ: “Khó khăn nhất ở các làng nghề là không có vốn để cải tiến thiết bị và mô hình. Song, tiếp cận vốn vay ngân hàng là chuyện cực kỳ khó khăn. Bên cạnh đó, việc thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển làng nghề (tương tự như Quỹ hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể) cũng không có”.

Hoạt động làng nghề gặp nhiều khó khăn. Do thiếu vắng các cơ sở công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ… dẫn đến lao động nông thôn đua nhau bỏ quê lên thành thị mưu sinh. Và như vậy, khoảng cách giàu - nghèo giữa nông thôn và thành thị sẽ còn là bài toán chưa có lời giải

BN (Nguồn:Bạc Liêu)